Sulpicius Severus: Difference between revisions

From Dickinson College Wiki
Jump to navigationJump to search
← Older edit
No edit summary
 
(828 intermediate revisions by 8 users not shown)
Line 1: Line 1:
'''SULPICI SEVERI VITA SANCTI MARTINI EPISCOPI ET CONFESSORIS'''
<center>[[Sulpicius Severus|Latin text]] | [[Notes for Sulpicius Severus' Life of St. Martin|notes]] || [[Bibliography for Sulpicius Severus, Life of St. Martin|bibliography]] | [[Abbreviations for Sulpicius Severus' Life of St. Martin|abbreviations]] | [[Maps and Tools for Sulpicius Severus' Life of St. Martin|maps and tools]] | [[About this edition of Sulpicius Severus' Life of St. Martin|about]]</center>
----
'''THE LIFE OF SAINT MARTIN OF TOURS, BY [http://www.1911encyclopedia.org/Sulpicius_Severus SULPICIUS SEVERUS]'''
----


Source: [http://www.thelatinlibrary.com/sulpiciusseverusmartin.html THE LATIN LIBRARY at Ad Fontes Academy]
[[File:Saintbrice.jpg|thumb|alt="Saint Brice Painting"|13th Century depiction of St. Martin of Tours (right) and Saint Brice (left)]]


<!--
==Praefatio==
Converted to wiki text by [mailto:alvaradr@dickinson.edu R.C. Alvarado] Thu Nov  1 11:31:34 2007
[[Sulpicius Severus#Prefatio|Latin text]] | [[Notes for Sulpicius Severus' Life of St. Martin#Prefatio|notes]] | [[Vocabulary for Sulpicius Severus' Life of St. Martin Prefatio| vocabulary]]
-->


= Praefatio =
:;<big>1. Sevērus Dēsīderiō frātrī cārissimō. Ego quidem, frāter ūnanimis, libellum quem dē vītā sānctī Martīnī scrīpseram, schedā suā premere et intrā domesticōs pariētēs cohibēre dēcrēveram, quia, ut sum nātūrā īnfirmissimus, iūdicia hūmāna vītābam, nē, quod fore arbitror, sermō incultior legentibus displicēret omniumque reprehēnsiōnis dignissimus iūdicārer, quī māteriem disertīs meritō scriptōribus reservandam impudēns occupāssem: sed petentī tibi saepius negāre nōn potuī. quid enim esset, quod nōn amōrī tuō vel cum dētrīmentō meī pudōris impenderem? 2. vērumtamen eā tibi fīdūciā libellum ēdidi, quā nūllī ā tē prōdendum reor, quia id spopondistī. sed vereor nē tū eī iānua sīs futūrus, et ēmissus semel revocārī nōn queat. 3. quod sī acciderit et ab aliquibus eum legī vīderis, bonā veniā id a lectōribus postulābis, ut rēs potius quam verba perpendant et aequō animō ferant, sī aurēs eōrum vitiōsus forsitan sermō perculerit, quia rēgnum Deī nōn in ēloquentiā, sed in fide cōnstat. 4. meminerint etiam, salūtem saeculō nōn ab ōrātōribus, cum utique, sī ūtile fuisset, id quoque Dominus praestāre potuisset, sed a piscātōribus praedīcātam esse. 5. ego enim, cum prīmum animum ad scrībendum appulī, quia nefās putārem tantī virī latēre virtūtēs, apud mē ipse dēcīdī, ut soloecismīs nōn ērubēscerem: quia nec magnam istārum umquam rērum scientiam contigissem, et sī quid ex hīs studiīs ōlim fortasse lībāssem, tōtum id dēsuētūdine tantī temporis perdidissem. 6. sed tamen nē nōs maneat tam molesta dēfēnsiō, suppressō, sī tibi vidētur, nōmine libellus ēdātur. quod ut fierī valeat, titulum frontis ērāde, ut mūta sit pāgina et, quod sufficit, loquātur māteriam, nōn loquātur auctōrem.</big>
== Section 1 ==
=== Severus Desiderio fratri carissimo. ===
=== Ego quidem, frater unanimis, libellum quem de vita sancti Martini scripseram, scheda sua premere et intra domesticos parietes cohibere decreveram, quia, ut sum natura infirmissimus, iudicia humana vitabam, ne, quod fore arbitror, sermo incultior legentibus displiceret omniumque reprehensionis dignissimus iudicarer, qui materiem disertis merito scriptoribus reservandam impudens occupassem: sed petenti tibi saepius negare non potui. ===


unanimis -e adj.: of one mind (post-classical)
==Section 1==
[[Sulpicius Severus#Section 1|Latin text]] | [[Notes for Sulpicius Severus' Life of St. Martin#Section 1|notes]] | [[Vocabulary for Sulpicius Severus' Life of St. Martin Section 1| vocabulary]]


scheda, -ae f.: a leaf or sheet of paper
:;<big>1. Plērīque mortālēs studiō et glōriae saeculārī ināniter dēditi exinde perennem, ut putābant, memoriam nōminis suī quaesiērunt, sī vītās clārōrum virōrum stilō illustrāssent. 2. quae rēs utique nōn perennem quidem, sed aliquantulum tamen conceptae speī fructum afferēbat, quia et suam memoriam, licet incassum, prōpāgābant, et prōpositīs magnōrum virōrum exemplīs nōn parva aemulātio legentibus excitābātur. sed tamen nihil ad beātam illam aeternamque vītam haec eōrum cūra pertinuit. 3. quid enim aut ipsīs occāsūra cum saeculō scriptōrum suōrum glōria prōfuit? aut quid posteritās ēmolumentī tulit legendō Hectorem pugnantem aut Sōcraten philosophantem? cum eōs nōn sōlum imitārī stultitia sit, sed nōn ācerrimē etiam impugnāre dēmentia: quippe quī hūmānam vītam praesentibus tantum āctibus aestimantēs spēs suās fabulīs, animās sepulcrīs dederint: 4. sīquidem ad sōlam hominum memoriam sē perpetuandōs crēdidērunt, cum hominis officium sit, perennem potius vītam quam perennem memoriam quaerere, nōn scrībendō aut pugnāndā vel philosophandō, sed piē sānctē religiōsēque vīvendō. 5. quī quidem error hūmānus litterīs trāditus in tantum valuit, ut multōs plānē aemulōs vel inānis philosophiae vel stultae illius virtūtis invēnerit.</big>


''scheda sua premere'', "to suppress in it's own paper," i.e. not publish.
:;<big>6. unde factūrus mihi operae pretium videor, sī vītam sānctissimī virī, exemplō aliīs mox futūram, perscrīpserō: quō utique ad vēram sapientiam et caelestem mīlitiam dīvīnamque virtūtem legentēs incitābuntur. in quō ita nostrī quoque rationem commodī dūcimus, ut nōn inānem ab hominibus memoriam, sed aeternum ā Deō praemium exspectēmus, quia etsi ipsī nōn ita vīximus, ut exemplō aliīs esse possīmus, dedimus tamen operam, nē is latēret quī esset imitandus. 7. igitur sānctī Martīnī vītam scrībere exordiar, ut sē vel ante episcopatum vel in epīscopātū gesserit, quamvīs nēquāquam ad omnia illius potuerim pervenīre: adeo ea, in quibus ipse tantum sibi cōnscius fuit, nesciuntur, quia laudem ab hominibus nōn requīrēns, quantum in ipsō fuit, omnēs virtūtes suās latēre voluisset. 8. quamquam etiam ex hīs, quae comperta nobis erant, plūra omīsimus, quia sufficere crēdidimus, sī tantum excellentia notārentur: simul et legentibus cōnsulendum fuit, nē quod hīs pārēret cōpia congesta fastīdium. 9. obsecrō autem eōs quī lēctūrī sunt, ut fidem dīctīs adhibeant, neque mē quicquam nisi compertum et probātum scrīpsisse arbitrentur: aliōquīn tacēre quam falsa dīcere māluissem.</big>


''decreveram'' > decerno, decernere, decrevi, decretum, "I had decided."
==Section 2==
[[Sulpicius Severus#Section 2|Latin text]] | [[Notes for Sulpicius Severus' Life of St. Martin#Section 2|notes]] | [[Vocabulary for Sulpicius Severus' Life of St. Martin Section 2| vocabulary]]


''quod fore arbitror'', "[a thing] which I think will happen." ''fore'' = ''futurum esse'', a common substitution.
[[Image:SS Map 1.png|thumb|upright=1.5|alt=Map 1|'''Martinus Sabaria Pannoniarum oppido oriundus fuit, sed intra Italiam Ticini altus est''']]
:;<big>1. Igitur Martīnus Sabāriā Pannoniarum oppido oriundus fuit, sed intrā Italiam Tīcīnī altus est, pārentibus secundum saeculī dignitātem nōn īnfimīs, gentīlibus tamen. 2. pater eius mīlēs prīmum, post tribūnus mīlitum fuit. ipse armātam mīlitiam in adulēscentiā secūtus inter scholārēs ālās sub rege Cōnstantiō, deinde sub Iūliānō Caesare mīlitāvit: nōn tamen sponte, quia ā prīmīs ferē annīs dīvīnam potius servitūtem sacra illustris puerī spīrāvit īnfantia. 3. nam cum esset annōrum decem, invītīs parentibus ad ecclēsiam cōnfūgit sēque catēchūmenum fierī postulāvit. 4. mox mīrum in modum totus in Deī opere conversus, cum esset annōrum duodecim, erēmum concupīvit, fēcissetque vōtīs satis, sī aetātis īnfirmitās nōn obstitisset. animus tamen aut circā monastēria aut circā ecclēsiam semper intentus meditābātur adhuc in aetāte puerīlī, quod posteā dēvōtus implēvit.</big>


sermo, -onis f.: style, language
:;<big>5. sed cum ēdīctum esset a rēgibus, ut veterānōrum fīliī ad mīlitiam scrīberentur, prōdente patre, quī fēlicibus eius āctibus invidēbat, cum esset annōrum quīndecim, captus et catēnātus sacrāmentīs mīlitāribus implicātus est, ūnō tantum servō comite contentus, cui tamen versā vice dominus serviēbat, adeo ut plērumque eī et calciamenta ipse dētraheret et ipse dētergeret, cibum ūnā caperent, hic tamen saepius ministrāret. 6. triennium ferē ante baptismum in armīs fuit, integer tamen ab iīs vītiīs, quibus illud hominum genus implicārī solet. 7. multa illius circā commīlitōnēs benignitās, mīra cāritās, patientia vērō atque humilitās ultrā hūmānum modum. nam frūgālitātem in eō laudāri nōn est necesse, quā ita ūsus est, ut iam illō tempore nōn mīlēs, sed monachus putārētur. prō quibus rēbus ita sibi omnēs commīlitōnēs dēvīnxerat, ut eum mīrō affectū venerārentur. 8. necdum tamen regeneratus in Christō agēbat quendam bonīs operibus baptismi candidātum: assistere scīlicet labōrantibus, opem ferre miserīs, alēre egentēs, vestīre nūdōs, nihil sibi ex mīlitiae stīpendiīs praeter cotīdiānum victum reservāre: iam tum ēvangeliī nōn surdus audītor dē crastinō nōn cōgitābat.</big>


''qui materiem . . . occupassem'', "because I had impudently usurped material that should rightly be reserved for learned writers." The relative clause is causal.
==Section 3==
[[Sulpicius Severus#Section 3|Latin text]] | [[Notes for Sulpicius Severus' Life of St. Martin#Section 3|notes]] | [[Vocabulary for Sulpicius Severus' Life of St. Martin Section 3| vocabulary]]


=== quid enim esset, quod non amori tuo vel cum detrimento mei pudoris impenderem? ===
:;<big>1. Quōdam itaque tempore, cum iam nihil praeter arma et simplicem mīlitiae vestem habēret, mediā hieme, quae solitō asperior inhorruerat, adeo ut plērōsque vīs algōris exstingueret, obvium habet in portā Ambiānēnsium cīvitātis pauperem nūdum: quī cum praetereuntēs ut suī miserērentur ōrāret omnēsque miserum praeterīrent, intellexit vir Deō plēnus sibi illum, aliīs misericordiam nōn praestantibus, reservāri. 2. quid tamen ageret? nihil praeter chlamydem, quā indūtus erat, habēbat: iam enim reliqua in opus simile cōnsumpserat. arreptō itaque ferrō, quō accīnctus erat, mediam dīvidit partemque eius pauperī tribuit, reliquā rursus induitur. intereā dē circumstantibus rīdēre nōnnūllī, quia dēformis esse truncātus habitū viderētur: multī tamen, quibus erat mēns sānior, altius gemere, quod nihil simile fēcissent, cum utique plūs habentēs vestīre pauperem sine suī nūditāte potuissent. 3. nocte igitur īnsecūtā, cum sē sopōrī dedisset, vīdit Christum chlamydis suae, quā pauperem texerat, parte vestītum. intuērī dīligentissimē Dominum vestemque, quam dederat, iubētur agnoscere. mox ad angelōrum circumstantium multitūdinem audit Iēsum clārā vōce dīcentem: Martīnus adhuc catēchūmenus hāc mē veste contexit. 4. vērē memor Dominus dictōrum suōrum, quī ante praedīxerat: quamdiu fēcistis ūnī ex minimīs istīs, mihi fēcistis, sē in paupere professus est fuisse vestītum: et ad cōnfirmandum tam bonī operis testimōnium in eōdem sē habitū, quem pauper accēperat, est dignātus ostendere. 5. quō vīsō vir beatissimus nōn in glōriam est ēlatus hūmānam, sed bonitātem Deī in suō opere cognoscēns, cum esset annōrum duodēvīgintī, ad baptismum convolāvit. nec tamen statim mīlitiae renuntiāvit, tribūnī suī precibus ēvictus, cui contubernium familiāre praestābat: etenim trānsāctō tribūnātūs suī tempore renuntiātūrum sē saeculō pollicēbātur. 6. quā Martīnus exspectātiōne suspēnsus per biennium ferē posteāquam est baptismum cōnsecūtus, sōlō licet nomine, mīlitavit.</big>


''quid enim esset, quod non . . . impenderem?'' "what would there be that I would not spend for . . ." i.e. "I would do anything for . . ."
==Section 4==
[[Sulpicius Severus#Section 4|Latin text]] | [[Notes for Sulpicius Severus' Life of St. Martin#Section 4|notes]] | [[Vocabulary for Sulpicius Severus' Life of St. Martin Section 4| vocabulary]]


== Section 2 ==
:;<big>1. Intereā irruentibus intrā Galliās barbarīs Iūliānus Caesar coāctō in ūnum exercitū apud Vangiōnum cīvitātem dōnātīvum coepit ērogāre mīlitibus, et, ut est cōnsuētūdinis, singulī citābantur, dōnec ad Martīnum ventum est. 2. tum vērō opportūnum tempus existimāns, quō peteret missionem &mdash; neque enim integrum sibi fore arbitrabatur, si donativum nōn mīlitātūrus acciperet &mdash;: 3. "hactenus," inquit ad Caesarem, "mīlitāvi tibi: patere ut nunc mīlitem Deō: dōnātīvum tuum pugnātūrus accipiat, Christī ego mīlēs sum: pugnāre mihi nōn licet." 4. tum vērō adversus hanc vōcem tyrannus īnfremuit dīcēns, eum metū pugnae, quae posterō diē erat futūra, nōn religiōnis grātiā dētractāre mīlitiam. 5. at Martīnus intrepidus, immo inlātō sibi terrōre cōnstantior, sī hoc, inquit, ignāviae adscrībitur, nōn fidēī, crastinā diē ante aciem inermis adstābō et in nomine Dominī Iēsū, signō crucis, nōn clipeō prōtēctus aut galeā, hostium cuneōs penetrābō sēcūrus. 6. retrūdī ergō in custōdiam iubētur, factūrus fidem dictīs, ut inermis barbarīs ōbicerētur. 7. posterō diē hostēs lēgātōs dē pāce mīsērunt, sua omnia sēque dedentēs. unde quis dubitet hanc vērē beātī virī fuisse victōriam, cui praestitum sit, nē inermis ad proelium mitterētur. 8. et quamvīs pius Dominus servāre mīlitem suum licet inter hostium gladiōs et tēla potuisset, tamen nē vel aliōrum mortibus sānctī violārentur obtūtūs, exēmit pugnae necessitātem. 9. neque enim aliam prō mīlite suō Christus dēbuit praestāre victōriam, quam ut subāctīs sine sanguine hostibus nēmō morerētur.</big>
=== verumtamen ea tibi fiducia libellum edidi, qua nulli a te prodendum reor, quia id spopondisti. ===


''ea . . . fiducia . . . qua'', "with the confidence that."
==Section 5==
[[Sulpicius Severus#Section 5|Latin text]] | [[Notes for Sulpicius Severus' Life of St. Martin#Section 5|notes]] | [[Vocabulary for Sulpicius Severus' Life of St. Martin Section 5| vocabulary]]


''spopondisti'' > spondeo, spondere, spopondi, sponsum, "you promised."
:;<big>1. Exindē relictā mīlitiā sānctum Hīlarium Pīctāvae epīscopum cīvitātis, cuius tunc in Deī rēbus spectāta et cognita fidēs habēbātur, expetiit et aliquamdiu apud eum commorātus est. 2. temptāvit autem īdem Hīlarius impositō diāconātūs officiō sibi eum artius implicāre et ministeriō vincīre dīvīnō. sed cum saepissimē rēstitisset, indignum sē esse vōciferāns, intellexit vir altiōris ingeniī, ūnō eum modō posse cōnstringī, sī id eī officiī impōneret, in quō quīdam locus iniūriae vidērētur: itaque exorcistam eum esse praecēpit. quam ille ordinātiōnem, nē dēspexisse tamquam humiliōrem vidērētur, nōn repudiāvit. 3. nec multō post admonitus per sopōrem, ut patriam parentēsque, quōs adhuc gentīlitās dētinēbat, religiōsā sollicitūdine vīsitāret, ex voluntāte sānctī Hīlarī profectus est, multīs ab eō obstrictus precibus et lacrimīs ut redīret. maestus, ut ferunt, peregrīnātiōnem illam ingressus est, contestatus frātribus, multa sā adversa passūrum: quod posteā probāvit ēventus. 4. ac prīmum inter Alpēs dēvia secūtus incidit in latrōnēs. cumque ūnus secūrī ēlevātā in caput eius lībrāsset ictum, ferientis dexteram sustinuit alter: vinctīs tamen post tergum manibus ūnī asservandus et spoliandus trāditur. quī cum eum ad remōtiōra dūxisset, percontārī ab eō coepit, quisnam esset. rēspondit Christiānum sē esse. 5. quaerēbat etiam ab eō an timēret. tum vērō cōnstantissimē profitētur, numquam sē tam fuisse sēcūrum, quia scīret misericordiam Dominī maximē in temptātiōnibus adfutūram: sē magis illī dolēre, quī Christī misericordia utpote latrōcinia exercēns esset indignus. 6. ingressusque ēvangelicam disputātiōnem verbum Deī latrōnī praedīcābat. quid longius morer? latrō crēdidit prōsecūtusque Martīnum viae reddidit, ōrāns ut prō sē Dominum precārētur. īdemque posteā religiōsam agēns vītam vīsus est, adeo ut haec, quae suprā rettulimus, ex ipsō audita dīcantur.</big>


=== sed vereor, ne tu, ei ianua sis futurus, et emissus semel revocari non queat. ===
==Section 6==
== Section 3 ==
[[Sulpicius Severus#Section 6|Latin text]] | [[Notes for Sulpicius Severus' Life of St. Martin#Section 6|notes]] | [[Vocabulary for Sulpicius Severus' Life of St. Martin Section 6| vocabulary]]
=== quod si acciderit et ab aliquibus, eum legi videris, bona venia id a lectoribus postulabis, ut res potius quam verba perpendant et aequo animo ferant, si is aures eorum vitiosus forsitan sermo perculerit, quia regnum Dei non in eloquentia, sed in fide constat. ===


''eum legi'', "that it is being read" (passive infinitive of ''lego'')
:;<big>1. Igitur Martīnus inde prōgressus cum Mediōlānum praeterisset, diabolus in itinere, hūmānā speciē assumptā, sē eī obvium tulit, quō tenderet quaerēns. cumque id a Martīnō rēspōnsī accēpisset, sē quō Dominus vocāret intendere, āit ad eum: 2. quōcumque ieris vel quaecumque temptāveris, diabolus tibi adversābitur. tunc eī prophētica vōce rēspondēns, Dominus mihi, inquit, adiūtor est: nōn timēbō, quid faciat mihi homō. statimque dē cōnspectū eius inimīcus ēvānuit. 3. itaque ut animō ac mente concēperat, mātrem ā gentīlitātis absolvit errōre, patre in malīs persevērante: plūrēs tamen suō salvāvit exemplō. 4. Dehinc cum haeresis Arriana per tōtum orbem et maximē intrā Īllyricum pullulāsset, cum adversus perfidiam sacerdōtum sōlus paene ācerrimē repugnāret multīsque suppliciīs esset affectus &mdash; nam et pūblicē virgīs caesus est et ad extrēmum dē cīvitāte exīre compulsus &mdash;, Ītaliam repetēns, cum intrā Gallias quoque discessū sānctī Hīlarī, quem ad exsilium haereticorum vīs coēgerat, turbātam ecclēsiam comperisset, Mediōlāni sibi monastērium statuit. ibi quoque eum Auxentius, auctor et prīnceps Arrianōrum, gravissimē īnsectātus est, multīsque affectum iniūriīs dē cīvitāte exturbāvit. 5. cēdendum itaque temporī arbitrātus ad īnsulam, cui Gallīnāria nōmen est, sēcessit comite quōdam presbyterō, magnārum virtūtum virō. hīc aliquamdiu rādīcibus vīxit herbārum: quō tempore helleborum, uenēnātum, ut ferunt, grāmen, in cibum sumpsit. 6. sed cum vim venēnī in sē grassantis vīcīnā iam morte sēnsisset, imminēns perīculum ōrātiōne repulit statimque omnis dolor fugātus est. 7. nec multō post, cum sānctō Hīlariō comperisset rēgis paenitentia potestātem indultam fuisse redeundi, Rōmae eī temptāvit occurrere prōfectusque ad urbem est.</big>


''bona venia'' (abl.), "with your indulgence"
==Section 7==
[[Sulpicius Severus#Section 7|Latin text]] | [[Notes for Sulpicius Severus' Life of St. Martin#Section 7|notes]] | [[Vocabulary for Sulpicius Severus' Life of St. Martin Section 7| vocabulary]]


