Catullus Poems-61-68

LXI. epythalamius Iunie et Mallii

COLLIS o Heliconii cultor, Vraniae genus, qui rapis teneram ad uirum uirginem, o Hymenaee Hymen,

    o Hymen Hymenaee; 

cinge tempora floribus suaue olentis amaraci, flammeum cape laetus, huc huc ueni, niueo gerens

    luteum pede soccum; 

excitusque hilari die, nuptialia concinens uoce carmina tinnula, pelle humum pedibus, manu

    pineam quate taedam. 

namque Iunia Manlio, qualis Idalium colens uenit ad Phrygium Venus iudicem, bona cum bona

    nubet alite uirgo, 

floridis uelut enitens myrtus Asia ramulis quos Hamadryades deae ludicrum sibi roscido

    nutriunt umore. 

quare age, huc aditum ferens, perge linquere Thespiae rupis Aonios specus, nympha quos super irrigat

    frigerans Aganippe. 

ac domum dominam uoca coniugis cupidam noui, mentem amore reuinciens, ut tenax hedera huc et huc

    arborem implicat errans. 

uosque item simul, integrae uirgines, quibus aduenit par dies, agite in modum dicite, o Hymenaee Hymen,

    o Hymen Hymenaee. 

ut libentius, audiens se citarier ad suum munus, huc aditum ferat dux bonae Veneris, boni

    coniugator amoris. 

quis deus magis est ama- tis petendus amantibus? quem colent homines magis caelitum, o Hymenaee Hymen,

    o Hymen Hymenaee? 

te suis tremulus parens inuocat, tibi uirgines zonula soluunt sinus, te timens cupida nouos

    captat aure maritus. 

tu fero iuueni in manus floridam ipse puellulam dedis a gremio suae matris, o Hymenaee Hymen,

    o Hymen Hymenaee. 

nil potest sine te Venus, fama quod bona comprobet, commodi capere, at potest te uolente. quis huic deo

    compararier ausit? 

nulla quit sine te domus liberos dare, nec parens stirpe nitier; ac potest te uolente. quis huic deo

    compararier ausit? 

quae tuis careat sacris, non queat dare praesides terra finibus: at queat te uolente. quis huic deo

    compararier ausit? 

claustra pandite ianuae. uirgo adest. uiden ut faces splendidas quatiunt comas?

• * * * * * * *
• * * * * * * *
• * * * * * * *
• * * * * * * *

tardet ingenuus pudor. quem tamen magis audiens, flet quod ire necesse est. flere desine. non tibi Au- runculeia periculum est, ne qua femina pulcrior clarum ab Oceano diem

    uiderit uenientem. 

talis in uario solet diuitis domini hortulo stare flos hyacinthinus. sed moraris, abit dies.

    prodeas noua nupta. 

prodeas noua nupta, si iam uidetur, et audias nostra uerba. uiden? faces aureas quatiunt comas:

    prodeas noua nupta. 

non tuus leuis in mala deditus uir adultera, probra turpia persequens, a tuis teneris uolet

    secubare papillis, 

lenta sed uelut adsitas uitis implicat arbores, implicabitur in tuum complexum. sed abit dies:

    prodeas noua nupta. 

o cubile, quod omnibus

• * * * * * * *
• * * * * * * *
• * * * * * * *

    candido pede lecti, 

quae tuo ueniunt ero, quanta gaudia, quae uaga nocte, quae medio die gaudeat! sed abit dies:

    prodeas noua nupta. 

tollite, o pueri, faces: flammeum uideo uenire. ite concinite in modum 'io Hymen Hymenaee io,

    io Hymen Hymenaee.' 

ne diu taceat procax Fescennina iocatio, nec nuces pueris neget desertum domini audiens

    concubinus amorem. 

da nuces pueris, iners concubine! satis diu lusisti nucibus: lubet iam seruire Talasio.

    concubine, nuces da. 

sordebant tibi uillicae, concubine, hodie atque heri: nunc tuum cinerarius tondet os. miser a miser

    concubine, nuces da. 

diceris male te a tuis unguentate glabris marite abstinere, sed abstine. io Hymen Hymenaee io,

    io Hymen Hymenaee. 

scimus haec tibi quae licent sola cognita, sed marito ista non eadem licent. io Hymen Hymenaee io,

    io Hymen Hymenaee. 

nupta, tu quoque quae tuus uir petet caue ne neges, ni petitum aliunde eat. io Hymen Hymenaee io,

    io Hymen Hymenaee. 