''aequo animo'' (adverbial), "with equanimity," i.e. without getting upset.
:;<big>1. Cum iam Hīlarius praeterisset, ita eum est vestigiīs prōsecūtus: cumque ab eō grātissimē fuisset susceptus, haud longē sibi ab oppidō monastērium collocāvit, quō tempore sē eī quīdam catēchūmenus iunxit, cupiēns sānctissimī virī īnstituī disciplīnīs: paucīsque interpositīs diēbus languōre correptus vī febrium labōrābat. 2. ac tum Martīnus forte discesserat: et cum per trīduum dēfuisset, regressus exanime corpus invēnit: ita subita mors fuerat, ut absque baptismate hūmānīs rēbus excēderet. corpus in mediō positum tristī maerentium frātrum frequentābātur officiō, cum Martīnus flēns et ēiulāns accurrit. 3. tum vērō tōtā sānctum spiritum mente concipiēns ēgredī cellulam, in quā corpus iacēbat, cēterōs iubet, ac foribus obserātīs super exanimāta dēfunctī frātris membra prōsternitur. et cum aliquamdiu ōrātiōnī incubuisset sēnsissetque per spiritum Dominī adesse virtūtem, ērectus paululum et in dēfunctī ōra dīfīxus, ōrātiōnis suae ac misericordiae Dominī intrepidus exspectābat ēventum: vixque duārum ferē hōrārum spatium intercesserat, videt dēfunctum paulātim membrīs omnibus commovērī et laxātīs in ūsum videndī palpitāre lūminibus. 4. tum vērō magnā ad Dominum vōce conversus grātiās agēns cellulam clāmōre complēverat: quō audītō quī prō foribus adstiterant statim irruunt. mīrum spectāculum, quod vidēbant vīvere, quem mortuum relīquissent. 5. ita redditus vītae, statim baptismum cōnsecūtus plūrēs posteā vīxit annōs, prīmusque apud nōs Martīni virtūtum vel māteria vel testimōnium fuit. 6. idem tamen referre erat solitus, sē corpore exūtum ad tribūnal iūdicis ductum dēputandumque obscūrīs locīs et vulgāribus turbīs tristem excēpisse sententiam: tum per duōs angelōs iūdicī fuisse suggestum, hunc esse prō quō Martīnus ōrāret: ita per eōsdem angelōs sē iussum redūcī, et Martīnō redditum vītaeque pristinae rēstitūtum. 7. ab hōc prīmum tempore beātī virī nōmen ēnituit, ut quī sānctus iam ab omnibus habēbātur, potēns etiam et vērē apostolicus habērētur.</big>


''vitiosus sermo'', "faulty style."
==Section 8==
[[Sulpicius Severus#Section 8|Latin text]] | [[Notes for Sulpicius Severus' Life of St. Martin#Section 8|notes]] | [[Vocabulary for Sulpicius Severus' Life of St. Martin Section 8| vocabulary]]


''perculerit'' > percello, percellere, perculi, perculsum, "strikes" (fut. pf. in a future more vivid condition).
:;<big>1. Nec multō post, dum agrum Lupicīni cuiusdam honōrātī secundum saeculum virī praeterīret, clāmōre et luctū turbae plangentis excipitur. 2. ad quam cum sollicitus adstitisset et quis esset hic flētus inquīreret, indicātur ūnum ex familiā servulum laqueō sibi vītam extorsisse. quō cognitō cellulam, in quā corpus iacēbat, ingreditur, exclusīsque omnibus turbīs superstrātus corporī aliquantisper ōrāvit. 3. mox vīvēscente vultū, marcēscentibus oculīs in ōra illius dēfunctus ērigitur: lentōque cōnāmine ēnīsus adsurgere, apprehēnsā beātī virī dexterā in pedēs cōnstitit: atque ita cum eō usque ad vestibulum domūs, turbā omnī īnspectante, prōcessit.</big>


== Section 4 ==
==Section 9==
=== meminerint etiam, salutem saeculo non ab oratoribus, cum utique, si utile fuisset, id quoque Dominus praestare potuisset, sed a piscatoribus praedicatam esse. ===
[[Sulpicius Severus#Section 9|Latin text]] | [[Notes for Sulpicius Severus' Life of St. Martin#Section 9|notes]] | [[Vocabulary for Sulpicius Severus' Life of St. Martin Section 9| vocabulary]]
== Section 5 ==
=== ego enim, cum primum animum ad scribendum appuli, quia nefas putarem tanti viri latere virtutes, apud me ipse decidi, ut soloecismis non erubescerem: quia nec magnam istarum umquam rerum scientiam contigissem, et si quid ex his studiis olim fortasse libassem; totum id desuetudine tanti temporis perdidissem. ===
== Section 6 ==
=== sed tamen ne nos maneat tam molesta defensio, suppresso, si tibi videtur, nomine libellus edatur. ===
=== quod ut fieri valeat, titulum frontis erade, ut muta sit pagina et, quod sufficit, loquatur materiam, non loquatur auctorem. ===
= Chapter 1 =
== Section 1 ==
=== Plerique mortales studio et gloriae saeculari inaniter dediti exinde perennem, ut putabant, memoriam nominis sui quaesierunt, si vitas clarorum virorum stilo illustrassent. ===
== Section 2 ==
=== quae res utique non perennem quidem, sed aliquantulum tamen conceptae spei fructum afferebat, quia et suam memoriam, licet incassum, propagabant, et propositis magnorum virorum exemplis non is parva aemulatio legentibus excitabatur. ===
=== sed tamen nihil ad beatam illam aeternamque vitam haec eorum cura pertinuit. ===
== Section 3 ==
=== quid enim aut ipsis occasura cum saeculo scriptorum suorum gloria profuit? ===
=== aut quid posteritas emolumenti tulit legendo Hectorem pugnantem aut Socraten philosophantem? ===
== Section 4 ==
=== cum eos non solum imitari stultitia sit, sed non acerrime etiam impugnare dementia: quippe qui humanam vitam praesentibus tantum actibus aestimantes spes suas fabulis, animas sepulcris dederint: siquidem ad solam hominum memoriam se perpetuandos crediderunt, cum hominis officium sit, perennem potius vitam quam perennem memoriam quaerere, non scribendo aut pugnando vel philosophando, sed pie sancte religioseque vivendo. ===
== Section 5 ==
=== qui quidem error humanus litteris traditus in tantum valuit, ut multos plane aemulos vel inanis philosophiae vel stultae illius virtutis invenerit. ===
== Section 6 ==
=== unde facturus mihi operae pretium videor, si vitam sanctissimi viri, exemplo aliis mox futuram, perscripsero: quo utique ad veram sapientiam et caelestem militiam divinamque virtutem legentes incitabuntur. ===
=== in quo ita nostri quoque rationem commodi ducimus, ut non inanem ab hominibus memoriam, sed aeternum a Deo praemium exspectemus, quia etsi ipsi non ita viximus, ut exemplo aliis esse possimus, dedimus tamen operam, ne is lateret qui esset imitandus. ===
== Section 7 ==
=== igitur sancti Martini vitam scribere exordiar, ut se vel ante episcopatum vel in episcopatu gesserit, quamvis nequaquam ad omnia illius potuerim pervenire: adeo ea, in quibus ipse tantum sibi conscius fuit, nesciuntur, quia laudem ab hominibus non requirens, quantum in ipso fuit, omnes virtutes suas latere voluisset. ===
== Section 8 ==
=== quamquam etiam ex his, quas comperta nobis erant, plura omisimus, quia sufficere credidimus, si tantum excellentia notarentur: simul et legentibus consulendum fuit, ne quod his pareret copia congesta fastidium. ===
== Section 9 ==
=== obsecro autem eos qui lecturi sunt, ut fidem dictis adhibeant, neque me quicquam nisi compertum et probatum scripsisse arbitrentur: alioquin tacere quam falsa dicere maluissem. ===
= Chapter 2 =
== Section 1 ==
=== Igitur Martinus Sabaria Pannoniarum oppido oriundus fuit, sed intra Italiam Ticini altus est, parentibus secundum saeculi dignitatem non infimis, gentilibus tamen. ===


Pannoniae, -arum f. pl.: Pannonia, a province of the Roman empire on the easter coast of the Adriatic.
:;<big>1. Sub idem ferē tempus ad epīscopātum Turonicae ecclēsiae petēbātur: sed cum ēruī monastēriō suō nōn facile posset, Rusticius quīdam, ūnus ē cīvibus, uxōris languōre simulātō ad genua illius prōvolūtus ut ēgrederētur obtinuit. 2. ita dispositīs iam in itinere cīvium turbīs, sub quādam custōdiā ad cīvitātem usque dēdūcitur. mīrum in modum incrēdibilis multitūdō nōn sōlum ex illō oppidō, sed etiam ex vīcīnīs urbibus ad suffrāgia ferenda convēnerat. 3. ūna omnium voluntās, eadem vōta eademque sententia, Martīnum ēpiscopātūs esse dignissimum: fēlīcem fore tālī ecclēsiam sacerdōte. paucī tamen et nōnnūllī ex epīscopīs, quī ad cōnstituendum antistitem fuerant ēvocātī, impiē repugnābant, dīcentēs scīlicet, contemptibilem esse persōnam, indignum esse epīscopātū hominem vultū dēspicābilem, veste sordidum, crīne dēformem. 4. ita ā populō sententiae sāniōris haec illōrum inrīsa dēmentia est, quī illustrem virum dum vituperāre cupiunt praedīcābant. nec vērō aliud hīs facere licuit, quam quod populus Dominō volente cōgitābat. inter epīscopōs tamen quī adfuerant praecipuē Dēfēnsor quīdam dīcitur restitisse: unde animadversum est graviter illum lectiōne prophēticā tum notātum. 5. nam cum fortuitō lector, cui legendī eō diē officium erat, interclūsus ā populō dēfuisset, turbātīs ministrīs, dum exspectātur quī nōn aderat, ūnus ē circumstantibus sumptō psaltēriō, quem prīmum versum invēnit, arripuit. 6. psalmus autem hic erat: ex ōre īnfantium et lactantium perfēcistī laudem propter inimīcōs tuōs, ut dēstruās inimīcum et dēfēnsōrem. quō lēctō clāmor populī tollitur, pars dīversa cōnfunditur. 7. atque ita habitum est, dīvīnō nūtū psalmum hunc lēctum fuisse, ut testimōnium operis suī Dēfēnsor audīret, quī ex ōre īnfantium atque lactantium, in Martīnō Dominī laude perfecta, et ostēnsus pariter et dēstructus esset inimīcus.</big>
oriundus: 'born' (the date is c. 316-17 AD)
secundum: prep. + acc., 'according to'
infimis > infimus -a -um 'lowest' (superlative of inferus)


== Section 2 ==
==Section 10==
=== pater eius miles primum, post tribunus militum fuit. ===
[[Sulpicius Severus#Section 10|Latin text]] | [[Notes for Sulpicius Severus' Life of St. Martin#Section 10|notes]] | [[Vocabulary for Sulpicius Severus' Life of St. Martin Section 10| vocabulary]]
=== ipse armatam militiam in adulescentia secutus inter scolares alas sub rege Constantio, deinde sub Iuliano Caesare militavit: non tamen sponte, quia a primis fere annis divinam potius servitutem sacra illustris pueri spiravit infantia. ===
== Section 3 ==
=== nam cum esset annorum decem, invitis parentibus ad ecclesiam confugit seque catechumenum fieri postulavit. ===
== Section 4 ==
=== mox mirum in modum totus in Dei opere conversus, cum esset annorum duodecim, eremum concupivit, fecissetque votis satis, si aetatis infirmitas non obstitisset. ===
=== animus tamen aut circa monasteria aut circa ecclesiam semper intentus meditabatur adhuc in aetate puerili, quod postea devotus implevit. ===
== Section 5 ==
=== sed cum edictum esset a regibus, ut veteranorum filii ad militiam scriberentur, prodente patre, qui felicibus eius actibus invidebat, cum esset annorum quindecim, captus et catenatus sacramentis militaribus implicatus est, uno tantum servo comite contentus, cui tamen versa vice dominus serviebat, adeo ut plerumque ei et calciamenta ipse detraheret et ipse detergeret, cibum una caperent, hic tamen saepius ministraret. ===
== Section 6 ==
=== triennium fere ante baptismum in armis fuit, integer tamen ab iis vitiis, quibus illud hominum genus implicari solet. ===
== Section 7 ==
=== multa illius circa commilitones benignitas, mira caritas, patientia vero atque humilitas ultra humanum modum. ===
=== nam frugalitatem in eo laudari non est necesse, qua ita usus est, ut iam illo tempore non miles, sed monachus putaretur. ===
=== pro quibus rebus ita sibi omnes commilitones devinxerat, ut eum miro affectu venerarentur. ===
== Section 8 ==
=== necdum tamen regeneratus in Christo agebat quendam bonis operibus baptismi candidatum assistere scilicet laborantibus, opem ferre miseris, alere egentes, vestire nudos, nihil sibi ex militiae stipendiis praeter cotidianum victum reservare: iam tum evangelii non surdus auditor de crastino non cogitabat. ===
= Chapter 3 =
== Section 1 ==
=== Quodam itaque tempore, cum iam nihil praeter arma et simplicem militiae vestem haberet, media hieme, quae solito asperior inhorruerat, adeo ut plerosque vis algoris exstingueret, obvium habet in porta Ambianensium civitatis pauperem nudum: qui cum praetereuntes ut sui misererentur oraret omnesque miserum praeterirent, intellegit vir Deo plenus sibi illum, aliis misericordiam non praestantibus, reservari. ===
== Section 2 ==
=== quid tamen ageret? ===
=== nihil praeter chlamydem, qua indutus erat, habebat: iam enim reliqua in opus simile consumpserat. ===
=== arrepto itaque ferro, quo accinctus erat, mediam dividit partemque eius pauperi tribuit, reliqua rursus induitur. ===
=== interea de circumstantibus ridere nonnulli, quia deformis esse truncatus habitu videretur: multi tamen, quibus erat mens sanior, altius gemere, quod nihil simile fecissent, cum utique plus habentes vestire pauperem sine sui nuditate potuissent. ===
== Section 3 ==
=== nocte igitur insecuta, cum se sopori dedisset, vidit Christum chlamydis suae, qua pauperem texerat, parte vestitum. ===
=== intueri diligentissime Dominum vestemque, quam dederat, iubetur agnoscere. ===
=== mox ad angelorum circumstantium multitudinem audit Iesum clara voce dicentem: Martinus adhuc catechumenus hic me veste contexit. ===
== Section 4 ==
=== vere memor Dominus dictorum suorum, qui ante praedixerat: quamdiu fecistis uni ex minimis istis, mihi fecistis, se in paupere professus est fuisse vestitum: et ad confirmandum tam boni operis testimonium in eodem se habitu, quem pauper acceperat, est dignatus ostendere. ===
== Section 5 ==
=== quo viso vir beatissimus non in gloriam est elatus humanam, sed bonitatem Dei in suo opere cognoscens, cum esset annorum duodeviginti, ad baptismum convolavit. ===
=== nec tamen statim militiae renuntiavit, tribuni sui precibus evictus, cui contubernium familiare praestabat: etenim transacto tribunatus sui tempore renuntiaturum se saeculo pollicebatur. ===
=== qua Martinus exspectatione suspensus per biennium fere posteaquam est baptismum consecutus, solo licet nomine, militavit. ===
= Chapter 4 =
== Section 1 ==
=== Interea irruentibus intra Gallias barbaris Iulianus Caesar coacto in unum exercitu apud Vangionum civitatem donativum coepit erogare militibus, et, ut est consuetudinis, singuli citabantur, donec ad Martinum ventum est. ===
== Section 2 ==
=== tum vero oportunum tempus existimans, quo peteret missionem - neque enim integrum sibi fore arbitrabatur, si donativum non militaturus acciperet -, hactenus, inquit ad Caesarem, militavi tibi: ===
== Section 3 ==
=== patere ut nunc militem Deo: donativum tuum pugnaturus accipiat, Christi ego miles sum: pugnare mihi non licet. ===


== Section 4 ==
:;<big>1. Iam vērō sumptō epīscopātū quālem sē quantumque praestiterit, nōn est nostrae facultātis ēvolvere. īdem enim cōnstantissimē persevērābat quī prius fuerat. 2. eadem in corde eius humilitās, eadem in vestītū eius vīlitās erat: atque ita, plēnus auctōritātis et grātiae, implēbat epīscopī dignitātem, ut nōn tamen prōpositum monachī virtūtemque dēsereret. 3. aliquamdiu ergō adhaerentī ad ecclēsiam cellulā ūsus est: dein cum inquiētūdinem sē frequentantium ferre nōn posset, duōbus ferē extrā cīvitātem mīlibus monastērium sibi statuit. 4. quī locus tam sēcrētus et remōtus erat, ut erēmi sōlitūdinem nōn dēsīderāret. ex ūnō enim latere praecīsā montis excelsī rūpe ambiēbātur, reliquam plānitiem Liger fluvius reductō paululum sinū clauserat: ūnā tantum eādemque artā admodum viā adīrī poterat. ipse ex lignīs contextam cellulam habēbat, 5. multīque ex frātribus in eundem modum: plērīque saxō superiectī montis cavātō receptācula sibi fēcerant. discipulī ferē octōginta erant, quī ad exemplum beātī magistrī īnstituēbantur. 6. nēmō ibi quicquam proprium habēbat, omnia in medium cōnferēbantur. nōn emere aut vendere, ut plērīsque monachīs mōris est, quicquam licēbat, ars ibi exceptīs scriptōribus nūlla habēbātur, cui tamen operī minor aetās dēputābātur: māiōrēs ōrātiōnī vacābant. 7. rārus cuiquam extra cellulam suam ēgressus, nisi cum ad locum ōrātiōnis conveniēbant. cibum ūnā omnēs post hōram iēiūniī accipiēbant. vīnum nēmō nōverat, nisi quem īnfirmitās coēgisset. 8. plērīque camēlōrum saetīs vestiēbantur: mollior ibi habitus prō crimine erat. quod eō magis sit mīrum necesse est, quod multī inter eōs nōbilēs habēbantur, quī longē aliter ēdūcātī ad hanc sē humilitātem et patientiam coēgerant: plūrēsque ex eīs posteā epīscopōs vīdimus. 9. quae enim esset cīvitās aut ecclēsia, quae nōn sibi dē Martīnī monastērio cuperet sacerdōtem?</big>
=== tum vero adversus hanc vocem tyrannus infremuit dicens, eum metu pugnae, quas postero die erat futura, non religionis gratia detractare militiam. ===
== Section 5 ==
=== at Martinus intrepidus, immo illato sibi terrore constantior, si hoc, inquit, ignaviae adscribitur, non fidei, crastina die ante aciem inermis adstabo et in nomine Domini Iesu, signo crucis, non clipeo protectus aut galea, hostium cuneos penetrabo securus. ===
== Section 6 ==
=== retrudi ergo in custodiam iubetur, facturus fidem dictis, ut inermis barbaris obiceretur. ===
== Section 7 ==
=== postero die hostes legatos de pace miserunt, sua omnia seque dedentes. ===
=== unde quis dubitet hanc vere beati viri fuisse victoriam, cui praestitum sit, ne inermis ad proelium mitteretur. ===
== Section 8 ==
=== et quamvis pius Dominus servare militem suum licet inter hostium gladios et tela potuisset, tamen ne vel aliorum mortibus sancti violarentur obtutus, exemit pugnae necessitatem. ===
== Section 9 ==
=== neque enim aliam pro milite suo Christus debuit praestare victoriam, quam ut subactis sine sanguine hostibus nemo moreretur. ===
= Chapter 5 =
== Section 1 ==
=== Exinde relicta militia sanctum Hilarium Pictavae episcopum civitatis, cuius tunc in Dei rebus spectata et cognita fides habebatur, expetiit et aliquamdiu apud eum commoratus est. ===
== Section 2 ==
=== temptavit autem idem Hilarius imposito diaconatus officio sibi eum artius implicare et ministerio vincire divino. ===
=== sed cum saepissime restitisset, indignum se esse vociferans, intellexit vir altioris ingenii, uno eum modo posse constringi, si id ei officii imponeret, in quo quidam locus iniuriae videretur: itaque exorcistam eum esse praecepit. ===
=== quam ille ordinationem, ne despexisse tamquam humiliorem videretur, non repudiavit. ===
== Section 3 ==
=== nec multo post admonitus per soporem, ut patriam parentesque, quos adhuc gentilitas detinebat, religiosa sollicitudine visitaret, ex voluntate sancti Hilari profectus est, multis ab eo obstrictus precibus et lacrimis ut rediret. ===
=== maestus, ut ferunt, peregrinationem illam ingressus est, contestatus fratribus, multa se adversa passurum: quod postea probavit eventus. ===
== Section 4 ==
=== ac primum inter Alpes devia secutus incidit in latrones. ===
=== cumque unus securi elevata in caput eius librasset ictum, ferientis dexteram sustinuit alter: vinctis tamen post tergum manibus uni asservandus et spoliandus traditur. ===
=== qui cum eum ad remotiora duxisset, percontari ab eo coepit, quisnam esset. ===
== Section 5 ==
=== respondit Christianum se esse. ===
=== quaerebat etiam ab eo an timeret. ===
=== tum vero constantissime profitetur, numquam se tam fuisse securum, quia sciret misericordiam Domini maxime in temptationibus adfuturam: se magis illi dolere, qui Christi misericordia utpote latrocinia exercens esset indignus. ===
== Section 6 ==
=== ingressusque evangelicam disputationem verbum Dei latroni praedicabat. ===
=== quid longius morer? ===
=== latro credidit prosecutusque Martinum viae reddidit, orans ut pro se Dominum precaretur. ===
=== idemque postea religiosam agens vitam visus est, adeo ut haec, quae supra rettulimus, ex ipso audita dicantur. ===
= Chapter 6 =
== Section 1 ==
=== Igitur Martinus inde progressus cum Mediolanum praeterisset, diabolus in itinere, humana specie assumpta, se ei obvium tulit, quo tenderet quaerens. ===
== Section 2 ==
=== cumque id a Martino responsi accepisset, se quo Dominus vocaret intendere, ait ad eum: quocumque ieris vel quaecumque temptaveris, diabolus tibi adversabitur. ===
=== tunc ei prophetica voce respondens, Dominus mihi, inquit, adiutor est: non timebo, quid faciat mihi homo. ===
=== statimque de conspectu eius inimicus evanuit. ===
== Section 3 ==
=== itaque ut animo ac mente conceperat, matrem a gentilitatis absolvit errore, patre in malis perseverante: plures tamen suo salvavit exemplo. ===
== Section 4 ==
=== Dehinc cum haeresis Arriana per totum orbem et maxime intra Illyricum pullulasset, cum adversus perfidiam sacerdotum solus paene acerrime repugnaret multisque suppliciis esset affectus - nam et publice virgis caesus est et ad extremum de civitate exire compulsus - Italiam repetens, cum intra Gallias quoque discessu sancti Hilari, quem ad exsilium haereticorum vis coegerat, turbatam ecclesiam comperisset, Mediolani sibi monasterium statuit. ===
=== ibi quoque eum Auxentius, auctor et princeps Arrianorum, gravissime insectatus est, multisque affectum iniuriis de civitate exturbavit. ===
== Section 5 ==
=== cedendum itaque tempori arbitratus ad insulam, cui Gallinaria nomen est, secessit comite quodam presbytero, magnarum virtutum viro. ===
=== hic aliquamdiu radicibus vixit herbarum: quo tempore helleborum, uenenatum, ut ferunt, gramen, in cibum sumpsit. ===
== Section 6 ==
=== sed cum vim veneni in se grassantis vicina iam morte sensisset, imminens periculum oratione repulit statimque omnis dolor fugatus est. ===
== Section 7 ==
=== nec multo post, cum sancto Hilario comperisset regis paenitentia potestatem indultam fuisse redeundi, Romae ei temptavit occurrere profectusque ad urbem est. ===
= Chapter 7 =
== Section 1 ==
=== Cum iam Hilarius praeterisset, ita eum est vestigiis prosecutus: cumque ab eo gratissime fuisset susceptus, haud longe sibi ab oppido monasterium collocavit, quo tempore se ei quidam catechumenus iunxit, cupiens sanctissimi viri institui disciplinis: paucisque interpositis diebus languore correptus vi febrium laborabat. ===
== Section 2 ==
=== ac tum Martinus forte discesserat: et cum per triduum defuisset, regressus exanime corpus invenit: ita subita mors fuerat, ut absque baptismate humanis rebus excederet. ===
=== corpus in medio positum tristi maerentium fratrum frequentabatur officio, cum Martinus flens et eiulans accurrit. ===
== Section 3 ==
=== tum vero tota sanctum spiritum mente concipiens egredi cellulam, in qua corpus iacebat, ceteros iubet, ac foribus obseratis super exanimata defuncti fratris membra prosternitur. ===
=== et cum aliquamdiu orationi incubuisset sensissetque per spiritum Domini adesse virtutem, erectus paululum et in defuncti ora defixus, orationis suae ac misericordiae Domini intrepidus exspectabat eventum: vixque duarum fere horarum spatium intercesserat, videt defunctum paulatim membris omnibus commoveri et laxatis in usum videndi palpitare luminibus. ===
== Section 4 ==
=== tum vero magna ad Dominum voce conversus gratias agens cellulam clamore compleverat: quo audito qui pro foribus adstiterant statim irruunt. ===
=== mirum spectaculum, quod videbant vivere, quem mortuum reliquissent. ===
== Section 5 ==
=== ita redditus vitae, statim baptismum consecutus plures postea vixit annos, primusque apud nos Martini virtutum vel materia vel testimonium fuit. ===
== Section 6 ==
=== idem tamen referre erat solitus, se corpore exutum ad tribunal iudicis ductum deputandumque obscuris locis et vulgaribus turbis tristem excepisse sententiam: tum per duos angelos iudici fuisse suggestum, hunc esse pro quo Martinus oraret: ita per eosdem angelos se iussum reduci, et Martino redditum vitaeque pristinae restitutum. ===
== Section 7 ==
=== ab hoc primum tempore beati viri nomen enituit, ut qui sanctus iam ab omnibus habebatur, potens etiam et vere apostolicus haberetur. ===
= Chapter 8 =
== Section 1 ==
=== Nec multo post, dum agrum Lupicini cuiusdam honorati secundum saeculum viri praeteriret, clamore et luctu turbae plangentis excipitur, ===


== Section 2 ==
==Section 11==
=== ad quam cum sollicitus adstitisset et quis esset hic fletus inquireret, indicatur unum ex familia servulum laqueo sibi vitam extorsisse. ===
[[Sulpicius Severus#Section 11|Latin text]] | [[Notes for Sulpicius Severus' Life of St. Martin#Section 11|notes]] | [[Vocabulary for Sulpicius Severus' Life of St. Martin Section 11| vocabulary]]
=== quo cognito cellulam, in qua corpus iacebat, ingreditur, exclusisque omnibus turbis superstratus corpori aliquantisper oravit. ===


== Section 3 ==
:;<big>1. Sed ut reliquās virtūtēs eius, quās in epīscopātū ēgit, adgrediar; erat haud longē ab oppidō proximus monastērio locus, quem falsa hominum opīnio, velut cōnsepultīs ibi martyribus, sacrāverat: 2. nam et altāre ibi a superiōribus epīscopīs cōnstitūtum habēbātur. sed Martīnus nōn temerē adhibēns incertīs fidem, ab hīs, quī māiōrēs nātū erant, presbyterīs vel clēricīs flāgitābat nōmen sibi martyrīs, tempus passiōnis ostendī: grandī sē scrūpulō permovērī, quod nihil certī cōnstāns sibi māiōrum memōria trādidisset. 3. cum aliquamdiu ergō ā locō illō sē abstinuisset, nec dērogāns religiōnī, quia incertus erat, nec auctōritātem suam vulgō accommodāns, nē superstitio convalēsceret, quōdam diē paucīs sēcum adhibitīs frātribus ad locum pergit. 4. dehinc super sepulcrum ipsum adstāns ōrāvit ad Dominum, ut quis esset vel cuius meritī esset sepultus ostenderet. tum conversus ad laevam videt prope adsistere umbram sordidam, trucem: imperat, nōmen meritumque loquerētur. nōmen ēdīcit, dē crīmine cōnfitētur: latrōnem sē fuisse, ob scelera percussum, vulgī errōre celebrātum: sibi nihil cum martyribus esse commūne, cum illōs glōria, sē poena retinēret. 5. mīrum in modum vōcem loquentis quī aderant audiēbant, persōnam tamen nōn vidēbant. tum Martīnus quid vīdisset exposuit iussitque ex eō locō altāre, quod ibi fuerat, submovērī, atque ita populum superstitiōnis illius absolvit errōre.</big>
=== mox vivescente vultu, marcescentibus oculis in ora illius defunctus erigitur: lentoque conamine enisus adsurgere, apprehensa beati viri dextera in pedes constitit: atque ita cum eo usque ad vestibulum domus, turba omni inspectante, processit. ===
= Chapter 9 =
== Section 1 ==
=== Sub idem fere tempus ad episcopatum Turonicae ecclesiae petebatur: sed cum erui monasterio suo non facile posset, Rusticius quidam, unus e civibus, uxoris languore simulato ad genua illius provolutus ut egrederetur obtinuit. ===
== Section 2 ==
=== ita dispositis iam in itinere civium turbis, sub quadam custodia ad civitatem usque deducitur. ===
=== mirum in modum incredibilis multitudo non solum ex illo oppido, sed etiam ex vicinis urbibus ad suffragia ferenda convenerat. ===
== Section 3 ==
=== una omnium voluntas, eadem vota eademque sententia, Martinum episcopatus esse dignissimum: felicem fore tali ecclesiam sacerdote. ===
=== pauci tamen et nonnulli ex episcopis, qui ad constituendum antistitem fuerant evocati, impie repugnabant, dicentes scilicet, contemptibilem esse personam, indignum esse episcopatu hominem vultu despicabilem, veste sordidum, crine deformem. ===
== Section 4 ==
=== ita a populo sententiae sanioris haec illorum irrisa dementia est, qui illustrem virum dum vituperare cupiunt praedicabant. ===
=== nec vero aliud his facere licuit, quam quod populus Domino volente cogitabat. ===
=== inter episcopos tamen qui adfuerant praecipue Defensor quidam dicitur restitisse: unde animadversum est graviter illum lectione prophetica tum notatum. ===
== Section 5 ==
=== nam cum fortuito lector, sui legendi eo die officium erat, interclusus a populo defuisset, turbatis ministris, dum exspectatur qui non aderat, unus e circumstantibus sumpto psalterio, quem primum versum invenit, arripuit. ===
== Section 6 ==
=== psalmus autem hic erat: ex ore infantium et lactantium perfecisti laudem propter inimicos tuos, ut destruas inimicum et defensorem. ===
=== quo lecto clamor populi tollitur, pars diversa confunditur. ===
== Section 7 ==
=== atque ita habitum est, divino nutu psalmum hunc lectum fuisse, ut testimonium operis sui Defensor audiret, qui ex ore infantium atque lactantium, in Martino Domini laude perfecta, et ostensus pariter et destructus esset inimicus. ===
= Chapter 10 =
== Section 1 ==
=== Iam vero sumpto episcopatu qualem se quantumque praestiterit, non est nostrae facultatis evolvere. ===
=== idem enim constantissime perseverabat qui prius fuerat. ===
== Section 2 ==
=== eadem in corde eius humilitas, eadem in vestitu eius vilitas erat: atque ita, plenus auctoritatis et gratiae, implebat episcopi dignitatem, ut non tamen propositum monachi virtutemque desereret. ===
== Section 3 ==
=== aliquamdiu ergo adhaerenti ad ecclesiam cellula usus est: dein cum inquietudinem se frequentantium ferre non posset, duobus fere extra civitatem milibus monasterium sibi statuit. ===
== Section 4 ==
=== qui locus tam secretus et remotus erat, ut eremi solitudinem non desideraret. ===
=== ex uno enim latere praecisa montis excelsi rupe ambiebatur, reliquam planitiem Liger fluvius reducto paululum sinu clauserat: una tantum eademque arta admodum via adiri poterat. ===
== Section 5 ==
=== ipse ex lignis contextam cellulam habebat, multique ex fratribus in eundem modum: plerique saxo superiecti montis cavato receptacula sibi fecerant. ===
=== discipuli fere octoginta erant, qui ad exemplum beati magistri instituebantur. ===
== Section 6 ==
=== nemo ibi quicquam proprium habebat, omnia in medium conferebantur. ===
=== non emere aut vendere, ut plerisque monachis moris est, quicquam licebat, ars ibi exceptis scriptoribus nulla habebatur, cui tamen operi minor aetas deputabatur: maiores orationi vacabant. ===
== Section 7 ==
=== rarus cuiquam extra cellulam suam egressus, nisi cum ad locum orationis conveniebant. ===
=== cibum una omnes post horam ieiunii accipiebant. ===
=== vinum nemo noverat, nisi quem infirmitas coegisset. ===
== Section 8 ==
=== plerique camelorum saetis vestiebantur: mollior ibi habitus pro crimine erat. ===
=== quod eo magis sit mirum necesse est, quod multi inter eos nobiles habebantur, qui longe aliter educati ad hanc se humilitatem et patientiam coegerant: pluresque ex eis postea episcopos vidimus. ===
== Section 9 ==
=== quae enim esset civitas aut ecclesia, quae non sibi de Martini monasterio cuperet sacerdotem? ===
= Chapter 11 =
== Section 1 ==
=== Sed ut reliquas virtutes eius, quas in episcopatu egit, aggrediar; erat haud longe ab oppido proximus monasterio locus, quem falsa hominum opinio, velut consepultis ibi martyribus, sacraverat:
== Section 2 ==
=== nam et altare ibi a superioribus episcopis constitutum habebatur. ===


=== sed Martinus non temere adhibens incertis fidem, ab his, qui maiores natu erant, presbyteris vel clericis flagitabat nomen sibi martyris, tempus passionis ostendi: grandi se scrupulo permoveri, quod nihil certi constans sibi maiorum memoria tradidisset. ===
==Section 12==
== Section 3 ==
[[Sulpicius Severus#Section 12|Latin text]] | [[Notes for Sulpicius Severus' Life of St. Martin#Section 12|notes]] | [[Vocabulary for Sulpicius Severus' Life of St. Martin Section 12| vocabulary]]
=== cum aliquamdiu ergo a loco illo se abstinuisset, nec derogans religioni, quia incertus erat, nec auctoritatem suam vulgo accommodans, ne superstitio convalesceret, quodam die paucis secum adhibitis fratribus ad locum pergit. ===
== Section 4 ==
=== dehinc super sepulcrum ipsum adstans oravit ad Dominum, ut quis esset vel cuius meriti esset sepultus ostenderet. ===
=== tum conversus ad laevam videt prope adsistere umbram sordidam, trucem: imperat, nomen meritumque loqueretur. ===
=== nomen edicit, de crimine confitetur: latronem se fuisse, ob scelera percussum, vulgi errore celebratum: sibi nihil cum martyribus esse commune, cum illos gloria, se poena retineret. ===
== Section 5 ==
=== mirum in modum vocem loquentis qui aderant audiebant, personam tamen non videbant. ===
=== tum Martinus quid vidisset exposuit iussitque ex eo loco altare, quod ibi fuerat, submoveri, atque ita populum superstitionis illius absolvit errore. ===
= Chapter 12 =
== Section 1 ==
=== Accidit autem insequenti tempore, dum iter ageret, ut gentilis cuiusdam corpus, quod ad sepulcrum cum superstitioso funere deferebatur, obvium haberet: conspicatusque eminus venientium turbam, quidnam id esset ignarus, paululum stetit: nam fere quingentorum passuum intervallum erat, ut difficile fuerit dinoscere quid videret. ===
== Section 2 ==
=== tamen quia rusticam manum cerneret et agente vento lintea corpori superiecta volitarent, profanos sacrificiorum ritus agi credidit: quia esset haec Gallorum rusticis consuetudo, simulacra daemonum candido, tecta velamine misera per agros suos circumferre dementia. ===
== Section 3 ==
=== levato ergo in adversos signo crucis imperat turbae non moveri loco onusque deponere. ===
=== hic vero mirum in modum videres miseros primum velut saxa riguisse. ===
== Section 4 ==
=== dein, cum promovere se summo conamine niterentur, ultra accedere non valentes ridiculam in vertiginem rotabantur, donec victi corporis onus ponunt: attoniti et semet invicem aspicientes, quidnam sibi accidisset, taciti cogitabant. ===
== Section 5 ==
=== sed cum beatus vir comperisset exsequiarum esse illam frequentiam, non sacrorum, elevata rursum manu dat eis abeundi et tollendi corporis potestatem. ===
=== ita eos et cum voluit, stare compulit, et cum libuit, abire permisit. ===
= Chapter 13 =
== Section 1 ==
=== Item, cum in viro quodam templum antiquissimum diruisset et arborem pinum, quae fano erat proxima, esset aggressus excidere, tum vero antistes loci illius ceteraque gentilium turba coepit obsistere. ===
== Section 2 ==
=== et cum idem illi, dum templum evertitur, imperante Domino quievissent, succidi arborem non patiebantur. ===
=== ille eos sedulo commonere, nihil esse religionis in stipite: Deum potius, cui serviret ipse, sequerentur: arborem illam succidi oportere, quia esset daemoni dedicata. ===
== Section 3 ==
=== tum unus ex illis qui erat audacior ceteris: si habes, inquit, aliquam de Deo tuo, quem dicis te colere, fiduciam, nosmet ipsi succidemus hanc arborem, tu ruentem excipe: et si tecum est tuus, ut dicis, Dominus, evades. ===
== Section 4 ==
=== tum ille intrepide confisus in Domino facturum se pollicetur. ===
=== hic vero ad istius modi condicionem omnis illa gentilium turba consensit, facilemque arboris suae habuere iacturam, si inimicum sacrorum suorum casu illius obruissent. ===
== Section 5 ==
=== itaque cum unam in partem pinus illa esset acclinis, ut non esset dubium, quam in partem succisa corrueret, eo loci vinctus statuitur pro arbitrio rusticorum, quo arborem esse casuram nemo dubitabat. ===
== Section 6 ==
=== succidere igitur ipsi suam pinum cum ingenti gaudio laetitiaque coeperunt. ===
=== aderat eminus turba mirantium. ===
=== iamque paulatim nutare pinus et ruinam suam casura imitari. ===
== Section 7 ==
=== pallebant eminus monachi et periculo iam propiore conterriti spem omnem fidemque perdiderant, solam Martini mortem exspectantes. ===
== Section 8 ==
=== at ille confisus in Domino intrepidus opperiens, cum iam fragorem sui pinus concidens edidisset, iam cadenti, iam super se ruenti, elevata obviam manu, signum salutis opponit. ===
=== tum vero - velut turbinis modo retro actam putares - diversam in partem ruit, adeo ut rusticos, qui toto in loco steterant, paene prostraverit. ===
== Section 9 ==
=== tum vero in caelum clamore sublato gentiles stupere miraculo, monachi flere prae gaudio, Christi nomen in commune ab omnibus praedicari: satisque constitit eo die salutem illi venisse regioni. ===
=== nam nemo fere ex immani illa multitudine gentilium fuit, qui non impositione manus desiderata Dominum Iesum, relicto impietatis errore, crediderit. ===
=== et vere ante Martinum pauci admodum, immo paene nulli in illis regionibus Christi nomen receperant: quod adeo virtutibus illius exemploque convaluit, ut iam ibi nullos locus sit, qui non aut ecclesiis frequentissimis aut monasteriis sit repletus. ===
=== nam ubi fana destruxerat, statim ibi aut ecclesias aut monasteria construebat. ===
= Chapter 14 =
== Section 1 ==
=== Nec minorem sub idem fere tempus eodem in opere virtutem edidit. ===
=== nam cum in viro quodam fano antiquissimo et celeberrimo ignem immisisset, in proximam, immo adhaerentem domum agente vento flammarum globi ferebantur. ===
== Section 2 ==
=== quod ubi Martinus advertit, rapido cursu tectum domus scandit, obvium se advenientibus flammis inferens. ===
=== tum vero mirum in modum cerneres contra vim venti ignem retorqueri, ut compugnantium inter se elementorum quidam conflictus videretur. ===
=== ita virtute Martini ibi tantum ignis est operatus, ubi iussus est. ===
== Section 3 ==
=== In vico autem, cui Leprosum nomen est, cum itidem templum opulentissimum superstitione religionis voluisset evertere, restitit ei multitudo gentilium, adeo ut non absque iniuria sit repulsus. ===
== Section 4 ==
=== itaque secessit ad proxima loca, ibique per triduum cilicio tectus et cinere, ieiunans semper atque orans, precabatur ad Dominum, ut, quia templum illud evertere humana manus non potuisset, virtus illud divina dirueret. ===
== Section 5 ==
=== tum subito ei duo angeli hastati atque scutati instar militiae caelestis se obtulerunt, dicentes missos se a Domino, ut rusticam multitudinem fugarent praesidiumque Martino ferrent, ne quis, dum templum dirueretur, obsisteret: rediret ergo et opus coeptum devotus impleret. ===
== Section 6 ==
=== ita regressus ad vicum, inspectantibus gentilium turbis et quiescentibus, dum profanam aedem usque ad fundamenta dirueret, aras omnes atque simulacra redegit in pulverem. ===
== Section 7 ==
=== quo viso rustici, cum se intellegerent divino nutu obstupefactos atque perterritos, ne episcopo repugnarent, omnes fere Iesum Dominum crediderunt, clamantes palam et confitentes, Deum Martini colendum, idola autem neglegenda, quae nec sibi nec aliis adesse possent. ===
= Chapter 15 =
== Section 1 ==
=== Quid etiam in pago Aeduorum gestum sit, referam. ===
=== ubi dum templum itidem everteret, furens gentilium rusticorum in eum irruit multitudo. ===
=== cumque unus audacior ceteris stricto eum gladio peteret, reiecto pallio nudam cervicem percussuro praebuit. ===
== Section 2 ==
=== nec cunctatus ferire gentilis, sed cum dexteram altius extulisset, resupinus ruit, consternatusque divino metu veniam precabatur. ===
== Section 3 ==
=== nec dissimile huic fuit illud. ===
=== cum eum idola destruentem cultro quidam ferire voluisset, in ipso ictu ferrum ei de manibus excussum non comparuit. ===
== Section 4 ==
=== plerumque autem contra dicentibus sibi rusticis, ne eorum fana destrueret, ita praedicatione sancta gentiles animos mitigabat, ut luce eis veritatis ostensa ipsi sua templa subverterent. ===
= Chapter 16 = 
== Section 1 ==
=== Curationum vero tam potens in eo gratia erat, ut nullus fere ad eum aegrotus accesserit, qui non continuo receperit sanitatem: quod vel ex consequenti liquebit exemplo. ===
== Section 2 ==
=== Treveris puella quaedam dira paralysis aegritudine tenebatur, [ita] ut iam per multum tempus nullo ad humanos usus corporis officio fungeretur: omni ex parte praemortua vix tenui spiritu palpitabat. ===
== Section 3 ==
=== tristes ad solam funeris exspectationem adstabant propinqui, cum subito ad civitatem illam Martinum venisse nuntiatur. ===
=== quod ubi puellae pater comperit, cucurrit exanimis pro filia rogaturus. ===
== Section 4 ==
=== et forte Martinus iam ecclesiam fuerat ingressus. ===
=== ibi inspectante populo multisque aliis praesentibus episcopis, eiulans senex genua eius amplectitur dicens: filia mea moritur misero genere languoris, et quod ipsa est morte crudelius, solo spiritu vivit, iam carne praemortua. ===
=== rogo ut eam adeas atque benedicas: confido enim quod per te reddenda sit sanitati. ===
== Section 5 ==
=== qua ille voce confusus obstipuit et refugit dicens, hoc suae non esse virtutis: senem errare iudicio, non esse se dignum, per quem Dominus signum virtutis ostenderet. ===
== Section 6 ==
=== perstare vehementius flens pater et orare ut exanimem visitaret: postremo a circumstantibus episcopis ire compulsus descendit ad domum puellae. ===
=== ingens turba pro foribus exspectabat, quidnam Dei servus esset facturus. ===
== Section 7 ==
=== ac primum quae erant illius familiaria in istius modi rebus arma, solo prostratus oravit. ===
=== deinde aegram intuens dari sibi oleum postulat: quod cum benedixisset, in os puellae vim sancti liquoris infundit, statimque vox reddita est. ===
== Section 8 ==
=== tunc paulatim singula contactu eius coeperunt membra vivescere, donec firmatis gressibus populo teste surrexit. ===
= Chapter 17 =
== Section 1 ==
=== Eodem tempore Taetradii cuiusdam proconsularis viri servus daemonio correptus dolendo exitu cruciabatur: rogatus ergo Martinus, ut ei manum imponeret, deduci eum ad se iubet: sed nequam spiritus nullo proferri modo de cellula, in qua erat, potuit: ita in advenientes rabidis dentibus saeviebat. ===
== Section 2 ==
=== tum Taetradius ad genua beati viri advolvitur, orans ut ad domum, in qua daemoniacus habebatur, ipse descenderet. ===
== Section 3 ==
=== tum vero Martinus negare se profani et gentilis domum adire posse: nam Taetradius eo tempore adhuc gentilitatis errore implicitus tenebatur. ===
=== spondet ergo se, si de puero daemon fuisset exactus, Christianum fore. ===
== Section 4 ==
=== ita Martinus imposita manu puero immundum ab eo spiritum eiecit. ===
=== quo viso Taetradius Dominum Iesum credidit: statimque catechumenus factus nec multo post baptizatus est, semperque Martinum salutis suae auctorem miro coluit affectu. ===
== Section 5 ==
=== Per idem tempus in eodem oppido ingressus patris familias cuiusdam domum, in limine ipso restitit dicens, horribile in atrio domus daemonium se videre. ===
=== cui cum ut discederet imperaret et patrem familias, qui in interiore parte aedium morabatur, arripuisset, saevire dentibus miser coepit, et obvios quosque laniare. ===
=== commota domus, familia turbata, populus in fugam versus: Martinus se furenti obiecit, ac primum stare ei imperat. ===
== Section 6 ==
=== sed cum dentibus fremeret hiantique ore morsum minaretur, digitos ei Martinus in os intulit: si habes, inquit, aliquid potestatis, hos devora. ===
== Section 7 ==
=== tum vero, ac si candens ferrum faucibus accepisset, longe reductis dentibus digitos beati viri vitabat attingere: et cum fugere de obsesso corpore poenis et cruciatibus cogeretur nec tamen exire ei per os liceret, foeda relinquens vestigia fluxu ventris egestus est. ===
= Chapter 18 =
== Section 1 ==
=== Interea cum de motu atque impetu barbarorum subita civitatem fama turbasset, daemoniacum ad se exhiberi iubet: imperat ut, an verus esset hic nuntius, fateretur. ===
== Section 2 ==
=== tum confessus est decem daemonas secum fuisse, qui rumorem hunc per populum dispersissent, ut hoc saltim metu ex illo Martinus oppido fugaretur: barbaros nihil minus quam de irruptione cogitare. ===
=== ita cum haec immundus spiritus in media ecclesia fateretur, metu et turbatione praesenti civitas liberata est. ===
== Section 3 ==
=== Apud Parisios vero, dum portam civitatis illius magnis secum turbis euntibus introiret, leprosum miserabili facie horrentibus cunctis osculatus est atque benedixit, statimque omni malo emundatus. ===
== Section 4 ==
=== postero die ad ecclesiam veniens nitenti cute gratias pro sanitate, quam receperat, agebat. ===
=== nec praetereundum est, quod fimbriae vestimento eius cilicioque detractae crebras super infirmantibus egere virtutes. ===
== Section 5 ==
=== nam digitis illigatae aut collo inditae saepe ab aegrotantibus morbos fugaverunt. ===
= Chapter 19 =
== Section 1 ==
=== Arborius autem, vir praefectorius, sancti admodum et fidelis ingenii, cum filia eius gravissimis quartanae febribus ureretur, epistulam Martini, quae casu ad eum delata fuerat, pectori puellae in ipso accessu ardoris inseruit, statimque fugata febris est. ===
== Section 2 ==
=== quae res apud Arborium in tantum valuit, ut statim puellam Deo voverit et perpetuae virginitati dicarit: profectusque ad Martinum puellam ei, praesens virtutum eius testimonium, quae per absentem licet curata esset, obtulit, neque ab alio eam quam a Martino habitu virginitatis imposito passus est consecrari. ===
== Section 3 ==
=== Paulinus magni vir postmodum futurus exempli, cum oculum graviter dolere coepisset et iam pupillam eius crassior nubes superducta texisset, oculum ei Martinus penicillo contigit pristinamque ei sanitatem sublato omni dolore restituit. ===
== Section 4 ==
=== ipse autem cum casu quodam esset de cenaculo devolutus et per confragosos scalae gradus decidens multis vulneribus esset affectus, cum exanimis iaceret in cellula et immodicis doloribus cruciaretur, nocte ei angelus visus est eluere vulnera et salubri unguedine contusi corporis superlinire livores: atque ita postero die restitutus est sanitati, ut nihil umquam pertulisse incommodi putaretur. ===
== Section 5 ==
=== sed longum est ire per singula: sufficiant haec vel pauca de plurimis, satisque sit, nos et in excellentibus non subtrahere veritatem et in multis vitare fastidium. ===
= Chapter 20 =
== Section 1 ==
=== Atque ut minora tantis inseram - quamvis, ut est nostrorum aetas temporum, quibus iam depravata omnia atque corrupta sunt, paene praecipuum sit, adulationi regiae sacerdotalem non cessisse constantiam -, cum ad imperatorem Maximum, ferocis ingenii virum et bellorum civilium victoria elatum, plures ei diversis orbis partibus episcopi convenissent et foeda circa principem omnium adulatio notaretur seque degenere inconstantia regiae clientelae sacerdotalis dignitas subdidisset, in solo Martino apostolica auctoritas permanebat. ===
== Section 2 ==
=== nam et si pro aliquibus regi supplicandum fuit, imperavit potius quam rogavit, et a convivio eius frequenter rogatus abstinuit, dicens se mensae eius participem esse non posse, qui imperatores unum regno, alterum vita expulisset. ===
== Section 3 ==
=== postremo, cum Maximus se non sponte sumpsisse imperium affirmaret, sed impositam sibi a militibus divino nutu regni necessitatem armis defendisse, et non alienam ab eo Dei voluntatem videri, penes quem tam incredibili eventu victoria fuisset, nullumque ex adversariis nisi in acie occubuisse, tandem victus vel ratione vel precibus ad convivium venit, mirum in modum gaudente rege, quod id impetrasset. ===
== Section 4 ==
=== convivae autem aderant, velut ad diem festum evocati, summi atque illustres viri, praefectus idemque consul Euodius, vir quo nihil umquam iustius fuit, comites duo summa potestate praediti, frater regis et patruus: medius inter hos Martini presbyter accubuerat, ipse autem in sellula iuxta regem posita consederat. ===
== Section 5 ==
=== ad medium fere convivium, ut moris est, pateram regi minister obtulit. ===
=== ille sancto admodum episcopo potius dari iubet, exspectans atque ambiens, ut ab illius dextera poculum sumeret. ===
== Section 6 ==
=== sed Martinus ubi ebibit, pateram presbytero suo tradidit, nullum scilicet existimans digniorem, qui post se prior biberet, nec integrum sibi fore, si aut regem ipsum aut eos, qui a rege erant proximi, presbytero praetulisset. ===
== Section 7 ==
=== quod factum imperator omnesque qui tunc aderant ita admirati sunt, ut hoc ipsum eis, in quo contempti fuerant, placeret. ===
=== celeberrimumque per omne palatium fuit, fecisse Martinum in regis prandio, quod in infimorum, iudicum conviviis nemo episcoporum fecisset. ===
== Section 8 ==
=== eidemque Maximo longe ante praedixit futurum ut, si ad Italiam pergeret, quo ire cupiebat, bellum Valentiniano imperatori inferens, sciret se primo quidem impetu futurum esse victorem, sed parvo post tempore esse periturum. ===
== Section 9 ==
=== quod quidem ita vidimus. ===
=== nam primo adventu eius Valentinianus in fugam versus est: deinde post annum fere resumptis viribus captum intra Aquileiae muros Maximum interfecit. ===
= Chapter 21 =
== Section 1 ==
=== Constat autem etiam angelos ab eo plerumque visos, ita ut conserto apud eum invicem sermone loquerentur: diabolum vero ita conspicabilem et subiectum oculis habebat, ut sive se in propria substantia contineret, sive in diversas figuras spiritalis nequitiae transtulisset, qualibet ab eo sub imagine videretur. ===
== Section 2 ==
=== quod cum diabolus sciret se effugere non posse, conviciis eum frequenter urguebat, quia fallere non posset insidiis. ===
=== quodam autem tempore cornu bovis cruentum in manu tenens cum ingenti fremitu cellulam eius irrupit, cruentamque ostendens dexteram et admisso recens scelere gaudens 'ubi est' inquit, 'Martine, virtus tua? ===
=== unum de tuis modo interfeci'. ===
== Section 3 ==
=== tunc ille convocatis fratribus refert quid diabolus indicasset: sollicitos ire praecipit per cellulas singulorum, quisnam hoc casu affectus fuisset. ===
=== neminem quidem deesse de monachis, sed unum rusticum mercede conductum, ut vehiculo ligna deferret, isse ad silvam nuntiant. ===
== Section 4 ==
=== iubet igitur aliquos ire ei obviam: ita haud longe a monasterio iam paene exanimis invenitur. ===
=== extremum tamen spiritum trahens indicat fratribus causam mortis et vulneris: iunctis scilicet bubus dum dissoluta artius lora constringit, bovem sibi excusso capite inter inguina cornu adegisse. ===
=== nec multo post vitam reddidit. ===
=== videris, quo iudicio Domini diabolo data fuerit haec potestas. ===
== Section 5 ==
=== in Martino illud mirabile erat, quod non solum hoc, quod supra rettulimus, sed multa istius modi, si quotiens accidissent, longe antea praevidebat aut sibi nuntiata fratribus indicabat. ===
= Chapter 22 =
== Section 1 ==
=== Frequenter autem diabolus, dum mille nocendi artibus sanctum virum conabatur illudere, visibilem se ei formis diversissimis ingerebat. ===
=== nam interdum in Iovis personam, plerumque Mercuri, saepe etiam se Veneris ac Minervae transfiguratum vultibus offerebat: adversus quem semper interritus signo se crucis et orationis auxilio protegebat. ===
== Section 2 ==
=== audiebantur plerumque convicia, quibus illum turba daemonum protervis vocibus increpabat: sed omnia falsa et vana cognoscens non movebatur obiectis. ===
== Section 3 ==
=== testabantur etiam aliqui ex fratribus, audisse se daemonem protervis Martinum vocibus increpantem, cur intra monasterium aliquos ex fratribus, qui olim baptismum diversis erroribus perdidissent, conversos postea recepisset, exponentem crimina singulorum:
== Section 4 ==
=== Martinum diabolo repugnantem respondisse constanter, antiqua delicta melioris vitae conversatione purgari, et per misericordiam Domini absolvendos esse peccatis, qui peccare desierint. ===