en tibi domus ut potens et beata uiri tui, quae tibi sine seruiat (io Hymen Hymenaee io,

    io Hymen Hymenaee) 

usque dum tremulum mouens cana tempus anilitas omnia omnibus annuit. io Hymen Hymenaee io,

    io Hymen Hymenaee. 

transfer omine cum bono limen aureolos pedes, rasilemque subi forem. io Hymen Hymenaee io,

    io Hymen Hymenaee. 

aspice intus ut accubans uir tuus Tyrio in toro totus immineat tibi. io Hymen Hymenaee io,

    io Hymen Hymenaee. 

illi non minus ac tibi pectore uritur intimo flamma, sed penite magis. io Hymen Hymenaee io,

    io Hymen Hymenaee. 

mitte brachiolum teres, praetextate, puellulae: iam cubile adeat uiri. io Hymen Hymenaee io,

    io Hymen Hymenaee. 

uos bonae senibus uiris cognitae bene feminae, collocate puellulam. io Hymen Hymenaee io,

    io Hymen Hymenaee. 

iam licet uenias, marite: uxor in thalamo tibi est, ore floridulo nitens, alba parthenice uelut

    luteumue papauer. 

at, marite, ita me iuuent caelites, nihilo minus pulcer es, neque te Venus neglegit. sed abit dies:

    perge, ne remorare. 

non diu remoratus es: iam uenis. bona te Venus iuuerit, quoniam palam quod cupis cupis, et bonum

    non abscondis amorem. 

ille pulueris Africi siderumque micantium subducat numerum prius, qui uestri numerare uolt

    multa milia ludi. 

ludite ut lubet, et breui liberos date. non decet tam uetus sine liberis nomen esse, sed indidem

    semper ingenerari. 

Torquatus uolo paruulus matris e gremio suae porrigens teneras manus dulce rideat ad patrem

    semihiante labello. 

sit suo similis patri Manlio et facile insciis noscitetur ab omnibus, et pudicitiam suae

    matris indicet ore. 

talis illius a bona matre laus genus approbet, qualis unica ab optima matre Telemacho manet

    fama Penelopeo. 

claudite ostia, uirgines: lusimus satis. at boni coniuges, bene uiuite et munere assiduo ualentem

    exercete iuuentam. 

LXII. exametrum carmen nuptiale

VESPER adest, iuuenes, consurgite: Vesper Olympo exspectata diu uix tandem lumina tollit. surgere iam tempus, iam pinguis linquere mensas, iam ueniet uirgo, iam dicetur hymenaeus. Hymen o Hymenaee, Hymen ades o Hymenaee! Cernitis, innuptae, iuuenes? consurgite contra; nimirum Oetaeos ostendit Noctifer ignes. sic certest; uiden ut perniciter exsiluere? non temere exsiluere, canent quod uincere par est. Hymen o Hymenaee, Hymen ades o Hymenaee! non facilis nobis, aequales, palma parata est: aspicite, innuptae secum ut meditata requirunt. non frustra meditantur: habent memorabile quod sit; nec mirum, penitus quae tota mente laborant. nos alio mentes, alio diuisimus aures; iure igitur uincemur: amat uictoria curam. quare nunc animos saltem conuertite uestros; dicere iam incipient, iam respondere decebit. Hymen o Hymenaee, Hymen ades o Hymenaee! Hespere, quis caelo fertur crudelior ignis? qui natam possis complexu auellere matris, complexu matris retinentem auellere natam, et iuueni ardenti castam donare puellam. quid faciunt hostes capta crudelius urbe? Hymen o Hymenaee, Hymen ades o Hymenaee! Hespere, quis caelo lucet iucundior ignis? qui desponsa tua firmes conubia flamma, quae pepigere uiri, pepigerunt ante parentes, nec iunxere prius quam se tuus extulit ardor. quid datur a diuis felici optatius hora? Hymen o Hymenaee, Hymen ades o Hymenaee! Hesperus e nobis, aequales, abstulit unam.