== Section 5 ==
:;<big>1. Accīdit autem īnsequentī tempore, dum iter ageret, ut gentīlis cuiusdam corpus, quod ad sepulcrum cum superstitiōsō fūnere dēferēbātur, obvium habēret: cōnspicātusque ēminus venientium turbam, quidnam id esset ignārus, paululum stetit: nam ferē quīngentōrum passuum intervallum erat, ut difficile fuerit dīnoscere quid vidēret. 2. tamen quia rusticam manum cerneret et agente ventō lintea corporī superiecta volitārent, profānōs sacrificiōrum rītūs agī crēdidit: quia esset haec Gallōrum rusticīs cōnsuetūdō, simulācra daemonum candidō tēcta vēlāmine miserā per agrōs suōs circumferre dēmentiā. 3. levātō ergō in adversōs signō crucis imperat turbae nōn movērī locō onusque dēpōnere. hīc vērō mīrum in modum vidēres miserōs prīmum velut saxa riguisse. 4. dein, cum prōmovēre sē summō cōnāmine nīterentur, ultrā accedere nōn valentēs rīdiculam in vertīginem rotābantur, dōnec victī corporis onus pōnunt: attonitī et sēmet invicem aspicientēs, quidnam sibi accidisset, tacitī cōgitābant. 5. sed cum beātus vir comperisset exsequiārum esse illam frequentiam, nōn sacrōrum, ēlevātā rursum manū dat eīs abeundī et tollendī corporis potestātem. ita eōs et cum voluit, stāre compulit, et cum libuit, abīre permīsit.</big>
=== contra dicente diabolo, non pertinere ad veniam criminosos, et semel lapsis nullam a Domino praestari posse clementiam, tunc in hanc vocem fertur exclamasse Martinus: si tu ipse, miserabilis, ab hominum insectatione desisteres et te factorum tuorum vel hoc tempore, cum dies iudicii in proximo est, paeniteret, ego tibi vere confisus in Domino Iesu Christo misericordiam pollicerer. ===
=== o quam sancta de Domini pietate praesumptio, in qua etsi auctoritatem praestare non potuit, ostendit affectum. ===
== Section 6 ==
=== et quia de diabolo eiusdemque artibus sermo exortus est, non ab re videtur, licet extrinsecus, referre quod gestum est, quia et quaedam in eo Martini virtutum portio est et res digna miraculo recte memoriae mandabitur, in exemplum cavendi, si quid deinceps uspiam tale contigerit. ===
= Chapter 23 =
== Section 1 ==
=== Clarus quidam, adulescens nobilissimus, mox presbyter, nunc felici beatus excessu, cum relictis omnibus se ad Martinum contulisset, brevi tempore ad summum fidei virtutumque omnium culmen enituit. ===
== Section 2 ==
=== itaque cum haud longe sibi ab episcopi monasterio tabernaculum constituisset multique apud eum fratres commorarentur, iuvenis quidam ad eum Anatolius nomine, sub professione monachi omnem humilitatem atque innocentiam mentitus, accessit habitavitque aliquamdiu in commune cum ceteris. ===
== Section 3 ==
=== dein procedente tempore angelos apud se loqui solere dicebat. ===
=== cum fidem nullus adhiberet, signis quibusdam plerosque ad credendum coartabat. ===
=== postremo eo usque processit, ut inter se ac Deum nuntios discurrere praedicaret, iamque se unum ex profetis haberi volebat. ===
== Section 4 ==
=== Clarus tamen nequaquam ad credendum cogi poterat. ===
=== ille ei iram Domini et praesentes plagas, cur sancto non crederet, comminari. ===
== Section 5 ==
=== postremum in hanc vocem erupisse fertur: ecce hac nocte vestem mihi candidam Dominus de caelo dabit, qua indutus in medio vestrum diversabor: idque vobis signum erit, in me Dei esse virtutem, qui Dei veste donatus sim. ===
== Section 6 ==
=== tum vero grandis omnium ad hanc professionem exspectatio. ===
=== itaque ad mediam fere noctem fremitu terram insultantium commoveri omne monasterium loco visum est: cellulam autem, qua idem adulescens continebatur, crebris cerneres micare luminibus, fremitusque in ea discurrentium et murmur quoddam multarum vocum audiebatur. ===
== Section 7 ==
=== dein facto silentio egressus unum de fratribus [Sabatium nomine] ad se vocat tunicamque ei, qua erat indutus, ostendit. ===
=== obstupefactus ille convocat ceteros, ipse etiam Clarus accurrit, adhibitoque lumine vestem omnes diligenter inspiciunt. ===
=== erat autem summa mollitie, candore eximio, micanti purpura, nec tamen, cuius esset generis aut velleris, poterat agnosci: curiosis tamen oculis aut digitis attrectata non aliud quam vestis videbatur. ===
=== interea Clarus fratres admonet orationi insistere, ut manifestius eis Dominus quidnam id esset ostenderet. ===
== Section 9 ==
=== itaque reliquum noctis hymnis psalmisque consumitur. ===
=== ubi illuxit dies, apprehensum dextera ad Martinum trahere volebat, bene conscius illudi illum diaboli arte non posse. ===
== Section 10 ==
=== tum vero reniti ac reclamare miser coepit, interdictumque sibi esse dicebat, ne se Martino ostenderet. ===
=== cumque invitum ire compellerent, inter trahentium manus vestis evanuit. ===
=== unde quis dubitet hanc etiam Martini fuisse virtutem, ut fantasiam suam diabolus, cum erat Martini oculis ingerenda, dissimulare diutius auf tegere non posset. ===
= Chapter 24 =
== Section 1 ==
=== Animadversum est tamen, eodem fere tempore fuisse in Hispania iuvenem, qui cum sibi multis signis auctoritatem paravisset, eo usque elatus est, ut se Heliam profiteretur. ===
== Section 2 ==
=== quod cum plerique temere credidissent, addidit ut se Christum esse diceret: in quo etiam adeo illusit, ut eum quidam episcopus Rufus nomine ut Deum adoraret: propter quod eum postea ab episcopatu deiectum vidimus. ===
== Section 3 ==
=== plerique etiam ex fratribus nobis rettulerunt, eodem tempore in Oriente quendam exstitisse, qui se Iohannen esse iactitaverit, ex quo conicere possumus, istius modi pseudoprofetis existentibus, Antichristi adventum imminere, qui iam in istis mysterium iniquitatis operatur. ===
== Section 4 ==
=== Non praetereundum autem videtur, quanta Martinum sub isdem diebus diabolus arte temptaverit. ===
=== quodam enim die praemissa preceet circumiectus ipse luce purpurea, quo facilius claritate assumpti fulgoris illuderet, veste etiam regia indutus, diademate ex gemmis auroque redimitus, calceis auro illitis, sereno ore, laeta facie, ut nihil minus quam diabolus putaretur, oranti in cellula adstitit. ===
== Section 5 ==
=== cumque Martinus primo aspectu eius fuisset hebetatus, diu multum silentium ambo tenuerunt. ===
=== tum prior diabolus: 'agnosce' inquit, 'Martine, quem cernis: Christus ego sum: descensurus ad terram prius me manifestare tibi volui. ===
== Section 6 ==
=== ad haec cum Martinus taceret nec quidquam responsi referret, iterare ausus est diabolus professionis audaciam: 'Martine, quid dubitas credere, cum videas? ===
=== Christus ego sum'. ===
== Section 7 ==
=== tum ille, revelante sibi spiritu, ut intellegeret diabolum esse, non Dominum; 'non se' inquit 'Iesus Dominus purpuratum nec diademate renidentem venturum esse praedixit: ego Christum nisi in eo habitu formaque, qua passus est, nisi crucis stigmata praeferentem venisse non credam'. ===
== Section 8 ==
=== ad hanc ille vocem statim ut fumus evanuit et cellulam tanto foetore complevit, ut indubia indicia relinqueret diabolum se fuisse. ===
=== hoc itaque gestum, ut supra rettuli, ex ipsius Martini ore cognovi, ne quis forte existimet fabulosum. ===
= Chapter 25 =
== Section 1 ==
=== Nam cum olim audita fide eius, vita atque virtute desiderio illius aestuaremus, gratam nobis ad eum videndum suscepimus peregrinationem: simul quia iam ardebat animus vitam illius scribere, partim ab ipso, in quantum ille interrogari potuit, sciscitati sumus, partim ab his, qui interfuerant vel sciebant, cognovimus. ===
== Section 2 ==
=== quo quidem tempore credi non potest, qua me humilitate, qua benignitate susceperit, congratulatus plurimum et gavisus in Domino, quod tanti esset habitus a nobis, quem peregrinatione suscepta expeteremus. ===
== Section 3 ==
=== miserum me - paene non audeo confiteri - cum me sancto convivio suo dignatus esset adhibere, aquam manibus nostris ipse obtulit, ad vesperum autem pedes ipse nobis abluit. ===
=== nec reniti aut contra ire constantia fuit: ita auctoritate illius oppressus sum, ut nefas putarem, si non acquievissem. ===
== Section 4 ==
=== sermo autem illius non alius apud nos fuit, quam mundi illecebras et saeculi onera relinquenda, ut Dominum Iesum liberi expeditique sequeremur: praestantissimumque nobis praesentium temporum illustris viri Paulini, cuius supra fecimus mentionem, exemplum ingerebat, qui summis opibus abiectis Christum secutus solus paene his temporibus evangelica praecepta complesset:
== Section 5 ==
=== illum nobis sequendum, illum clamabat imitandum: beatumque esse praesens saeculum tantae fidei virtutisque documento, cum secundum sententiam Domini dives et possidens multa vendendo omnia et dando pauperibus, quod erat factu impossibile, possibile fecisset exemplo. ===


== Section 6 ==
==Section 13==
=== iam vero in verbis et confabulatione eius quanta gravitas, quanta dignitas erat! ===
[[Sulpicius Severus#Section 13|Latin text]] | [[Notes for Sulpicius Severus' Life of St. Martin#Section 13|notes]] | [[Vocabulary for Sulpicius Severus' Life of St. Martin Section 13| vocabulary]]
=== quam acer, quam efficax erat, quam in absolvendis scripturarum quaestionibus promptus et facilis! ===
 
== Section 7 ==
:;<big>1. Item, cum in vīcō quōdam templum antīquissimum dīruisset et arborem pīnum, quae fānō erat proxima, esset adgressus excidere, tum vērō antistēs locī illius cēteraque gentīlium turba coepit obsistere. 2. et cum īdem illī, dum templum ēvertitur, imperante Dominō quiēvissent, succīdī arborem nōn patiēbantur. ille eōs sēdulō commonēre, nihil esse religiōnis in stīpite: Deum potius, cui servīret ipse, sequerentur: arborem illam succīdī oportēre, quia esset daemonī dēdicāta. 3. tum ūnus ex illīs quī erat audācior cēterīs: sī habēs, inquit, aliquam dē Deō tuō, quem dīcis tē colere, fidūciam, nōsmet ipsī succīdēmus hanc arborem, tu ruentem excipe: et sī tēcum est tuus, ut dīcis, Dominus, ēvādēs. 4. tum ille intrepidē cōnfisus in Dominō factūrum sē pollicētur. hīc vērō ad istīus modī condiciōnem omnis illa gentīlium turba cōnsēnsit, facilemque arboris suae habuēre iactūram, sī inimīcum sacrōrum suōrum casū illius obruissent. 5. itaque cum ūnam in partem pīnus illa esset acclīnis, ut nōn esset dubium, quam in partem succīsa corrueret, eō locī vinctus statuitur prō arbitriō rusticōrum, quō arborem esse cāsuram nēmō dubitābat. 6. succīdere igitur ipsī suam pīnum cum ingentī gaudiō laetitiāque coepērunt. aderat ēminus turba mīrantium. iamque paulatim nūtāre pīnus et ruīnam suam cāsūra minitārī. 7. pallēbant ēminus monachī et perīculō iam propiōre conterritī spem omnem fidemque perdiderant, sōlam Martīni mortem exspectantēs. 8. at ille cōnfīsus in Domino intrepidus opperiēns, cum iam fragōrem suī pinūs concidēns ēdidisset, iam cadentī, iam super sē ruentī, ēlevātā obviam manū, signum salūtis opponit. tum vērō &mdash; velut turbinis modō retrō āctam putārēs &mdash; dīversam in partem ruit, adeo ut rusticōs, quī tōtō in locō steterant, paene prōstrāverit. 9. tum vērō in caelum clāmōre sublātō gentīlēs stupēre mīrāculō, monachī flēre prae gaudiō, Christī nōmen in commune ab omnibus praedīcārī: satisque cōnstitit eō diē salūtem illī vēnisse regiōnī. nam nēmō ferē ex immānī illā multitūdine gentīlium fuit, quī nōn impositiōne manūs dēsīderātā Dominum Iēsum, relictō impietātis errōre, crēdiderit. et vērē ante Martīnum paucī admodum, immō paene nūllī in illīs regiōnibus Christī nōmen recēperant: quod adeo  virtūtibus illius exemplōque convaluit, ut iam ibi nūllus locus sit, qui nōn aut ecclēsiīs frequentissimīs aut monastēriīs sit replētus. nam ubi fāna dēstruxerat, statim ibi aut ecclēsiās aut monastēria cōnstruēbat.</big>
=== et quia multos ad hanc partem incredulos scio, quippe quos viderim me ipso etiam referente non credere, Iesum testor spemque communem me ex nullius umquam ore tantum scientiae, tantum [ingenii] boni et tam puri sermonis audisse. ===
 
== Section 8 ==
==Section 14==
=== quamquam in Martini virtutibus quantula est ista laudatio! ===
[[Sulpicius Severus#Section 14|Latin text]] | [[Notes for Sulpicius Severus' Life of St. Martin#Section 14|notes]] | [[Vocabulary for Sulpicius Severus' Life of St. Martin Section 14| vocabulary]]
=== nisi quod mirum est homini illitterato ne hanc quidem gratiam defuisse. ===
 
= Chapter 26 =
:;<big>1. Nec minōrem sub idem ferē tempus eōdem in opere  virtūtem ēdidit. nam cum in vīcō quōdam fānō antīquissimō et celeberrimō īgnem immīsisset, in proximam, immō adhaerentem domum agente ventō flammārum globī ferēbantur. 2. quod ubi Martīnus advertit, rapidō cursū tēctum domūs scandit, obvium sē advenientibus flammīs īnferēns. tum vērō mīrum in modum cernerēs contrā vim ventī īgnem retorquērī, ut compugnantium inter sē elementōrum quīdam cōnflictus vidērētur.  ita virtūte Martīni ibi tantum īgnis est operātus, ubi iussus est. 3. In vīcō autem, cui Leprōsum nōmen est, cum itidem templum opulentissimum superstitiōne religiōnis voluisset ēvertere, restitit eī multitūdo gentīlium, adeo ut nōn absque iniuriā sit repulsus. 4. itaque sēcessit ad proxima loca, ibique per trīduum ciliciō tēctus et cinere, iēiunāns semper atque ōrāns, precābātur ad Dominum, ut, quia templum illud ēvertere hūmāna manus nōn potuisset, virtūs illud dīvīna dīrueret. 5. tum subitō eī duo angelī hastātī atque scūtāti īnstar mīlitiae caelestis sē obtulērunt, dīcentēs missōs sē ā Dominō, ut rusticam multitūdinem fugārent praesidiumque Martīnō ferrent, nē quis, dum templum dīruerētur, obsisteret: redīret ergō et opus coeptum dēvōtus implēret. 6. ita regressus ad vīcum, īnspectantibus gentīlium turbīs et quiēscentibus, dum profānam aedem usque ad fundāmenta dīrueret, ārās omnēs atque simulācra redēgit in pulverem. 7. quō visō rusticī, cum sē intellegerent dīvīnō nūtū obstupefactōs atque perterritōs, nē epīscopō repugnārent, omnēs ferē Iēsum Dominum crēdidērunt, clāmantēs palam et cōnfitentēs, Deum Martīnī colendum, īdōla autem neglegenda, quae nec sibi nec aliīs adesse possent.</big>
== Section 1 ==
 
=== Sed iam finem liber postulat, sermo claudendus est, non quod omnia, quae de Martino fuerint dicenda, defecerint, sed quia nos, ut inertes poetae, extremo in opere neglegentes, victi materiae mole succumbimus. ===
==Section 15==
== Section 2 ==
[[Sulpicius Severus#Section 15|Latin text]] | [[Notes for Sulpicius Severus' Life of St. Martin#Section 15|notes]] | [[Vocabulary for Sulpicius Severus' Life of St. Martin Section 15| vocabulary]]
=== nam etsi facta illius explicari verbis utcumque potuerunt, interiorem vitam illius et conversationem cotidianam et animum caelo semper intentum nulla umquam - vere profiteor - nulla explicabit oratio. ===
 
== Section 3 ==
:;<big>1. Quid etiam in pāgō Aeduōrum gestum sit, referam. ubi dum templum itidem ēverteret, furēns gentīlium rusticōrum in eum irruit multitūdo. cumque ūnus audācior cēterīs strictō eum gladiō peteret, rēiectō palliō nūdam cervicem percussūrō praebuit. 2. nec cunctātus ferīre gentīlis, sed cum dexteram altius extulisset, resupīnus ruit, cōnsternātusque dīvīnō metū veniam precābātur. 3. nec dissimile huic fuit illud. cum eum īdōla dēstruentem cultrō quīdam ferīre voluisset, in ipsō ictū ferrum eī dē manibus excussum nōn compāruit. 4. plērumque autem contrā dīcentibus sibi rusticīs, nē eōrum fāna dēstrueret, ita praedīcātiōne sānctā gentīles animōs mītigābat, ut lūce eīs vēritātis ostēnsā ipsī sua templa subverterent.</big>
=== illam scilicet perseverantiam et temperamentum in abstinentia et in ieiuniis, potentiam in vigiliis et orationibus, noctesque ab eo perinde ac dies actas nullumque vacuum ab opere Dei tempus, quo vel otio indulserit vel negotio, sed ne cibo quidem aut somno, nisi quantum naturae necessitas cogebat, vere fatebor, non si ipse, ut aiunt, ab inferis Homerus emergeret, posset exponere: adeo omnia, maiora in Martino sunt, quam ut verbis concipi queant. ===
 
=== numquam hora ulla momentumque praeteriit, quo non aut orationi incumberet aut insisteret lectioni, quamquam etiam inter legendum aut si quid aliud forte agebat, numquam animum ab oratione laxabat. ===
==Section 16==
== Section 4 ==
[[Sulpicius Severus#Section 16|Latin text]] | [[Notes for Sulpicius Severus' Life of St. Martin#Section 16|notes]] | [[Vocabulary for Sulpicius Severus' Life of St. Martin Section 16| vocabulary]]
=== nimirum ut fabris ferrariis moris est, qui inter operandum pro quodam laboris levamine incudem suam feriunt, ita Martinus etiam, dum aliud agere videretur, semper orabat. ===
 
== Section 5 ==
:;<big>1. Cūrātiōnum vērō tam potēns in eō grātia erat, ut nūllus ferē ad eum aegrōtus accesserit, quī nōn continuō rēcēperit sānitātem: quod vel ex cōnsequentī liquēbit exemplō. 2. Trēverīs puella quaedam dirā paralysis aegritūdine tenēbātur, ita ut iam per multum tempus nūllō ad hūmānōs ūsūs corporis officiō fungerētur: omnī ex parte praemortua vix tenuī spiritū palpitābat. 3. tristēs ad sōlam fūneris exspectātiōnem adstābant propinquī, cum subitō ad cīvitātem illam Martīnum vēnisse nuntiātur. quod ubi puellae pater comperit, cucurrit exanimis pro filiā rogātūrus. 4. et forte Martīnus iam ecclēsiam fuerat ingressus. ibi īnspectante populō multīsque aliīs praesentibus epīscopīs, ēiulāns senex genua eius amplectitur dīcēns: filia mea moritur miserō genere languōris, et quod ipsā est morte crūdēlius, sōlō spiritū vīvit, iam carne praemortuā. rogō ut eam adeās atque benedīcās: cōnfidō enim quod per tē reddenda sit sānitāti. 5. quā ille vōce cōnfūsus obstipuit et refūgit dīcēns, hoc suae nōn esse  virtūtis: senem errāre iūdiciō, nōn esse sē dignum, per quem Dominus signum virtūtis ostenderet. perstāre vehementius flēns pater et ōrāre ut exanimem vīsitāret: 6. postrēmō ā circumstantibus epīscopīs īre compulsus dēscendit ad domum puellae. ingēns turba prō foribus exspectābat, quidnam Deī servus esset factūrus. 7. ac prīmum quae erant illius familiāria in istīus modī rēbus arma, solō prostrātus ōrāvit. deinde aegram intuēns darī sibi oleum postulat: quod cum benedīxisset, in os puellae vim sānctī liquōris īnfundit, statimque vox reddita est. 8. tunc paulatim singula contactū eius coepērunt membra vīvēscere, donec firmātīs gressibus populō teste surrēxit.</big>
=== o vere vir beatus, in quo dolus non fuit: neminem iudicans, neminem damnans, nulli malum pro malo reddens. ===
 
=== tantam quippe adversum omnes iniurias patientiam assumpserat, ut, cum esset summus sacerdos, impune etiam ab infimis clericis laederetur, nec propter id eos aut loco umquam amoverit aut a sua, quantum in ipso fuit, caritate reppulerit. ===
==Section 17==
= Chapter 27 =
[[Sulpicius Severus#Section 17|Latin text]] | [[Notes for Sulpicius Severus' Life of St. Martin#Section 17|notes]] | [[Vocabulary for Sulpicius Severus' Life of St. Martin Section 17| vocabulary]]
== Section 1 ==
 
=== Nemo umquam illum vidit iratum, nemo commotum, nemo maerentem, nemo ridentem: unus idemque fuit semper, caelestem quodammodo laetitiam vultu praeferens extra, naturam hominis videbatur. ===
:;<big>1. Eōdem tempore Taetradiī cuiusdam prōcōnsulāris virī servus daemoniō correptus dolendō exitū cruciābātur: rogātus ergō Martīnus, ut eī manum impōneret, dēdūcī eum ad se iubet: sed nēquam spiritus nūllō proferrī modō dē cellulā, in quā erat, potuit: ita in advenientēs rabidīs dentibus saeviēbat. 2. tum Taetradius ad genua beāti virī advolvitur, ōrāns ut ad domum, in quā daemoniācus habēbātur, ipse dēscenderet. tum vērō Martīnus negāre sē profānī et gentīlis domum adīre posse: 3. nam Taetradius eō tempore adhuc gentīlitātis errōre implicitus tenēbātur. spondet ergō sē, sī dē puerō daemōn fuisset exāctus, Christiānum fore. 4. ita Martīnus impositā manū puerō immundum ab eō spiritum ēiēcit. quō vīsō Taetradius Dominum Iēsum crēdidit: statimque catēchūmenus factus nec multō post baptīzātus est, semperque Martīnum salūtis suae auctōrem mīrō coluit affectū. 5. per idem tempus in eōdem oppidō ingressus patris familiās cuiusdam domum, in līmine ipsō restitit dīcēns, horribile in ātriō domūs daemonium sē vidēre. cui cum ut discēderet imperāret et patrem familiās, quī in interiōre parte aedium morābātur, arripuisset, saevīre dentibus miser coepit, et obviōs quōsque laniāre. commōta domus, familia turbāta, populus in fugam versus: 6. Martīnus sē furentī obiēcit, ac primum stāre eī imperat. sed cum dentibus fremeret hiantīque ōre morsum mināretur, digitōs eī Martīnus in ōs intulit: sī habēs, inquit, aliquid potestātis, hōs dēvorā. 7. tum vērō, ac sī candēns ferrum faucibus accepisset, longē reductīs dentibus digitōs beātī virī vītābat attingere: et cum fugere dē obsessō corpore poenīs et cruciātibus cōgeretur nec tamen exīre eī per ōs licēret, foeda relinquēns vestigia fluxū ventris ēgestus est.</big>
== Section 2 ==
 
=== numquam in illius ore nisi Christus, numquam in illius corde nisi pietas, nisi pax, nisi misericordia inerat. ===
==Section 18==
=== plerumque etiam pro eorum, qui illius obtrectatores videbantur, solebat flere peccatis, qui remotum et quietum venenatis linguis et vipereo ore carpebant. ===
[[Sulpicius Severus#Section 18|Latin text]] | [[Notes for Sulpicius Severus' Life of St. Martin#Section 18|notes]] | [[Vocabulary for Sulpicius Severus' Life of St. Martin Section 18| vocabulary]]
== Section 3 ==
 
=== et vere nonnullos experti sumus invidos virtutis vitaeque eius, qui in illo oderant, quod in se non videbant et quod imitari non valebant. ===
:;<big>1. Intereā cum dē mōtū atque impetū barbarōrum subita cīvitātem fama turbāsset, daemoniācum ad sē exhibērī iubet: imperat ut, an vērus esset hic nuntius, faterētur. 2. tum cōnfessus est decem daemonās sēcum fuisse, quī rumōrem hunc per populum dispersissent, ut hōc saltim metū ex illō Martīnus oppidō fugārētur: barbarōs nihil minus quam de irruptiōne cōgitāre. ita cum haec immundus spiritus in mediā ecclēsiā faterētur, metū et turbātiōne praesentī cīvitās līberāta est. 3. Apud Parīsiōs vērō, dum portam cīvitātis illius magnīs sēcum turbīs euntibus introīret, leprōsum miserābilī faciē horrentibus cunctīs osculātus est atque benedīxit, statimque omnī malō ēmundātus. 4. posterō diē ad ecclēsiam veniēns nitentī cute grātiās prō sānitāte, quam recēperat, agēbat. nec praetereundum est, quod fimbriae vestimentō eius ciliciōque dētractae crēbrās super īnfirmantibus ēgēre virtūtēs. 5. nam digitīs illigātae aut collō indītae saepe ab aegrotāntibus morbōs fugāvērunt.</big>
=== atque, o nefas dolendum et ingemescendum, non alii fere insectatores eius, licet pauci admodum, non alii tamen quam episcopi ferebantur. ===
 
== Section 4 ==
==Section 19==
=== nec vero quemquam nominari necesse est, licet nosmet ipsos plerique circumlatrent: sufficiet ut, si qui ex his haec legerit et agnoverit, erubescat. ===
[[Sulpicius Severus#Section 19|Latin text]] | [[Notes for Sulpicius Severus' Life of St. Martin#Section 19|notes]] | [[Vocabulary for Sulpicius Severus' Life of St. Martin Section 19| vocabulary]]
=== nam si irascitur, de se dictum fatebitur, cum fortasse nos de aliis senserimus. ===
 
== Section 5 ==
:;<big>1. Arborius autem, vir praefectōrius, sānctī admodum et fidēlis ingeniī, cum filia eius gravissimīs quartānae febribus ūrerētur, epīstulam Martīnī, quae cāsū ad eum dēlāta fuerat, pectorī puellae in ipsō accessū ardōris īnseruit, statimque fugāta febris est. 2. quae rēs apud Arborium in tantum valuit, ut statim puellam Deō vōverit et perpetuae virginitātī dīcārit: profectusque ad Martīnum puellam eī, praesēns virtūtum eius testimōnium, quae per absentem licet cūrāta esset, obtulit, neque ab aliō eam quam ā Martīnō habitū virginitātis impositō passus est cōnsecrārī. 3. Paulīnus magnī vir postmodum futūrus exemplī, cum oculum graviter dolēre coepisset et iam pupillam eius crassior nūbēs superducta tēxisset, oculum eī Martīnus penicillō contigit pristinamque eī sanitātem sublātō omnī dolōre restituit.</big>
=== non refugimus autem, ut, si qui eius modi sunt, nos quoque cum tali viro oderint. ===
 
== Section 6 ==
:;<big>4. ipse autem cum cāsū quōdam esset dē cēnāculō dēvolūtus et per cōnfragōsōs scālae gradūs dēcidēns multīs vulneribus esset affectus, cum exanimis iacēret in cellulā et immodicīs dolōribus cruciārētur, nocte eī angelus vīsus est ēluere vulnera et salūbrī unguēdine contūsī corporis superlinīre līvōrēs: atque ita posterō diē restitūtus est sānitāti, ut nihil umquam pertulisse incommodī putārātur. 5. sed longum est īre per singula: sufficiant haec vel pauca dē plūrimīs, satisque sit, nōs et in excellentibus nōn subtrāhere vēritātem et in multīs vītāre fastīdium.</big>
=== illud facile confido, omnibus sanctis opusculum istud gratum fore. ===
 
=== de cetero si qui haec infideliter legerit, ipse peccabit. ===
==Section 20==
== Section 7 ==
[[Sulpicius Severus#Section 20|Latin text]] | [[Notes for Sulpicius Severus' Life of St. Martin#Section 20|notes]] | [[Vocabulary for Sulpicius Severus' Life of St. Martin Section 20| vocabulary]]
=== ego mihi conscius sum me, rerum fide et amore Christi impulsum ut scriberem, manifesta exposuisse, vera dixisse: paratumque, ut spero, habebit a Deo praemium, non quicumque legerit, sed quicumque crediderit. ===
 
:;<big>1. Atque ut minōra tantīs īnseram &mdash; quamvīs, ut est nostrōrum aetās temporum, quibus iam dēprāvāta omnia atque corrupta sunt, paene praecipuum sit, adūlātiōnī regiae sacerdōtālem nōn cessisse cōnstantiam &mdash;, cum ad imperātōrem Maximum, ferōcis ingeniī virum et bellōrum cīvilium victōriā ēlātum, plūrēs ex dīversīs orbis partibus epīscopī convēnissent et foeda circā prīncipem omnium adūlātiō notārētur sēque dēgenere incōnstantiā rēgiae clientēlae sacerdōtālis dignitās subdidisset, in sōlō Martīnō apostolica auctōritās permanēbat. 2. nam et sī prō aliquibus rēgī supplicandum fuit, imperāvit potius quam rogāvit, et a convīviō eius frequenter rogātus abstinuit, dīcēns sē mēnsae eius participem esse nōn posse, quī imperātōrēs ūnum rēgnō, alterum vītā expulisset. 3. postrēmo, cum Maximus sē nōn sponte sumpsisse imperium affirmāret, sed impositam sibi ā mīlitibus dīvīnō nūtū rēgnī necessitātem armīs dēfendisse, et nōn aliēnam ab eō Deī voluntātem vidērī, penes quem tam incrēdibilī ēventū victōria fuisset, nūllumque ex adversāriīs nisi in aciē occubuisse, tandem victus vel ratiōne vel precibus ad convīvium vēnit, mīrum in modum gaudente rege, quod id impetrāsset. 4. convīvae autem aderant, velut ad diem festum ēvocāti, summī atque illustrēs virī, praefectus īdemque cōnsul Euōdius, vir quō nihil umquam iustius fuit, comitēs duo summā potestāte praeditī, frāter rēgis et patruus: medius inter hōs Martīnī presbyter accubuerat, ipse autem in sellulā iuxta rēgem positā cōnsēderat. 5. ad medium ferē convīvium, ut moris est, pateram rēgi minister obtulit. ille sānctō admodum epīscopō potius darī iubet, exspectāns atque ambiēns, ut ab illius dexterā pōculum sūmeret. 6. sed Martīnus ubi ēbibit, pateram presbyterō suō trādidit, nūllum scīlicet existimāns digniōrem, quī post sē prīor biberet, nec integrum sibi fore, si aut rēgem ipsum aut eōs, quī ā rēge erant proximī, presbyterō praetulisset. 7. quod factum imperātor omnēsque quī tunc aderant ita admīrātī sunt, ut hoc ipsum eīs, in quō contemptī fuerant, placēret. celeberrimumque per omne palātium fuit, fēcisse Martīnum in rēgis prandiō, quod in īnfimōrum iūdicum convīviīs nēmō epīscopōrum fēcisset. 8. eīdemque Maximō longē ante praedīxit futūrum ut, sī ad Ītaliam pergeret, quō īre cupiēbat, bellum Valentiniānō imperātōri īnferēns, scīret sē primō quidem impetū futūrum esse victōrem, sed parvō post tempore esse peritūrum. 9. quod quidem ita vīdimus. nam primō adventū eius Valentiniānus in fugam versus est: deinde post annum ferē resumptīs viribus captum intrā Aquilēiae mūrōs Maximum interfēcit.</big>
 
==Section 21==
[[Sulpicius Severus#Section 21|Latin text]] | [[Notes for Sulpicius Severus' Life of St. Martin#Section 21|notes]] | [[Vocabulary for Sulpicius Severus' Life of St. Martin Section 21| vocabulary]]
 
:;<big>1. Cōnstat autem etiam angelōs ab eō plērumque vīsōs, ita ut cōnsertō apud eum invicem sermōne loquerentur: diabolum vērō ita cōnspicābilem et subiectum oculīs habēbat, ut sīve sē in propriā substantiā continēret, sīve in dīversās figūrās spiritālis nēquitiae trānstulisset, quālibet ab eō sub imāgine viderētur. 2. quod cum diabolus scīret sē effugere nōn posse, conviciīs eum frequenter urguēbat, quia fallere nōn posset īnsidiīs. quōdam autem tempore cornū bovis cruentum in manū tenēns cum ingentī fremitū cellulam eius irrupit, cruentamque ostendēns dexteram et admissō recēns scelere gaudēns 'ubi est' inquit, 'Martīne, virtūs tua? ūnum dē tuīs modo interfēcī'. 3. tunc ille convocātīs  frātribus refert quid diabolus indicāsset: sollicitōs īre praecipit per cellulās singulōrum, quisnam hōc cāsū affectus fuisset. nēminem quidem deesse dē monachīs, sed unum rusticum mercēde conductum, ut vehiculō ligna dēferret, īsse ad silvam nuntiant. iubet igitur aliquōs īre eī obviam: 4. ita haud longē a monastēriō iam paene exanimis invenitur. extrēmum tamen spiritum trahēns indicat  frātribus causam mortis et vulneris: iunctīs scīlicet būbus dum dissolūta artius lōra cōnstringit, bovem sibi excussō capite inter inguina cornū adēgisse. nec multō post vītam reddidit. vīderis, quō iūdiciō Dominī diabolō data fuerit haec potestās. 5. in Martīnō illud mīrabile erat, quod nōn sōlum hoc, quod suprā rettulimus, sed multa istīus modī, si quotiēns accīdissent, longē anteā praevidēbat aut sibi nuntiāta  frātribus indicābat.</big>
 
==Section 22==
[[Sulpicius Severus#Section 22|Latin text]] | [[Notes for Sulpicius Severus' Life of St. Martin#Section 22|notes]] | [[Vocabulary for Sulpicius Severus' Life of St. Martin Section 22| vocabulary]]
 
:;<big>1. Frequenter autem diabolus, dum mille nocendi artibus sānctum virum conābātur illūdere, vīsibilem sē eī formīs dīversissimīs ingerēbat. nam interdum in Iovis persōnam, plērumque Mercurī, saepe etiam sē Veneris ac Minervae trānsfigūrātum vultibus offerēbat: adversus quem semper interritus signō sē crucis et ōrātiōnis auxiliō protegēbat. 2. audiēbantur plērumque convīcia, quibus illum turba daemonum protervīs vōcibus increpābat: sed omnia falsa et vāna cognoscēns nōn movēbātur obiectīs. 3. testābantur etiam aliquī ex  frātribus, audīsse sē daemonem protervīs Martīnum vōcibus increpantem, cur intrā monastērium aliquōs ex  frātribus, quī ōlim baptismum dīversīs errōribus perdidissent, conversōs posteā recēpisset, expōnentem crīmina singulōrum: 4. Martīnum diabolō repugnantem rēspondisse cōnstanter, antīqua dēlicta meliōris vītae conversātiōne purgārī, et per misericordiam Dominī absolvendōs esse peccātīs, quī peccāre dēsierint. contrā dīcente diabolō, nōn pertinēre ad vēniam crīminōsōs, et semel lapsīs nūllam ā Dominō praestārī posse clēmentiam, tunc in hanc vōcem fertur exclāmāsse Martīnus: 5. sī tū ipse, miserābilis, ab hominum īnsectātiōne dēsisteres et tē factōrum tuōrum vel hōc tempore, cum diēs iūdiciī in proximō est, paenitēret, ego tibi vērē cōnfīsus in Dominō Iēsū Christō misericordiam pollicērer. ō quam sāncta dē Dominī pietāte praesumptio, in quā etsi auctōritātem praestāre nōn potuit, ostendit affectum. 6. et quia dē diabolō eiusdemque artibus sermō exortus est, nōn ab rē vidētur, licet extrīnsecus, referre quod gestum est, quia et quaedam in eō Martīnī virtūtum portio est et rēs digna mīrāculō rectē memoriae mandābitur, in exemplum cavendī, sī quid deinceps uspiam tale contigerit.</big>
 
==Section 23==
[[Sulpicius Severus#Section 23|Latin text]] | [[Notes for Sulpicius Severus' Life of St. Martin#Section 23|notes]] | [[Vocabulary for Sulpicius Severus' Life of St. Martin Section 23| vocabulary]]
 
:;<big>1. Clārus quīdam, adulēscēns nōbilissimus, mox presbyter, nunc fēlīcī beātus excessū, cum relictīs omnibus sē ad Martīnum contulisset, brevī tempore ad summum fideī virtūtumque omnium culmen ēnituit. 2. itaque cum haud longē sibi ab epīscopī monastēriō tabernāculum cōnstituisset multīque apud eum  frātrēs commorārentur, iuvenis quīdam ad eum Anatolius nōmine, sub prōfessiōne monachī omnem humilitātem atque innocentiam mentītus, accessit habitāvitque aliquamdiu in commūne cum cēterīs. 3. dein prōcedente tempore angelōs apud sē loquī solēre dīcēbat. cum fidem nūllus adhibēret, signīs quibusdam plērōsque ad crēdendum coartābat. postrēmo eō usque prōcessit, ut inter sē ac Deum nuntiōs discurrere praedīcāret, iamque sē ūnum ex profētīs habēri volēbat. 4. Clārus tamen nēquāquam ad crēdendum cōgī poterat. ille eī īram Dominī et praesentēs plāgās, cur sānctō nōn crēderet, commināri. 5. postrēmum in hanc vōcem ērupisse fertur: ecce hāc nocte vestem mihi candidam Dominus dē caelō dabit, quā indūtus in mediō vestrum dīversābor: idque vobis signum erit, in mē Deī esse virtūtem, quī Deī veste dōnātus sim. 6. tum vērō grandis omnium ad hanc prōfessiōnem exspectātio. itaque ad mediam ferē noctem fremitū terram īnsultantium commovērī omne monastērium locō vīsum est: cellulam autem, quā īdem adūlēscēns continēbātur, crebrīs cernerēs micāre lūminibus, fremitusque in eā discurrentium et murmur quoddam multārum vōcum audiēbātur. 7. dein factō silentiō ēgressus ūnum dē  frātribus Sabatium nōmine ad sē vocat tunicamque eī, quā erat indūtus, ostendit. 8. obstupefactus ille convocat cēterōs, ipse etiam Clārus accurrit, adhibitōque lūmine vestem omnēs dīligenter īnspiciunt. erat autem summā mollitiē, candōre eximiō, micantī purpurā, nec tamen, cuius esset generis aut velleris, poterat agnoscī: cūriōsīs tamen oculīs aut digitīs attrectāta nōn aliud quam vestis vidēbātur. intereā Clārus  frātrēs admonet ōrātiōnī īnsistere, ut manifestius eīs Dominus quidnam id esset ostenderet. 9. itaque reliquum noctis hymnīs psalmīsque cōnsumitur. ubi illūxit diēs, apprehēnsum dexterā ad Martīnum trahere volēbat, bene cōnscius illūdī illum diabolī arte nōn posse. 10. tum vērō renītī ac reclāmāre miser coepit, interdictumque sibi esse dīcēbat, nē sē Martīnō ostenderet. cumque invītum īre compellerent, inter trahentium manūs vestis ēvanuit. 11. unde quis dubitet hanc etiam Martīnī fuisse virtūtem, ut fantasiam suam diabolus, cum erat Martīnī oculīs ingerenda, dissimulāre diūtius aut tegere nōn posset.</big>
 
==Section 24==
[[Sulpicius Severus#Section 24|Latin text]] | [[Notes for Sulpicius Severus' Life of St. Martin#Section 24|notes]] | [[Vocabulary for Sulpicius Severus' Life of St. Martin Section 24| vocabulary]]
 