• * * * * * * *
• * * * * * * *

namque tuo aduentu uigilat custodia semper, nocte latent fures, quos idem saepe reuertens, Hespere, mutato comprendis nomine Eous at lubet innuptis ficto te carpere questu. quid tum, si carpunt, tacita quem mente requirunt? Hymen o Hymenaee, Hymen ades o Hymenaee! Vt flos in saeptis secretus nascitur hortis, ignotus pecori, nullo conuolsus aratro, quem mulcent aurae, firmat sol, educat imber; multi illum pueri, multae optauere puellae: idem cum tenui carptus defloruit ungui, nulli illum pueri, nullae optauere puellae: sic uirgo, dum intacta manet, dum cara suis est; cum castum amisit polluto corpore florem, nec pueris iucunda manet, nec cara puellis. Hymen o Hymenaee, Hymen ades o Hymenaee! Vt uidua in nudo uitis quae nascitur aruo, numquam se extollit, numquam mitem educat uuam, sed tenerum prono deflectens pondere corpus iam iam contingit summum radice flagellum; hanc nulli agricolae, nulli coluere iuuenci: at si forte eadem est ulmo coniuncta marito, multi illam agricolae, multi coluere iuuenci: sic uirgo dum intacta manet, dum inculta senescit; cum par conubium maturo tempore adepta est, cara uiro magis et minus est inuisa parenti. Hymen o Hymenaee, Hymen ades o Hymenaee! Et tu ne pugna cum tali coniuge uirgo. non aequom est pugnare, pater cui tradidit ipse, ipse pater cum matre, quibus parere necesse est. uirginitas non tota tua est, ex parte parentum est, tertia pars patrest, pars est data tertia matri, tertia sola tua est: noli pugnare duobus, qui genero suo iura simul cum dote dederunt. Hymen o Hymenaee, Hymen ades o Hymenaee!

LXIII. de Berecinthia et Athi

SVPER alta uectus Attis celeri rate maria, Phrygium ut nemus citato cupide pede tetigit, adiitque opaca siluis redimita loca deae, stimulatus ibi furenti rabie, uagus animis, deuolsit ili acuto sibi pondera silice, itaque ut relicta sensit sibi membra sine uiro, etiam recente terrae sola sanguine maculans, niueis citata cepit manibus leue typanum, typanum tuum, Cybebe, tua, mater initia, quatiensque terga tauri teneris caua digitis canere haec suis adorta est tremebunda comitibus. 'agite ite ad alta, Gallae, Cybeles nemora simul, simul ite, Dindymenae dominae uaga pecora, aliena quae petentes uelut exules loca sectam meam exsecutae duce me mihi comites rapidum salum tulistis truculentaque pelagi et corpus euirastis Veneris nimio odio; hilarate erae citatis erroribus animum. mora tarda mente cedat: simul ite, sequimini Phrygiam ad domum Cybebes, Phrygia ad nemora deae, ubi cymbalum sonat uox, ubi tympana reboant, tibicen ubi canit Phryx curuo graue calamo, ubi capita Maenades ui iaciunt hederigerae, ubi sacra sancta acutis ululatibus agitant, ubi sueuit illa diuae uolitare uaga cohors, quo nos decet citatis celerare tripudiis.' simul haec comitibus Attis cecinit notha mulier, thiasus repente linguis trepidantibus ululat, leue tympanum remugit, caua cymbala recrepant. uiridem citus adit Idam properante pede chorus. furibunda simul anhelans uaga uadit animam agens comitata tympano Attis per opaca nemora dux, ueluti iuuenca uitans onus indomita iugi; rapidae ducem sequuntur Gallae properipedem. itaque, ut domum Cybebes tetigere lassulae, nimio e labore somnum capiunt sine Cerere. piger his labante languore oculos sopor operit; abit in quiete molli rabidus furor animi. sed ubi oris aurei Sol radiantibus oculis lustrauit aethera album, sola dura, mare ferum, pepulitque noctis umbras uegetis sonipedibus, ibi Somnus excitam Attin fugiens citus abiit; trepidante eum recepit dea Pasithea sinu. ita de quiete molli rapida sine rabie simul ipsa pectore Attis sua facta recoluit, liquidaque mente uidit sine quis ubique foret, animo aestuante rusum reditum ad uada tetulit. ibi maria uasta uisens lacrimantibus oculis, patriam allocuta maestast ita uoce miseriter. 'patria o mei creatrix, patria o mea genetrix, ego quam miser relinquens, dominos ut erifugae famuli solent, ad Idae tetuli nemora pedem, ut aput niuem et ferarum gelida stabula forem, et earum omnia adirem furibunda latibula, ubinam aut quibus locis te positam, patria, reor? cupit ipsa pupula ad te sibi derigere aciem, rabie fera carens dum breue tempus animus est. egone a mea remota haec ferar in nemora domo? patria, bonis, amicis, genitoribus abero? abero foro, palaestra, stadio et gyminasiis? miser a miser, querendum est etiam atque etiam, anime. quod enim genus figurast, ego non quod obierim? ego mulier, ego adulescens, ego ephebus, ego puer, ego gymnasi fui flos, ego eram decus olei: mihi ianuae frequentes, mihi limina tepida, mihi floridis corollis redimita domus erat, linquendum ubi esset orto mihi Sole cubiculum. ego nunc deum ministra et Cybeles famula ferar? ego Maenas, ego mei pars, ego uir sterilis ero? ego uiridis algida Idae niue amicta loca colam? ego uitam agam sub altis Phrygiae columinibus, ubi cerua siluicultrix, ubi aper nemoriuagus? iam iam dolet quod egi, iam iamque paenitet.' roseis ut huic labellis sonitus citus abiit geminas deorum ad aures noua nuntia referens, ibi iuncta iuga resoluens Cybele leonibus laeuumque pecoris hostem stimulans ita loquitur. 'agedum,' inquit 'age ferox i> fac ut hunc furor fac uti furoris ictu reditum in nemora ferat, mea libere nimis qui fugere imperia cupit. age caede terga cauda, tua uerbera patere, fac cuncta mugienti fremitu loca retonent, rutilam ferox torosa ceruice quate iubam.' ait haec minax Cybebe religatque iuga manu. ferus ipse sese adhortans rapidum incitat animo, uadit, fremit, refringit uirgulta pede uago. at ubi umida albicantis loca litoris adiit, teneramque uidit Attin prope marmora pelagi, facit impetum. illa demens fugit in nemora fera; ibi semper omne uitae spatium famula fuit. dea, magna dea, Cybebe, dea domina Dindymi, procul a mea tuos sit furor omnis, era, domo: alios age incitatos, alios age rabidos.