:;<big>1. Animadversum est tamen, eōdem ferē tempore fuisse in Hispāniā iuvenem, quī cum sibi multīs signīs auctōritātem parāvisset, eō usque ēlātus est, ut sē Hēlīam profiterētur. 2. quod cum plērīque temerē crēdidissent, addidit ut sē Christum esse dīceret: in quō etiam adeo illūsit, ut eum quīdam epīscopus Rufus nōmine ut Deum adōrāret: propter quod eum posteā ab epīscopātū dēiectum vīdimus. 3. plērīque etiam ex  frātribus nobis rettulērunt, eōdem tempore in Oriente quendam exstitisse, quī sē Iōhannen esse iactitāverit, ex quō cōnicere possumus, istīus modī pseudoprofētīs existentibus, Antichristī adventum imminēre, quī iam in istīs mysterium inīquitātis operātur. 4. Nōn praetereundum autem vidētur, quantā Martīnum sub īsdem diēbus diabolus arte temptāverit. quōdam enim diē praemissā prae se et circumiectus ipse lūce purpureā, quō facilius clāritāte assumptī fulgōris illūderet, veste etiam rēgiā indūtus, diadēmate ex gemmīs aurōque redimītus, calceīs aurō illitīs, serēnō ōre, laetā faciē, ut nihil minus quam diabolus putārētur, ōrantī in cellulā adstitit. 5. cumque Martīnus prīmō aspectū eius fuisset hebetātus, diū multum silentium ambō tenuērunt. tum prīor diabolus: 'agnosce' inquit, 'Martīne, quem cernis: Christus ego sum: dēscēnsūrus ad terram prīus mē manifestāre tibi voluī. 6. ad haec cum Martīnus tacēret nec quidquam respōnsī referret, iterāre ausus est diabolus prōfessiōnis audāciam: 'Martīne, quid dubitās crēdere, cum videās? Christus ego sum'. 7. tum ille, revelante sibi spiritū, ut intellegeret diabolum esse, nōn Dominum; 'nōn sē' inquit 'Iēsus Dominus purpurātum nec diadēmate renīdentem ventūrum esse praedīxit: ego Christum nisi in eō habitū formāque, quā passus est, nisi crucis stigmata praeferentem vēnisse nōn crēdam'. 8. ad hanc ille vōcem statim ut fūmus ēvanuit et cellulam tantō foetōre complēvit, ut indubia indicia relinqueret diabolum sē fuisse. hoc itaque gestum, ut suprā rettuli, ex ipsius Martīnī ōre cognōvī, nē quis forte existimet fabulōsum. </big>
 
==Section 25==
[[Sulpicius Severus#Section 25|Latin text]] | [[Notes for Sulpicius Severus' Life of St. Martin#Section 25|notes]] | [[Vocabulary for Sulpicius Severus' Life of St. Martin Section 25| vocabulary]]
 
:;<big>1. Nam cum ōlim, audītā fidē eius vitā atque virtūte, dēsīderiō illius aestuārēmus, grātam nobis ad eum videndum suscēpimus peregrīnātiōnem: simul quia iam ardēbat animus vītam illius scrībere, partim ab ipsō, in quantum ille interrogāri potuit, sciscitātī sumus, partim ab hīs, quī interfuerant vel sciēbant, cognōvimus. 2. quō quidem tempore crēdī nōn potest, quā mē humilitāte, quā benignitāte suscēperit, congrātulātus plūrimum et gāvīsus in Dominō, quod tantī esset habitus ā nobis, quem peregrīnātiōne susceptā expeterēmus. 3. miserum mē &mdash; paene nōn audeō cōnfitērī &mdash; cum mē sānctō convīviō suō dignātus esset adhibēre, aquam manibus nostrīs ipse obtulit, ad vesperum autem pedēs ipse nobis abluit. nec renītī aut contrā īre cōnstantia fuit: ita auctōritāte illius oppressus sum, ut nefās putārem, sī nōn adquiēvissem. 4. sermō autem illius nōn alius apud nōs fuit, quam mundī illecebrās et saeculī onera relinquenda, ut Dominum Iēsum līberī expedītīque sequerēmur: praestantissimumque nobis praesentium temporum illustris virī Paulīnī, cuius suprā fēcimus mentiōnem, exemplum ingerēbat, quī summīs opibus abiectīs Christum secūtus sōlus paene hīs temporibus ēvangelica praecepta complēsset: 5. illum nobis sequendum, illum clāmābat imitandum: beātumque esse praesēns saeculum tantae fideī virtūtisque documentō, cum secundum sententiam Dominī dīves et possidēns multa vendendō omnia et dandō pauperibus, quod erat factū impossibile, possibile fēcisset exemplō. 6. iam vērō in verbīs et cōnfābulātiōne eius quanta gravitās, quanta dignitās erat! quam ācer, quam efficax erat, quam in absolvendīs scriptūrārum quaestiōnibus promptus et facilis! 7. et quia multōs ad hanc partem incrēdulōs sciō, quippe quōs vīderim mē ipsō etiam referente nōn crēdere, Iēsum testor spemque commūnem mē ex nūllius umquam ōre tantum scientiae, tantum ingeniī tantum tam bonī et tam pūrī sermōnis audīsse. 8. quamquam in Martīnī virtūtibus quantula est ista laudātio! nisi quod mīrum est hominī illitterātō nē hanc quidem grātiam dēfuisse.</big>
 
==Section 26==
[[Sulpicius Severus#Section 26|Latin text]] | [[Notes for Sulpicius Severus' Life of St. Martin#Section 26|notes]] | [[Vocabulary for Sulpicius Severus' Life of St. Martin Section 26| vocabulary]]
 
:;<big>1. Sed iam fīnem liber postulat, sermō claudendus est, nōn quod omnia, quae dē Martīnō fuerint dīcenda, dēfēcerint, sed quia nōs, ut inertēs poētae, extrēmō in opere neglegentēs, victī materiae mōle succumbimus. 2. nam etsi facta illius explicārī verbīs utcumque potuērunt, interiōrem vītam illius et conversātiōnem cōtīdiānam et animum caelō semper intentum nūlla umquam &mdash; vērē prōfiteor &mdash; nūlla explicābit ōrātio. illam scīlicet persevērantiam et temperāmentum in abstinentiā et in iēiuniīs, potentiam in vigiliīs et ōrātiōnibus, noctēsque ab eō perinde ac diēs āctās nūllumque vacuum ab opere Deī tempus, quō vel otiō indūlserit vel negōtiō, sed nē cibō quidem aut somnō, nisi quantum natūrae necessitās cōgēbat, 3. vērē fatēbor, nōn sī ipse, ut āiunt, ab īnferīs Homērus ēmergeret, posset expōnere: adeo omnia, māiōra in Martīnō sunt quam ut verbīs concipī queant. numquam hōra ulla mōmentumque praeteriit, quo nōn aut ōrātiōnī incumberet aut īnsisteret lectiōnī, quamquam etiam inter legendum aut sī quid aliud forte agēbat, numquam animum ab ōrātiōne laxābat. 4. nimīrum ut fabrīs ferrāriīs moris est, quī inter operandum prō quōdam labōris levāmine incūdem suam feriunt, ita Martīnus etiam, dum aliud agere viderētur, semper ōrābat. 5. ō vēre vir beātus, in quō dolus nōn fuit: nēminem iūdicāns, nēminem damnāns, nūllī malum prō malō reddēns. tantam quippe adversum omnēs iniūriās patientiam assumpserat, ut, cum esset summus sacerdōs, impūnē etiam ab īnfimīs clēricīs laederētur, nec propter id eōs aut locō umquam āmōverit aut ā suā, quantum in ipsō fuit, cāritāte reppulerit.</big>
 
==Section 27==
[[Sulpicius Severus#Section 27|Latin text]] | [[Notes for Sulpicius Severus' Life of St. Martin#Section 27|notes]] | [[Vocabulary for Sulpicius Severus' Life of St. Martin Section 27| vocabulary]]
 
:;<big>1. Nēmō umquam illum vīdit īrātum, nēmō commōtum, nēmō maerentem, nēmō rīdentem; ūnus īdemque fuit semper: caelestem quōdammodo laetitiam vultū praeferēns extrā nātūram hominis vidēbātur. numquam in illius ōre nisi Christus, 2. numquam in illius corde nisi pietās, nisi pax, nisi misericordia inerat. plērumque etiam prō eōrum, quī illius obtrectātōrēs vidēbantur, solēbat flēre peccātīs, quī remōtum et quiētum venēnātīs linguīs et vīpereō ōre carpēbant. 3. et vērē nōnnūllos expertī sumus invidōs virtūtis vītaeque eius, quī in illō ōderant, quod in sē nōn vidēbant et quod imitārī nōn valēbant. atque, ō nefās dolendum et ingemēscendum, nōn aliī ferē īnsectātōrēs eius, licet paucī admodum, nōn aliī tamen quam epīscopī ferēbantur. 4. nec vērō quemquam nōminārī necesse est, licet nōsmet ipsōs plērīque circumlātrent: sufficiet ut, sī quī ex hīs haec lēgerit et agnōverit, ērubēscat. nam sī īrāscitur, dē sē dictum fatēbitur, cum fortasse nōs dē aliīs sēnserimus. 5. nōn refugimus autem, ut, sī quī eius modī sunt, nōs quoque cum tālī virō ōderint. 6. illud facile cōnfīdō, omnibus sānctīs opusculum istud gratum fore. dē cēterō sī quī haec īnfidēliter lēgerit, ipse peccābit. 7. ego mihi cōnscius sum mē, rērum fidē et amōre Christī impulsum ut scrīberem, manifesta exposuisse, vēra dīxisse: parātumque, ut spērō, habēbit ā Deō praemium, nōn quīcumque lēgerit, sed quīcumque crēdiderit. </big>

Latest revision as of 14:45, 15 May 2017

Latin text | notes || bibliography | abbreviations | maps and tools | about

THE LIFE OF SAINT MARTIN OF TOURS, BY SULPICIUS SEVERUS

"Saint Brice Painting"
13th Century depiction of St. Martin of Tours (right) and Saint Brice (left)

Praefatio

Latin text | notes | vocabulary

1. Sevērus Dēsīderiō frātrī cārissimō. Ego quidem, frāter ūnanimis, libellum quem dē vītā sānctī Martīnī scrīpseram, schedā suā premere et intrā domesticōs pariētēs cohibēre dēcrēveram, quia, ut sum nātūrā īnfirmissimus, iūdicia hūmāna vītābam, nē, quod fore arbitror, sermō incultior legentibus displicēret omniumque reprehēnsiōnis dignissimus iūdicārer, quī māteriem disertīs meritō scriptōribus reservandam impudēns occupāssem: sed petentī tibi saepius negāre nōn potuī. quid enim esset, quod nōn amōrī tuō vel cum dētrīmentō meī pudōris impenderem? 2. vērumtamen eā tibi fīdūciā libellum ēdidi, quā nūllī ā tē prōdendum reor, quia id spopondistī. sed vereor nē tū eī iānua sīs futūrus, et ēmissus semel revocārī nōn queat. 3. quod sī acciderit et ab aliquibus eum legī vīderis, bonā veniā id a lectōribus postulābis, ut rēs potius quam verba perpendant et aequō animō ferant, sī aurēs eōrum vitiōsus forsitan sermō perculerit, quia rēgnum Deī nōn in ēloquentiā, sed in fide cōnstat. 4. meminerint etiam, salūtem saeculō nōn ab ōrātōribus, cum utique, sī ūtile fuisset, id quoque Dominus praestāre potuisset, sed a piscātōribus praedīcātam esse. 5. ego enim, cum prīmum animum ad scrībendum appulī, quia nefās putārem tantī virī latēre virtūtēs, apud mē ipse dēcīdī, ut soloecismīs nōn ērubēscerem: quia nec magnam istārum umquam rērum scientiam contigissem, et sī quid ex hīs studiīs ōlim fortasse lībāssem, tōtum id dēsuētūdine tantī temporis perdidissem. 6. sed tamen nē nōs maneat tam molesta dēfēnsiō, suppressō, sī tibi vidētur, nōmine libellus ēdātur. quod ut fierī valeat, titulum frontis ērāde, ut mūta sit pāgina et, quod sufficit, loquātur māteriam, nōn loquātur auctōrem.

Section 1

Latin text | notes | vocabulary

1. Plērīque mortālēs studiō et glōriae saeculārī ināniter dēditi exinde perennem, ut putābant, memoriam nōminis suī quaesiērunt, sī vītās clārōrum virōrum stilō illustrāssent. 2. quae rēs utique nōn perennem quidem, sed aliquantulum tamen conceptae speī fructum afferēbat, quia et suam memoriam, licet incassum, prōpāgābant, et prōpositīs magnōrum virōrum exemplīs nōn parva aemulātio legentibus excitābātur. sed tamen nihil ad beātam illam aeternamque vītam haec eōrum cūra pertinuit. 3. quid enim aut ipsīs occāsūra cum saeculō scriptōrum suōrum glōria prōfuit? aut quid posteritās ēmolumentī tulit legendō Hectorem pugnantem aut Sōcraten philosophantem? cum eōs nōn sōlum imitārī stultitia sit, sed nōn ācerrimē etiam impugnāre dēmentia: quippe quī hūmānam vītam praesentibus tantum āctibus aestimantēs spēs suās fabulīs, animās sepulcrīs dederint: 4. sīquidem ad sōlam hominum memoriam sē perpetuandōs crēdidērunt, cum hominis officium sit, perennem potius vītam quam perennem memoriam quaerere, nōn scrībendō aut pugnāndā vel philosophandō, sed piē sānctē religiōsēque vīvendō. 5. quī quidem error hūmānus litterīs trāditus in tantum valuit, ut multōs plānē aemulōs vel inānis philosophiae vel stultae illius virtūtis invēnerit.
6. unde factūrus mihi operae pretium videor, sī vītam sānctissimī virī, exemplō aliīs mox futūram, perscrīpserō: quō utique ad vēram sapientiam et caelestem mīlitiam dīvīnamque virtūtem legentēs incitābuntur. in quō ita nostrī quoque rationem commodī dūcimus, ut nōn inānem ab hominibus memoriam, sed aeternum ā Deō praemium exspectēmus, quia etsi ipsī nōn ita vīximus, ut exemplō aliīs esse possīmus, dedimus tamen operam, nē is latēret quī esset imitandus. 7. igitur sānctī Martīnī vītam scrībere exordiar, ut sē vel ante episcopatum vel in epīscopātū gesserit, quamvīs nēquāquam ad omnia illius potuerim pervenīre: adeo ea, in quibus ipse tantum sibi cōnscius fuit, nesciuntur, quia laudem ab hominibus nōn requīrēns, quantum in ipsō fuit, omnēs virtūtes suās latēre voluisset. 8. quamquam etiam ex hīs, quae comperta nobis erant, plūra omīsimus, quia sufficere crēdidimus, sī tantum excellentia notārentur: simul et legentibus cōnsulendum fuit, nē quod hīs pārēret cōpia congesta fastīdium. 9. obsecrō autem eōs quī lēctūrī sunt, ut fidem dīctīs adhibeant, neque mē quicquam nisi compertum et probātum scrīpsisse arbitrentur: aliōquīn tacēre quam falsa dīcere māluissem.

Section 2

Latin text | notes | vocabulary

Map 1
Martinus Sabaria Pannoniarum oppido oriundus fuit, sed intra Italiam Ticini altus est
1. Igitur Martīnus Sabāriā Pannoniarum oppido oriundus fuit, sed intrā Italiam Tīcīnī altus est, pārentibus secundum saeculī dignitātem nōn īnfimīs, gentīlibus tamen. 2. pater eius mīlēs prīmum, post tribūnus mīlitum fuit. ipse armātam mīlitiam in adulēscentiā secūtus inter scholārēs ālās sub rege Cōnstantiō, deinde sub Iūliānō Caesare mīlitāvit: nōn tamen sponte, quia ā prīmīs ferē annīs dīvīnam potius servitūtem sacra illustris puerī spīrāvit īnfantia. 3. nam cum esset annōrum decem, invītīs parentibus ad ecclēsiam cōnfūgit sēque catēchūmenum fierī postulāvit. 4. mox mīrum in modum totus in Deī opere conversus, cum esset annōrum duodecim, erēmum concupīvit, fēcissetque vōtīs satis, sī aetātis īnfirmitās nōn obstitisset. animus tamen aut circā monastēria aut circā ecclēsiam semper intentus meditābātur adhuc in aetāte puerīlī, quod posteā dēvōtus implēvit.
5. sed cum ēdīctum esset a rēgibus, ut veterānōrum fīliī ad mīlitiam scrīberentur, prōdente patre, quī fēlicibus eius āctibus invidēbat, cum esset annōrum quīndecim, captus et catēnātus sacrāmentīs mīlitāribus implicātus est, ūnō tantum servō comite contentus, cui tamen versā vice dominus serviēbat, adeo ut plērumque eī et calciamenta ipse dētraheret et ipse dētergeret, cibum ūnā caperent, hic tamen saepius ministrāret. 6. triennium ferē ante baptismum in armīs fuit, integer tamen ab iīs vītiīs, quibus illud hominum genus implicārī solet. 7. multa illius circā commīlitōnēs benignitās, mīra cāritās, patientia vērō atque humilitās ultrā hūmānum modum. nam frūgālitātem in eō laudāri nōn est necesse, quā ita ūsus est, ut iam illō tempore nōn mīlēs, sed monachus putārētur. prō quibus rēbus ita sibi omnēs commīlitōnēs dēvīnxerat, ut eum mīrō affectū venerārentur. 8. necdum tamen regeneratus in Christō agēbat quendam bonīs operibus baptismi candidātum: assistere scīlicet labōrantibus, opem ferre miserīs, alēre egentēs, vestīre nūdōs, nihil sibi ex mīlitiae stīpendiīs praeter cotīdiānum victum reservāre: iam tum ēvangeliī nōn surdus audītor dē crastinō nōn cōgitābat.

Section 3

Latin text | notes | vocabulary

1. Quōdam itaque tempore, cum iam nihil praeter arma et simplicem mīlitiae vestem habēret, mediā hieme, quae solitō asperior inhorruerat, adeo ut plērōsque vīs algōris exstingueret, obvium habet in portā Ambiānēnsium cīvitātis pauperem nūdum: quī cum praetereuntēs ut suī miserērentur ōrāret omnēsque miserum praeterīrent, intellexit vir Deō plēnus sibi illum, aliīs misericordiam nōn praestantibus, reservāri. 2. quid tamen ageret? nihil praeter chlamydem, quā indūtus erat, habēbat: iam enim reliqua in opus simile cōnsumpserat. arreptō itaque ferrō, quō accīnctus erat, mediam dīvidit partemque eius pauperī tribuit, reliquā rursus induitur. intereā dē circumstantibus rīdēre nōnnūllī, quia dēformis esse truncātus habitū viderētur: multī tamen, quibus erat mēns sānior, altius gemere, quod nihil simile fēcissent, cum utique plūs habentēs vestīre pauperem sine suī nūditāte potuissent. 3. nocte igitur īnsecūtā, cum sē sopōrī dedisset, vīdit Christum chlamydis suae, quā pauperem texerat, parte vestītum. intuērī dīligentissimē Dominum vestemque, quam dederat, iubētur agnoscere. mox ad angelōrum circumstantium multitūdinem audit Iēsum clārā vōce dīcentem: Martīnus adhuc catēchūmenus hāc mē veste contexit. 4. vērē memor Dominus dictōrum suōrum, quī ante praedīxerat: quamdiu fēcistis ūnī ex minimīs istīs, mihi fēcistis, sē in paupere professus est fuisse vestītum: et ad cōnfirmandum tam bonī operis testimōnium in eōdem sē habitū, quem pauper accēperat, est dignātus ostendere. 5. quō vīsō vir beatissimus nōn in glōriam est ēlatus hūmānam, sed bonitātem Deī in suō opere cognoscēns, cum esset annōrum duodēvīgintī, ad baptismum convolāvit. nec tamen statim mīlitiae renuntiāvit, tribūnī suī precibus ēvictus, cui contubernium familiāre praestābat: etenim trānsāctō tribūnātūs suī tempore renuntiātūrum sē saeculō pollicēbātur. 6. quā Martīnus exspectātiōne suspēnsus per biennium ferē posteāquam est baptismum cōnsecūtus, sōlō licet nomine, mīlitavit.

Section 4

Latin text | notes | vocabulary

1. Intereā irruentibus intrā Galliās barbarīs Iūliānus Caesar coāctō in ūnum exercitū apud Vangiōnum cīvitātem dōnātīvum coepit ērogāre mīlitibus, et, ut est cōnsuētūdinis, singulī citābantur, dōnec ad Martīnum ventum est. 2. tum vērō opportūnum tempus existimāns, quō peteret missionem — neque enim integrum sibi fore arbitrabatur, si donativum nōn mīlitātūrus acciperet —: 3. "hactenus," inquit ad Caesarem, "mīlitāvi tibi: patere ut nunc mīlitem Deō: dōnātīvum tuum pugnātūrus accipiat, Christī ego mīlēs sum: pugnāre mihi nōn licet." 4. tum vērō adversus hanc vōcem tyrannus īnfremuit dīcēns, eum metū pugnae, quae posterō diē erat futūra, nōn religiōnis grātiā dētractāre mīlitiam. 5. at Martīnus intrepidus, immo inlātō sibi terrōre cōnstantior, sī hoc, inquit, ignāviae adscrībitur, nōn fidēī, crastinā diē ante aciem inermis adstābō et in nomine Dominī Iēsū, signō crucis, nōn clipeō prōtēctus aut galeā, hostium cuneōs penetrābō sēcūrus. 6. retrūdī ergō in custōdiam iubētur, factūrus fidem dictīs, ut inermis barbarīs ōbicerētur. 7. posterō diē hostēs lēgātōs dē pāce mīsērunt, sua omnia sēque dedentēs. unde quis dubitet hanc vērē beātī virī fuisse victōriam, cui praestitum sit, nē inermis ad proelium mitterētur. 8. et quamvīs pius Dominus servāre mīlitem suum licet inter hostium gladiōs et tēla potuisset, tamen nē vel aliōrum mortibus sānctī violārentur obtūtūs, exēmit pugnae necessitātem. 9. neque enim aliam prō mīlite suō Christus dēbuit praestāre victōriam, quam ut subāctīs sine sanguine hostibus nēmō morerētur.

Section 5

Latin text | notes | vocabulary

1. Exindē relictā mīlitiā sānctum Hīlarium Pīctāvae epīscopum cīvitātis, cuius tunc in Deī rēbus spectāta et cognita fidēs habēbātur, expetiit et aliquamdiu apud eum commorātus est. 2. temptāvit autem īdem Hīlarius impositō diāconātūs officiō sibi eum artius implicāre et ministeriō vincīre dīvīnō. sed cum saepissimē rēstitisset, indignum sē esse vōciferāns, intellexit vir altiōris ingeniī, ūnō eum modō posse cōnstringī, sī id eī officiī impōneret, in quō quīdam locus iniūriae vidērētur: itaque exorcistam eum esse praecēpit. quam ille ordinātiōnem, nē dēspexisse tamquam humiliōrem vidērētur, nōn repudiāvit. 3. nec multō post admonitus per sopōrem, ut patriam parentēsque, quōs adhuc gentīlitās dētinēbat, religiōsā sollicitūdine vīsitāret, ex voluntāte sānctī Hīlarī profectus est, multīs ab eō obstrictus precibus et lacrimīs ut redīret. maestus, ut ferunt, peregrīnātiōnem illam ingressus est, contestatus frātribus, multa sā adversa passūrum: quod posteā probāvit ēventus. 4. ac prīmum inter Alpēs dēvia secūtus incidit in latrōnēs. cumque ūnus secūrī ēlevātā in caput eius lībrāsset ictum, ferientis dexteram sustinuit alter: vinctīs tamen post tergum manibus ūnī asservandus et spoliandus trāditur. quī cum eum ad remōtiōra dūxisset, percontārī ab eō coepit, quisnam esset. rēspondit Christiānum sē esse. 5. quaerēbat etiam ab eō an timēret. tum vērō cōnstantissimē profitētur, numquam sē tam fuisse sēcūrum, quia scīret misericordiam Dominī maximē in temptātiōnibus adfutūram: sē magis illī dolēre, quī Christī misericordia utpote latrōcinia exercēns esset indignus. 6. ingressusque ēvangelicam disputātiōnem verbum Deī latrōnī praedīcābat. quid longius morer? latrō crēdidit prōsecūtusque Martīnum viae reddidit, ōrāns ut prō sē Dominum precārētur. īdemque posteā religiōsam agēns vītam vīsus est, adeo ut haec, quae suprā rettulimus, ex ipsō audita dīcantur.

Section 6

Latin text | notes | vocabulary

1. Igitur Martīnus inde prōgressus cum Mediōlānum praeterisset, diabolus in itinere, hūmānā speciē assumptā, sē eī obvium tulit, quō tenderet quaerēns. cumque id a Martīnō rēspōnsī accēpisset, sē quō Dominus vocāret intendere, āit ad eum: 2. quōcumque ieris vel quaecumque temptāveris, diabolus tibi adversābitur. tunc eī prophētica vōce rēspondēns, Dominus mihi, inquit, adiūtor est: nōn timēbō, quid faciat mihi homō. statimque dē cōnspectū eius inimīcus ēvānuit. 3. itaque ut animō ac mente concēperat, mātrem ā gentīlitātis absolvit errōre, patre in malīs persevērante: plūrēs tamen suō salvāvit exemplō. 4. Dehinc cum haeresis Arriana per tōtum orbem et maximē intrā Īllyricum pullulāsset, cum adversus perfidiam sacerdōtum sōlus paene ācerrimē repugnāret multīsque suppliciīs esset affectus — nam et pūblicē virgīs caesus est et ad extrēmum dē cīvitāte exīre compulsus —, Ītaliam repetēns, cum intrā Gallias quoque discessū sānctī Hīlarī, quem ad exsilium haereticorum vīs coēgerat, turbātam ecclēsiam comperisset, Mediōlāni sibi monastērium statuit. ibi quoque eum Auxentius, auctor et prīnceps Arrianōrum, gravissimē īnsectātus est, multīsque affectum iniūriīs dē cīvitāte exturbāvit. 5. cēdendum itaque temporī arbitrātus ad īnsulam, cui Gallīnāria nōmen est, sēcessit comite quōdam presbyterō, magnārum virtūtum virō. hīc aliquamdiu rādīcibus vīxit herbārum: quō tempore helleborum, uenēnātum, ut ferunt, grāmen, in cibum sumpsit. 6. sed cum vim venēnī in sē grassantis vīcīnā iam morte sēnsisset, imminēns perīculum ōrātiōne repulit statimque omnis dolor fugātus est. 7. nec multō post, cum sānctō Hīlariō comperisset rēgis paenitentia potestātem indultam fuisse redeundi, Rōmae eī temptāvit occurrere prōfectusque ad urbem est.

Section 7

Latin text | notes | vocabulary

1. Cum iam Hīlarius praeterisset, ita eum est vestigiīs prōsecūtus: cumque ab eō grātissimē fuisset susceptus, haud longē sibi ab oppidō monastērium collocāvit, quō tempore sē eī quīdam catēchūmenus iunxit, cupiēns sānctissimī virī īnstituī disciplīnīs: paucīsque interpositīs diēbus languōre correptus vī febrium labōrābat. 2. ac tum Martīnus forte discesserat: et cum per trīduum dēfuisset, regressus exanime corpus invēnit: ita subita mors fuerat, ut absque baptismate hūmānīs rēbus excēderet. corpus in mediō positum tristī maerentium frātrum frequentābātur officiō, cum Martīnus flēns et ēiulāns accurrit. 3. tum vērō tōtā sānctum spiritum mente concipiēns ēgredī cellulam, in quā corpus iacēbat, cēterōs iubet, ac foribus obserātīs super exanimāta dēfunctī frātris membra prōsternitur. et cum aliquamdiu ōrātiōnī incubuisset sēnsissetque per spiritum Dominī adesse virtūtem, ērectus paululum et in dēfunctī ōra dīfīxus, ōrātiōnis suae ac misericordiae Dominī intrepidus exspectābat ēventum: vixque duārum ferē hōrārum spatium intercesserat, videt dēfunctum paulātim membrīs omnibus commovērī et laxātīs in ūsum videndī palpitāre lūminibus. 4. tum vērō magnā ad Dominum vōce conversus grātiās agēns cellulam clāmōre complēverat: quō audītō quī prō foribus adstiterant statim irruunt. mīrum spectāculum, quod vidēbant vīvere, quem mortuum relīquissent. 5. ita redditus vītae, statim baptismum cōnsecūtus plūrēs posteā vīxit annōs, prīmusque apud nōs Martīni virtūtum vel māteria vel testimōnium fuit. 6. idem tamen referre erat solitus, sē corpore exūtum ad tribūnal iūdicis ductum dēputandumque obscūrīs locīs et vulgāribus turbīs tristem excēpisse sententiam: tum per duōs angelōs iūdicī fuisse suggestum, hunc esse prō quō Martīnus ōrāret: ita per eōsdem angelōs sē iussum redūcī, et Martīnō redditum vītaeque pristinae rēstitūtum. 7. ab hōc prīmum tempore beātī virī nōmen ēnituit, ut quī sānctus iam ab omnibus habēbātur, potēns etiam et vērē apostolicus habērētur.

Section 8

Latin text | notes | vocabulary

1. Nec multō post, dum agrum Lupicīni cuiusdam honōrātī secundum saeculum virī praeterīret, clāmōre et luctū turbae plangentis excipitur. 2. ad quam cum sollicitus adstitisset et quis esset hic flētus inquīreret, indicātur ūnum ex familiā servulum laqueō sibi vītam extorsisse. quō cognitō cellulam, in quā corpus iacēbat, ingreditur, exclusīsque omnibus turbīs superstrātus corporī aliquantisper ōrāvit. 3. mox vīvēscente vultū, marcēscentibus oculīs in ōra illius dēfunctus ērigitur: lentōque cōnāmine ēnīsus adsurgere, apprehēnsā beātī virī dexterā in pedēs cōnstitit: atque ita cum eō usque ad vestibulum domūs, turbā omnī īnspectante, prōcessit.

Section 9

Latin text | notes | vocabulary

1. Sub idem ferē tempus ad epīscopātum Turonicae ecclēsiae petēbātur: sed cum ēruī monastēriō suō nōn facile posset, Rusticius quīdam, ūnus ē cīvibus, uxōris languōre simulātō ad genua illius prōvolūtus ut ēgrederētur obtinuit. 2. ita dispositīs iam in itinere cīvium turbīs, sub quādam custōdiā ad cīvitātem usque dēdūcitur. mīrum in modum incrēdibilis multitūdō nōn sōlum ex illō oppidō, sed etiam ex vīcīnīs urbibus ad suffrāgia ferenda convēnerat. 3. ūna omnium voluntās, eadem vōta eademque sententia, Martīnum ēpiscopātūs esse dignissimum: fēlīcem fore tālī ecclēsiam sacerdōte. paucī tamen et nōnnūllī ex epīscopīs, quī ad cōnstituendum antistitem fuerant ēvocātī, impiē repugnābant, dīcentēs scīlicet, contemptibilem esse persōnam, indignum esse epīscopātū hominem vultū dēspicābilem, veste sordidum, crīne dēformem. 4. ita ā populō sententiae sāniōris haec illōrum inrīsa dēmentia est, quī illustrem virum dum vituperāre cupiunt praedīcābant. nec vērō aliud hīs facere licuit, quam quod populus Dominō volente cōgitābat. inter epīscopōs tamen quī adfuerant praecipuē Dēfēnsor quīdam dīcitur restitisse: unde animadversum est graviter illum lectiōne prophēticā tum notātum. 5. nam cum fortuitō lector, cui legendī eō diē officium erat, interclūsus ā populō dēfuisset, turbātīs ministrīs, dum exspectātur quī nōn aderat, ūnus ē circumstantibus sumptō psaltēriō, quem prīmum versum invēnit, arripuit. 6. psalmus autem hic erat: ex ōre īnfantium et lactantium perfēcistī laudem propter inimīcōs tuōs, ut dēstruās inimīcum et dēfēnsōrem. quō lēctō clāmor populī tollitur, pars dīversa cōnfunditur. 7. atque ita habitum est, dīvīnō nūtū psalmum hunc lēctum fuisse, ut testimōnium operis suī Dēfēnsor audīret, quī ex ōre īnfantium atque lactantium, in Martīnō Dominī laude perfecta, et ostēnsus pariter et dēstructus esset inimīcus.

Section 10

Latin text | notes | vocabulary

1. Iam vērō sumptō epīscopātū quālem sē quantumque praestiterit, nōn est nostrae facultātis ēvolvere. īdem enim cōnstantissimē persevērābat quī prius fuerat. 2. eadem in corde eius humilitās, eadem in vestītū eius vīlitās erat: atque ita, plēnus auctōritātis et grātiae, implēbat epīscopī dignitātem, ut nōn tamen prōpositum monachī virtūtemque dēsereret. 3. aliquamdiu ergō adhaerentī ad ecclēsiam cellulā ūsus est: dein cum inquiētūdinem sē frequentantium ferre nōn posset, duōbus ferē extrā cīvitātem mīlibus monastērium sibi statuit. 4. quī locus tam sēcrētus et remōtus erat, ut erēmi sōlitūdinem nōn dēsīderāret. ex ūnō enim latere praecīsā montis excelsī rūpe ambiēbātur, reliquam plānitiem Liger fluvius reductō paululum sinū clauserat: ūnā tantum eādemque artā admodum viā adīrī poterat. ipse ex lignīs contextam cellulam habēbat, 5. multīque ex frātribus in eundem modum: plērīque saxō superiectī montis cavātō receptācula sibi fēcerant. discipulī ferē octōginta erant, quī ad exemplum beātī magistrī īnstituēbantur. 6. nēmō ibi quicquam proprium habēbat, omnia in medium cōnferēbantur. nōn emere aut vendere, ut plērīsque monachīs mōris est, quicquam licēbat, ars ibi exceptīs scriptōribus nūlla habēbātur, cui tamen operī minor aetās dēputābātur: māiōrēs ōrātiōnī vacābant. 7. rārus cuiquam extra cellulam suam ēgressus, nisi cum ad locum ōrātiōnis conveniēbant. cibum ūnā omnēs post hōram iēiūniī accipiēbant. vīnum nēmō nōverat, nisi quem īnfirmitās coēgisset. 8. plērīque camēlōrum saetīs vestiēbantur: mollior ibi habitus prō crimine erat. quod eō magis sit mīrum necesse est, quod multī inter eōs nōbilēs habēbantur, quī longē aliter ēdūcātī ad hanc sē humilitātem et patientiam coēgerant: plūrēsque ex eīs posteā epīscopōs vīdimus. 9. quae enim esset cīvitās aut ecclēsia, quae nōn sibi dē Martīnī monastērio cuperet sacerdōtem?

Section 11

Latin text | notes | vocabulary

1. Sed ut reliquās virtūtēs eius, quās in epīscopātū ēgit, adgrediar; erat haud longē ab oppidō proximus monastērio locus, quem falsa hominum opīnio, velut cōnsepultīs ibi martyribus, sacrāverat: 2. nam et altāre ibi a superiōribus epīscopīs cōnstitūtum habēbātur. sed Martīnus nōn temerē adhibēns incertīs fidem, ab hīs, quī māiōrēs nātū erant, presbyterīs vel clēricīs flāgitābat nōmen sibi martyrīs, tempus passiōnis ostendī: grandī sē scrūpulō permovērī, quod nihil certī cōnstāns sibi māiōrum memōria trādidisset. 3. cum aliquamdiu ergō ā locō illō sē abstinuisset, nec dērogāns religiōnī, quia incertus erat, nec auctōritātem suam vulgō accommodāns, nē superstitio convalēsceret, quōdam diē paucīs sēcum adhibitīs frātribus ad locum pergit. 4. dehinc super sepulcrum ipsum adstāns ōrāvit ad Dominum, ut quis esset vel cuius meritī esset sepultus ostenderet. tum conversus ad laevam videt prope adsistere umbram sordidam, trucem: imperat, nōmen meritumque loquerētur. nōmen ēdīcit, dē crīmine cōnfitētur: latrōnem sē fuisse, ob scelera percussum, vulgī errōre celebrātum: sibi nihil cum martyribus esse commūne, cum illōs glōria, sē poena retinēret. 5. mīrum in modum vōcem loquentis quī aderant audiēbant, persōnam tamen nōn vidēbant. tum Martīnus quid vīdisset exposuit iussitque ex eō locō altāre, quod ibi fuerat, submovērī, atque ita populum superstitiōnis illius absolvit errōre.

Section 12

Latin text | notes | vocabulary

1. Accīdit autem īnsequentī tempore, dum iter ageret, ut gentīlis cuiusdam corpus, quod ad sepulcrum cum superstitiōsō fūnere dēferēbātur, obvium habēret: cōnspicātusque ēminus venientium turbam, quidnam id esset ignārus, paululum stetit: nam ferē quīngentōrum passuum intervallum erat, ut difficile fuerit dīnoscere quid vidēret. 2. tamen quia rusticam manum cerneret et agente ventō lintea corporī superiecta volitārent, profānōs sacrificiōrum rītūs agī crēdidit: quia esset haec Gallōrum rusticīs cōnsuetūdō, simulācra daemonum candidō tēcta vēlāmine miserā per agrōs suōs circumferre dēmentiā. 3. levātō ergō in adversōs signō crucis imperat turbae nōn movērī locō onusque dēpōnere. hīc vērō mīrum in modum vidēres miserōs prīmum velut saxa riguisse. 4. dein, cum prōmovēre sē summō cōnāmine nīterentur, ultrā accedere nōn valentēs rīdiculam in vertīginem rotābantur, dōnec victī corporis onus pōnunt: attonitī et sēmet invicem aspicientēs, quidnam sibi accidisset, tacitī cōgitābant. 5. sed cum beātus vir comperisset exsequiārum esse illam frequentiam, nōn sacrōrum, ēlevātā rursum manū dat eīs abeundī et tollendī corporis potestātem. ita eōs et cum voluit, stāre compulit, et cum libuit, abīre permīsit.

Section 13

Latin text | notes | vocabulary

1. Item, cum in vīcō quōdam templum antīquissimum dīruisset et arborem pīnum, quae fānō erat proxima, esset adgressus excidere, tum vērō antistēs locī illius cēteraque gentīlium turba coepit obsistere. 2. et cum īdem illī, dum templum ēvertitur, imperante Dominō quiēvissent, succīdī arborem nōn patiēbantur. ille eōs sēdulō commonēre, nihil esse religiōnis in stīpite: Deum potius, cui servīret ipse, sequerentur: arborem illam succīdī oportēre, quia esset daemonī dēdicāta. 3. tum ūnus ex illīs quī erat audācior cēterīs: sī habēs, inquit, aliquam dē Deō tuō, quem dīcis tē colere, fidūciam, nōsmet ipsī succīdēmus hanc arborem, tu ruentem excipe: et sī tēcum est tuus, ut dīcis, Dominus, ēvādēs. 4. tum ille intrepidē cōnfisus in Dominō factūrum sē pollicētur. hīc vērō ad istīus modī condiciōnem omnis illa gentīlium turba cōnsēnsit, facilemque arboris suae habuēre iactūram, sī inimīcum sacrōrum suōrum casū illius obruissent. 5. itaque cum ūnam in partem pīnus illa esset acclīnis, ut nōn esset dubium, quam in partem succīsa corrueret, eō locī vinctus statuitur prō arbitriō rusticōrum, quō arborem esse cāsuram nēmō dubitābat. 6. succīdere igitur ipsī suam pīnum cum ingentī gaudiō laetitiāque coepērunt. aderat ēminus turba mīrantium. iamque paulatim nūtāre pīnus et ruīnam suam cāsūra minitārī. 7. pallēbant ēminus monachī et perīculō iam propiōre conterritī spem omnem fidemque perdiderant, sōlam Martīni mortem exspectantēs. 8. at ille cōnfīsus in Domino intrepidus opperiēns, cum iam fragōrem suī pinūs concidēns ēdidisset, iam cadentī, iam super sē ruentī, ēlevātā obviam manū, signum salūtis opponit. tum vērō — velut turbinis modō retrō āctam putārēs — dīversam in partem ruit, adeo ut rusticōs, quī tōtō in locō steterant, paene prōstrāverit. 9. tum vērō in caelum clāmōre sublātō gentīlēs stupēre mīrāculō, monachī flēre prae gaudiō, Christī nōmen in commune ab omnibus praedīcārī: satisque cōnstitit eō diē salūtem illī vēnisse regiōnī. nam nēmō ferē ex immānī illā multitūdine gentīlium fuit, quī nōn impositiōne manūs dēsīderātā Dominum Iēsum, relictō impietātis errōre, crēdiderit. et vērē ante Martīnum paucī admodum, immō paene nūllī in illīs regiōnibus Christī nōmen recēperant: quod adeo virtūtibus illius exemplōque convaluit, ut iam ibi nūllus locus sit, qui nōn aut ecclēsiīs frequentissimīs aut monastēriīs sit replētus. nam ubi fāna dēstruxerat, statim ibi aut ecclēsiās aut monastēria cōnstruēbat.

Section 14

Latin text | notes | vocabulary

1. Nec minōrem sub idem ferē tempus eōdem in opere virtūtem ēdidit. nam cum in vīcō quōdam fānō antīquissimō et celeberrimō īgnem immīsisset, in proximam, immō adhaerentem domum agente ventō flammārum globī ferēbantur. 2. quod ubi Martīnus advertit, rapidō cursū tēctum domūs scandit, obvium sē advenientibus flammīs īnferēns. tum vērō mīrum in modum cernerēs contrā vim ventī īgnem retorquērī, ut compugnantium inter sē elementōrum quīdam cōnflictus vidērētur. ita virtūte Martīni ibi tantum īgnis est operātus, ubi iussus est. 3. In vīcō autem, cui Leprōsum nōmen est, cum itidem templum opulentissimum superstitiōne religiōnis voluisset ēvertere, restitit eī multitūdo gentīlium, adeo ut nōn absque iniuriā sit repulsus. 4. itaque sēcessit ad proxima loca, ibique per trīduum ciliciō tēctus et cinere, iēiunāns semper atque ōrāns, precābātur ad Dominum, ut, quia templum illud ēvertere hūmāna manus nōn potuisset, virtūs illud dīvīna dīrueret. 5. tum subitō eī duo angelī hastātī atque scūtāti īnstar mīlitiae caelestis sē obtulērunt, dīcentēs missōs sē ā Dominō, ut rusticam multitūdinem fugārent praesidiumque Martīnō ferrent, nē quis, dum templum dīruerētur, obsisteret: redīret ergō et opus coeptum dēvōtus implēret. 6. ita regressus ad vīcum, īnspectantibus gentīlium turbīs et quiēscentibus, dum profānam aedem usque ad fundāmenta dīrueret, ārās omnēs atque simulācra redēgit in pulverem. 7. quō visō rusticī, cum sē intellegerent dīvīnō nūtū obstupefactōs atque perterritōs, nē epīscopō repugnārent, omnēs ferē Iēsum Dominum crēdidērunt, clāmantēs palam et cōnfitentēs, Deum Martīnī colendum, īdōla autem neglegenda, quae nec sibi nec aliīs adesse possent.

Section 15

Latin text | notes | vocabulary

1. Quid etiam in pāgō Aeduōrum gestum sit, referam. ubi dum templum itidem ēverteret, furēns gentīlium rusticōrum in eum irruit multitūdo. cumque ūnus audācior cēterīs strictō eum gladiō peteret, rēiectō palliō nūdam cervicem percussūrō praebuit. 2. nec cunctātus ferīre gentīlis, sed cum dexteram altius extulisset, resupīnus ruit, cōnsternātusque dīvīnō metū veniam precābātur. 3. nec dissimile huic fuit illud. cum eum īdōla dēstruentem cultrō quīdam ferīre voluisset, in ipsō ictū ferrum eī dē manibus excussum nōn compāruit. 4. plērumque autem contrā dīcentibus sibi rusticīs, nē eōrum fāna dēstrueret, ita praedīcātiōne sānctā gentīles animōs mītigābat, ut lūce eīs vēritātis ostēnsā ipsī sua templa subverterent.

Section 16

Latin text | notes | vocabulary

1. Cūrātiōnum vērō tam potēns in eō grātia erat, ut nūllus ferē ad eum aegrōtus accesserit, quī nōn continuō rēcēperit sānitātem: quod vel ex cōnsequentī liquēbit exemplō. 2. Trēverīs puella quaedam dirā paralysis aegritūdine tenēbātur, ita ut iam per multum tempus nūllō ad hūmānōs ūsūs corporis officiō fungerētur: omnī ex parte praemortua vix tenuī spiritū palpitābat. 3. tristēs ad sōlam fūneris exspectātiōnem adstābant propinquī, cum subitō ad cīvitātem illam Martīnum vēnisse nuntiātur. quod ubi puellae pater comperit, cucurrit exanimis pro filiā rogātūrus. 4. et forte Martīnus iam ecclēsiam fuerat ingressus. ibi īnspectante populō multīsque aliīs praesentibus epīscopīs, ēiulāns senex genua eius amplectitur dīcēns: filia mea moritur miserō genere languōris, et quod ipsā est morte crūdēlius, sōlō spiritū vīvit, iam carne praemortuā. rogō ut eam adeās atque benedīcās: cōnfidō enim quod per tē reddenda sit sānitāti. 5. quā ille vōce cōnfūsus obstipuit et refūgit dīcēns, hoc suae nōn esse virtūtis: senem errāre iūdiciō, nōn esse sē dignum, per quem Dominus signum virtūtis ostenderet. perstāre vehementius flēns pater et ōrāre ut exanimem vīsitāret: 6. postrēmō ā circumstantibus epīscopīs īre compulsus dēscendit ad domum puellae. ingēns turba prō foribus exspectābat, quidnam Deī servus esset factūrus. 7. ac prīmum quae erant illius familiāria in istīus modī rēbus arma, solō prostrātus ōrāvit. deinde aegram intuēns darī sibi oleum postulat: quod cum benedīxisset, in os puellae vim sānctī liquōris īnfundit, statimque vox reddita est. 8. tunc paulatim singula contactū eius coepērunt membra vīvēscere, donec firmātīs gressibus populō teste surrēxit.

Section 17

Latin text | notes | vocabulary

1. Eōdem tempore Taetradiī cuiusdam prōcōnsulāris virī servus daemoniō correptus dolendō exitū cruciābātur: rogātus ergō Martīnus, ut eī manum impōneret, dēdūcī eum ad se iubet: sed nēquam spiritus nūllō proferrī modō dē cellulā, in quā erat, potuit: ita in advenientēs rabidīs dentibus saeviēbat. 2. tum Taetradius ad genua beāti virī advolvitur, ōrāns ut ad domum, in quā daemoniācus habēbātur, ipse dēscenderet. tum vērō Martīnus negāre sē profānī et gentīlis domum adīre posse: 3. nam Taetradius eō tempore adhuc gentīlitātis errōre implicitus tenēbātur. spondet ergō sē, sī dē puerō daemōn fuisset exāctus, Christiānum fore. 4. ita Martīnus impositā manū puerō immundum ab eō spiritum ēiēcit. quō vīsō Taetradius Dominum Iēsum crēdidit: statimque catēchūmenus factus nec multō post baptīzātus est, semperque Martīnum salūtis suae auctōrem mīrō coluit affectū. 5. per idem tempus in eōdem oppidō ingressus patris familiās cuiusdam domum, in līmine ipsō restitit dīcēns, horribile in ātriō domūs daemonium sē vidēre. cui cum ut discēderet imperāret et patrem familiās, quī in interiōre parte aedium morābātur, arripuisset, saevīre dentibus miser coepit, et obviōs quōsque laniāre. commōta domus, familia turbāta, populus in fugam versus: 6. Martīnus sē furentī obiēcit, ac primum stāre eī imperat. sed cum dentibus fremeret hiantīque ōre morsum mināretur, digitōs eī Martīnus in ōs intulit: sī habēs, inquit, aliquid potestātis, hōs dēvorā. 7. tum vērō, ac sī candēns ferrum faucibus accepisset, longē reductīs dentibus digitōs beātī virī vītābat attingere: et cum fugere dē obsessō corpore poenīs et cruciātibus cōgeretur nec tamen exīre eī per ōs licēret, foeda relinquēns vestigia fluxū ventris ēgestus est.

Section 18

Latin text | notes | vocabulary

1. Intereā cum dē mōtū atque impetū barbarōrum subita cīvitātem fama turbāsset, daemoniācum ad sē exhibērī iubet: imperat ut, an vērus esset hic nuntius, faterētur. 2. tum cōnfessus est decem daemonās sēcum fuisse, quī rumōrem hunc per populum dispersissent, ut hōc saltim metū ex illō Martīnus oppidō fugārētur: barbarōs nihil minus quam de irruptiōne cōgitāre. ita cum haec immundus spiritus in mediā ecclēsiā faterētur, metū et turbātiōne praesentī cīvitās līberāta est. 3. Apud Parīsiōs vērō, dum portam cīvitātis illius magnīs sēcum turbīs euntibus introīret, leprōsum miserābilī faciē horrentibus cunctīs osculātus est atque benedīxit, statimque omnī malō ēmundātus. 4. posterō diē ad ecclēsiam veniēns nitentī cute grātiās prō sānitāte, quam recēperat, agēbat. nec praetereundum est, quod fimbriae vestimentō eius ciliciōque dētractae crēbrās super īnfirmantibus ēgēre virtūtēs. 5. nam digitīs illigātae aut collō indītae saepe ab aegrotāntibus morbōs fugāvērunt.

Section 19

Latin text | notes | vocabulary

1. Arborius autem, vir praefectōrius, sānctī admodum et fidēlis ingeniī, cum filia eius gravissimīs quartānae febribus ūrerētur, epīstulam Martīnī, quae cāsū ad eum dēlāta fuerat, pectorī puellae in ipsō accessū ardōris īnseruit, statimque fugāta febris est. 2. quae rēs apud Arborium in tantum valuit, ut statim puellam Deō vōverit et perpetuae virginitātī dīcārit: profectusque ad Martīnum puellam eī, praesēns virtūtum eius testimōnium, quae per absentem licet cūrāta esset, obtulit, neque ab aliō eam quam ā Martīnō habitū virginitātis impositō passus est cōnsecrārī. 3. Paulīnus magnī vir postmodum futūrus exemplī, cum oculum graviter dolēre coepisset et iam pupillam eius crassior nūbēs superducta tēxisset, oculum eī Martīnus penicillō contigit pristinamque eī sanitātem sublātō omnī dolōre restituit.
4. ipse autem cum cāsū quōdam esset dē cēnāculō dēvolūtus et per cōnfragōsōs scālae gradūs dēcidēns multīs vulneribus esset affectus, cum exanimis iacēret in cellulā et immodicīs dolōribus cruciārētur, nocte eī angelus vīsus est ēluere vulnera et salūbrī unguēdine contūsī corporis superlinīre līvōrēs: atque ita posterō diē restitūtus est sānitāti, ut nihil umquam pertulisse incommodī putārātur. 5. sed longum est īre per singula: sufficiant haec vel pauca dē plūrimīs, satisque sit, nōs et in excellentibus nōn subtrāhere vēritātem et in multīs vītāre fastīdium.

Section 20

Latin text | notes | vocabulary

1. Atque ut minōra tantīs īnseram — quamvīs, ut est nostrōrum aetās temporum, quibus iam dēprāvāta omnia atque corrupta sunt, paene praecipuum sit, adūlātiōnī regiae sacerdōtālem nōn cessisse cōnstantiam —, cum ad imperātōrem Maximum, ferōcis ingeniī virum et bellōrum cīvilium victōriā ēlātum, plūrēs ex dīversīs orbis partibus epīscopī convēnissent et foeda circā prīncipem omnium adūlātiō notārētur sēque dēgenere incōnstantiā rēgiae clientēlae sacerdōtālis dignitās subdidisset, in sōlō Martīnō apostolica auctōritās permanēbat. 2. nam et sī prō aliquibus rēgī supplicandum fuit, imperāvit potius quam rogāvit, et a convīviō eius frequenter rogātus abstinuit, dīcēns sē mēnsae eius participem esse nōn posse, quī imperātōrēs ūnum rēgnō, alterum vītā expulisset. 3. postrēmo, cum Maximus sē nōn sponte sumpsisse imperium affirmāret, sed impositam sibi ā mīlitibus dīvīnō nūtū rēgnī necessitātem armīs dēfendisse, et nōn aliēnam ab eō Deī voluntātem vidērī, penes quem tam incrēdibilī ēventū victōria fuisset, nūllumque ex adversāriīs nisi in aciē occubuisse, tandem victus vel ratiōne vel precibus ad convīvium vēnit, mīrum in modum gaudente rege, quod id impetrāsset. 4. convīvae autem aderant, velut ad diem festum ēvocāti, summī atque illustrēs virī, praefectus īdemque cōnsul Euōdius, vir quō nihil umquam iustius fuit, comitēs duo summā potestāte praeditī, frāter rēgis et patruus: medius inter hōs Martīnī presbyter accubuerat, ipse autem in sellulā iuxta rēgem positā cōnsēderat. 5. ad medium ferē convīvium, ut moris est, pateram rēgi minister obtulit. ille sānctō admodum epīscopō potius darī iubet, exspectāns atque ambiēns, ut ab illius dexterā pōculum sūmeret. 6. sed Martīnus ubi ēbibit, pateram presbyterō suō trādidit, nūllum scīlicet existimāns digniōrem, quī post sē prīor biberet, nec integrum sibi fore, si aut rēgem ipsum aut eōs, quī ā rēge erant proximī, presbyterō praetulisset. 7. quod factum imperātor omnēsque quī tunc aderant ita admīrātī sunt, ut hoc ipsum eīs, in quō contemptī fuerant, placēret. celeberrimumque per omne palātium fuit, fēcisse Martīnum in rēgis prandiō, quod in īnfimōrum iūdicum convīviīs nēmō epīscopōrum fēcisset. 8. eīdemque Maximō longē ante praedīxit futūrum ut, sī ad Ītaliam pergeret, quō īre cupiēbat, bellum Valentiniānō imperātōri īnferēns, scīret sē primō quidem impetū futūrum esse victōrem, sed parvō post tempore esse peritūrum. 9. quod quidem ita vīdimus. nam primō adventū eius Valentiniānus in fugam versus est: deinde post annum ferē resumptīs viribus captum intrā Aquilēiae mūrōs Maximum interfēcit.

Section 21

Latin text | notes | vocabulary

1. Cōnstat autem etiam angelōs ab eō plērumque vīsōs, ita ut cōnsertō apud eum invicem sermōne loquerentur: diabolum vērō ita cōnspicābilem et subiectum oculīs habēbat, ut sīve sē in propriā substantiā continēret, sīve in dīversās figūrās spiritālis nēquitiae trānstulisset, quālibet ab eō sub imāgine viderētur. 2. quod cum diabolus scīret sē effugere nōn posse, conviciīs eum frequenter urguēbat, quia fallere nōn posset īnsidiīs. quōdam autem tempore cornū bovis cruentum in manū tenēns cum ingentī fremitū cellulam eius irrupit, cruentamque ostendēns dexteram et admissō recēns scelere gaudēns 'ubi est' inquit, 'Martīne, virtūs tua? ūnum dē tuīs modo interfēcī'. 3. tunc ille convocātīs frātribus refert quid diabolus indicāsset: sollicitōs īre praecipit per cellulās singulōrum, quisnam hōc cāsū affectus fuisset. nēminem quidem deesse dē monachīs, sed unum rusticum mercēde conductum, ut vehiculō ligna dēferret, īsse ad silvam nuntiant. iubet igitur aliquōs īre eī obviam: 4. ita haud longē a monastēriō iam paene exanimis invenitur. extrēmum tamen spiritum trahēns indicat frātribus causam mortis et vulneris: iunctīs scīlicet būbus dum dissolūta artius lōra cōnstringit, bovem sibi excussō capite inter inguina cornū adēgisse. nec multō post vītam reddidit. vīderis, quō iūdiciō Dominī diabolō data fuerit haec potestās. 5. in Martīnō illud mīrabile erat, quod nōn sōlum hoc, quod suprā rettulimus, sed multa istīus modī, si quotiēns accīdissent, longē anteā praevidēbat aut sibi nuntiāta frātribus indicābat.

Section 22

Latin text | notes | vocabulary

1. Frequenter autem diabolus, dum mille nocendi artibus sānctum virum conābātur illūdere, vīsibilem sē eī formīs dīversissimīs ingerēbat. nam interdum in Iovis persōnam, plērumque Mercurī, saepe etiam sē Veneris ac Minervae trānsfigūrātum vultibus offerēbat: adversus quem semper interritus signō sē crucis et ōrātiōnis auxiliō protegēbat. 2. audiēbantur plērumque convīcia, quibus illum turba daemonum protervīs vōcibus increpābat: sed omnia falsa et vāna cognoscēns nōn movēbātur obiectīs. 3. testābantur etiam aliquī ex frātribus, audīsse sē daemonem protervīs Martīnum vōcibus increpantem, cur intrā monastērium aliquōs ex frātribus, quī ōlim baptismum dīversīs errōribus perdidissent, conversōs posteā recēpisset, expōnentem crīmina singulōrum: 4. Martīnum diabolō repugnantem rēspondisse cōnstanter, antīqua dēlicta meliōris vītae conversātiōne purgārī, et per misericordiam Dominī absolvendōs esse peccātīs, quī peccāre dēsierint. contrā dīcente diabolō, nōn pertinēre ad vēniam crīminōsōs, et semel lapsīs nūllam ā Dominō praestārī posse clēmentiam, tunc in hanc vōcem fertur exclāmāsse Martīnus: 5. sī tū ipse, miserābilis, ab hominum īnsectātiōne dēsisteres et tē factōrum tuōrum vel hōc tempore, cum diēs iūdiciī in proximō est, paenitēret, ego tibi vērē cōnfīsus in Dominō Iēsū Christō misericordiam pollicērer. ō quam sāncta dē Dominī pietāte praesumptio, in quā etsi auctōritātem praestāre nōn potuit, ostendit affectum. 6. et quia dē diabolō eiusdemque artibus sermō exortus est, nōn ab rē vidētur, licet extrīnsecus, referre quod gestum est, quia et quaedam in eō Martīnī virtūtum portio est et rēs digna mīrāculō rectē memoriae mandābitur, in exemplum cavendī, sī quid deinceps uspiam tale contigerit.

Section 23

Latin text | notes | vocabulary

1. Clārus quīdam, adulēscēns nōbilissimus, mox presbyter, nunc fēlīcī beātus excessū, cum relictīs omnibus sē ad Martīnum contulisset, brevī tempore ad summum fideī virtūtumque omnium culmen ēnituit. 2. itaque cum haud longē sibi ab epīscopī monastēriō tabernāculum cōnstituisset multīque apud eum frātrēs commorārentur, iuvenis quīdam ad eum Anatolius nōmine, sub prōfessiōne monachī omnem humilitātem atque innocentiam mentītus, accessit habitāvitque aliquamdiu in commūne cum cēterīs. 3. dein prōcedente tempore angelōs apud sē loquī solēre dīcēbat. cum fidem nūllus adhibēret, signīs quibusdam plērōsque ad crēdendum coartābat. postrēmo eō usque prōcessit, ut inter sē ac Deum nuntiōs discurrere praedīcāret, iamque sē ūnum ex profētīs habēri volēbat. 4. Clārus tamen nēquāquam ad crēdendum cōgī poterat. ille eī īram Dominī et praesentēs plāgās, cur sānctō nōn crēderet, commināri. 5. postrēmum in hanc vōcem ērupisse fertur: ecce hāc nocte vestem mihi candidam Dominus dē caelō dabit, quā indūtus in mediō vestrum dīversābor: idque vobis signum erit, in mē Deī esse virtūtem, quī Deī veste dōnātus sim. 6. tum vērō grandis omnium ad hanc prōfessiōnem exspectātio. itaque ad mediam ferē noctem fremitū terram īnsultantium commovērī omne monastērium locō vīsum est: cellulam autem, quā īdem adūlēscēns continēbātur, crebrīs cernerēs micāre lūminibus, fremitusque in eā discurrentium et murmur quoddam multārum vōcum audiēbātur. 7. dein factō silentiō ēgressus ūnum dē frātribus Sabatium nōmine ad sē vocat tunicamque eī, quā erat indūtus, ostendit. 8. obstupefactus ille convocat cēterōs, ipse etiam Clārus accurrit, adhibitōque lūmine vestem omnēs dīligenter īnspiciunt. erat autem summā mollitiē, candōre eximiō, micantī purpurā, nec tamen, cuius esset generis aut velleris, poterat agnoscī: cūriōsīs tamen oculīs aut digitīs attrectāta nōn aliud quam vestis vidēbātur. intereā Clārus frātrēs admonet ōrātiōnī īnsistere, ut manifestius eīs Dominus quidnam id esset ostenderet. 9. itaque reliquum noctis hymnīs psalmīsque cōnsumitur. ubi illūxit diēs, apprehēnsum dexterā ad Martīnum trahere volēbat, bene cōnscius illūdī illum diabolī arte nōn posse. 10. tum vērō renītī ac reclāmāre miser coepit, interdictumque sibi esse dīcēbat, nē sē Martīnō ostenderet. cumque invītum īre compellerent, inter trahentium manūs vestis ēvanuit. 11. unde quis dubitet hanc etiam Martīnī fuisse virtūtem, ut fantasiam suam diabolus, cum erat Martīnī oculīs ingerenda, dissimulāre diūtius aut tegere nōn posset.

Section 24

Latin text | notes | vocabulary

1. Animadversum est tamen, eōdem ferē tempore fuisse in Hispāniā iuvenem, quī cum sibi multīs signīs auctōritātem parāvisset, eō usque ēlātus est, ut sē Hēlīam profiterētur. 2. quod cum plērīque temerē crēdidissent, addidit ut sē Christum esse dīceret: in quō etiam adeo illūsit, ut eum quīdam epīscopus Rufus nōmine ut Deum adōrāret: propter quod eum posteā ab epīscopātū dēiectum vīdimus. 3. plērīque etiam ex frātribus nobis rettulērunt, eōdem tempore in Oriente quendam exstitisse, quī sē Iōhannen esse iactitāverit, ex quō cōnicere possumus, istīus modī pseudoprofētīs existentibus, Antichristī adventum imminēre, quī iam in istīs mysterium inīquitātis operātur. 4. Nōn praetereundum autem vidētur, quantā Martīnum sub īsdem diēbus diabolus arte temptāverit. quōdam enim diē praemissā prae se et circumiectus ipse lūce purpureā, quō facilius clāritāte assumptī fulgōris illūderet, veste etiam rēgiā indūtus, diadēmate ex gemmīs aurōque redimītus, calceīs aurō illitīs, serēnō ōre, laetā faciē, ut nihil minus quam diabolus putārētur, ōrantī in cellulā adstitit. 5. cumque Martīnus prīmō aspectū eius fuisset hebetātus, diū multum silentium ambō tenuērunt. tum prīor diabolus: 'agnosce' inquit, 'Martīne, quem cernis: Christus ego sum: dēscēnsūrus ad terram prīus mē manifestāre tibi voluī. 6. ad haec cum Martīnus tacēret nec quidquam respōnsī referret, iterāre ausus est diabolus prōfessiōnis audāciam: 'Martīne, quid dubitās crēdere, cum videās? Christus ego sum'. 7. tum ille, revelante sibi spiritū, ut intellegeret diabolum esse, nōn Dominum; 'nōn sē' inquit 'Iēsus Dominus purpurātum nec diadēmate renīdentem ventūrum esse praedīxit: ego Christum nisi in eō habitū formāque, quā passus est, nisi crucis stigmata praeferentem vēnisse nōn crēdam'. 8. ad hanc ille vōcem statim ut fūmus ēvanuit et cellulam tantō foetōre complēvit, ut indubia indicia relinqueret diabolum sē fuisse. hoc itaque gestum, ut suprā rettuli, ex ipsius Martīnī ōre cognōvī, nē quis forte existimet fabulōsum.

Section 25

Latin text | notes | vocabulary

1. Nam cum ōlim, audītā fidē eius vitā atque virtūte, dēsīderiō illius aestuārēmus, grātam nobis ad eum videndum suscēpimus peregrīnātiōnem: simul quia iam ardēbat animus vītam illius scrībere, partim ab ipsō, in quantum ille interrogāri potuit, sciscitātī sumus, partim ab hīs, quī interfuerant vel sciēbant, cognōvimus. 2. quō quidem tempore crēdī nōn potest, quā mē humilitāte, quā benignitāte suscēperit, congrātulātus plūrimum et gāvīsus in Dominō, quod tantī esset habitus ā nobis, quem peregrīnātiōne susceptā expeterēmus. 3. miserum mē — paene nōn audeō cōnfitērī — cum mē sānctō convīviō suō dignātus esset adhibēre, aquam manibus nostrīs ipse obtulit, ad vesperum autem pedēs ipse nobis abluit. nec renītī aut contrā īre cōnstantia fuit: ita auctōritāte illius oppressus sum, ut nefās putārem, sī nōn adquiēvissem. 4. sermō autem illius nōn alius apud nōs fuit, quam mundī illecebrās et saeculī onera relinquenda, ut Dominum Iēsum līberī expedītīque sequerēmur: praestantissimumque nobis praesentium temporum illustris virī Paulīnī, cuius suprā fēcimus mentiōnem, exemplum ingerēbat, quī summīs opibus abiectīs Christum secūtus sōlus paene hīs temporibus ēvangelica praecepta complēsset: 5. illum nobis sequendum, illum clāmābat imitandum: beātumque esse praesēns saeculum tantae fideī virtūtisque documentō, cum secundum sententiam Dominī dīves et possidēns multa vendendō omnia et dandō pauperibus, quod erat factū impossibile, possibile fēcisset exemplō. 6. iam vērō in verbīs et cōnfābulātiōne eius quanta gravitās, quanta dignitās erat! quam ācer, quam efficax erat, quam in absolvendīs scriptūrārum quaestiōnibus promptus et facilis! 7. et quia multōs ad hanc partem incrēdulōs sciō, quippe quōs vīderim mē ipsō etiam referente nōn crēdere, Iēsum testor spemque commūnem mē ex nūllius umquam ōre tantum scientiae, tantum ingeniī tantum tam bonī et tam pūrī sermōnis audīsse. 8. quamquam in Martīnī virtūtibus quantula est ista laudātio! nisi quod mīrum est hominī illitterātō nē hanc quidem grātiam dēfuisse.

Section 26

Latin text | notes | vocabulary

1. Sed iam fīnem liber postulat, sermō claudendus est, nōn quod omnia, quae dē Martīnō fuerint dīcenda, dēfēcerint, sed quia nōs, ut inertēs poētae, extrēmō in opere neglegentēs, victī materiae mōle succumbimus. 2. nam etsi facta illius explicārī verbīs utcumque potuērunt, interiōrem vītam illius et conversātiōnem cōtīdiānam et animum caelō semper intentum nūlla umquam — vērē prōfiteor — nūlla explicābit ōrātio. illam scīlicet persevērantiam et temperāmentum in abstinentiā et in iēiuniīs, potentiam in vigiliīs et ōrātiōnibus, noctēsque ab eō perinde ac diēs āctās nūllumque vacuum ab opere Deī tempus, quō vel otiō indūlserit vel negōtiō, sed nē cibō quidem aut somnō, nisi quantum natūrae necessitās cōgēbat, 3. vērē fatēbor, nōn sī ipse, ut āiunt, ab īnferīs Homērus ēmergeret, posset expōnere: adeo omnia, māiōra in Martīnō sunt quam ut verbīs concipī queant. numquam hōra ulla mōmentumque praeteriit, quo nōn aut ōrātiōnī incumberet aut īnsisteret lectiōnī, quamquam etiam inter legendum aut sī quid aliud forte agēbat, numquam animum ab ōrātiōne laxābat. 4. nimīrum ut fabrīs ferrāriīs moris est, quī inter operandum prō quōdam labōris levāmine incūdem suam feriunt, ita Martīnus etiam, dum aliud agere viderētur, semper ōrābat. 5. ō vēre vir beātus, in quō dolus nōn fuit: nēminem iūdicāns, nēminem damnāns, nūllī malum prō malō reddēns. tantam quippe adversum omnēs iniūriās patientiam assumpserat, ut, cum esset summus sacerdōs, impūnē etiam ab īnfimīs clēricīs laederētur, nec propter id eōs aut locō umquam āmōverit aut ā suā, quantum in ipsō fuit, cāritāte reppulerit.

Section 27

Latin text | notes | vocabulary

1. Nēmō umquam illum vīdit īrātum, nēmō commōtum, nēmō maerentem, nēmō rīdentem; ūnus īdemque fuit semper: caelestem quōdammodo laetitiam vultū praeferēns extrā nātūram hominis vidēbātur. numquam in illius ōre nisi Christus, 2. numquam in illius corde nisi pietās, nisi pax, nisi misericordia inerat. plērumque etiam prō eōrum, quī illius obtrectātōrēs vidēbantur, solēbat flēre peccātīs, quī remōtum et quiētum venēnātīs linguīs et vīpereō ōre carpēbant. 3. et vērē nōnnūllos expertī sumus invidōs virtūtis vītaeque eius, quī in illō ōderant, quod in sē nōn vidēbant et quod imitārī nōn valēbant. atque, ō nefās dolendum et ingemēscendum, nōn aliī ferē īnsectātōrēs eius, licet paucī admodum, nōn aliī tamen quam epīscopī ferēbantur. 4. nec vērō quemquam nōminārī necesse est, licet nōsmet ipsōs plērīque circumlātrent: sufficiet ut, sī quī ex hīs haec lēgerit et agnōverit, ērubēscat. nam sī īrāscitur, dē sē dictum fatēbitur, cum fortasse nōs dē aliīs sēnserimus. 5. nōn refugimus autem, ut, sī quī eius modī sunt, nōs quoque cum tālī virō ōderint. 6. illud facile cōnfīdō, omnibus sānctīs opusculum istud gratum fore. dē cēterō sī quī haec īnfidēliter lēgerit, ipse peccābit. 7. ego mihi cōnscius sum mē, rērum fidē et amōre Christī impulsum ut scrīberem, manifesta exposuisse, vēra dīxisse: parātumque, ut spērō, habēbit ā Deō praemium, nōn quīcumque lēgerit, sed quīcumque crēdiderit.
Retrieved from "https://wiki.dickinson.edu/index.php?title=Sulpicius_Severus&oldid=67433"