LXIV. Argonautia et epythalamium Thetidis et Pelei

PELIACO quondam prognatae uertice pinus dicuntur liquidas Neptuni nasse per undas Phasidos ad fluctus et fines Aeetaeos, cum lecti iuuenes, Argiuae robora pubis, auratam optantes Colchis auertere pellem ausi sunt uada salsa cita decurrere puppi, caerula uerrentes abiegnis aequora palmis. diua quibus retinens in summis urbibus arces ipsa leui fecit uolitantem flamine currum, pinea coniungens inflexae texta carinae. illa rudem cursu prima imbuit Amphitriten; quae simul ac rostro uentosum proscidit aequor tortaque remigio spumis incanuit unda, emersere freti candenti e gurgite uultus aequoreae monstrum Nereides admirantes. illa, atque alia, uiderunt luce marinas mortales oculis nudato corpore Nymphas nutricum tenus exstantes e gurgite cano. tum Thetidis Peleus incensus fertur amore, tum Thetis humanos non despexit hymenaeos, tum Thetidi pater ipse iugandum Pelea sensit. o nimis optato saeclorum tempore nati heroes, saluete, deum genus! o bona matrum progenies, saluete iter... uos ego saepe, meo uos carmine compellabo. teque adeo eximie taedis felicibus aucte, Thessaliae columen Peleu, cui Iuppiter ipse, ipse suos diuum genitor concessit amores; tene Thetis tenuit pulcerrima Nereine? tene suam Tethys concessit ducere neptem, Oceanusque, mari totum qui amplectitur orbem? quae simul optatae finito tempore luces aduenere, domum conuentu tota frequentat Thessalia, oppletur laetanti regia coetu: dona ferunt prae se, declarant gaudia uultu. deseritur Cieros, linquunt Pthiotica Tempe Crannonisque domos ac moenia Larisaea, Pharsalum coeunt, Pharsalia tecta frequentant. rura colit nemo, mollescunt colla iuuencis, non humilis curuis purgatur uinea rastris, non glebam prono conuellit uomere taurus, non falx attenuat frondatorum arboris umbram, squalida desertis rubigo infertur aratris. ipsius at sedes, quacumque opulenta recessit regia, fulgenti splendent auro atque argento. candet ebur soliis, collucent pocula mensae, tota domus gaudet regali splendida gaza. puluinar uero diuae geniale locatur sedibus in mediis, Indo quod dente politum tincta tegit roseo conchyli purpura fuco. haec uestis priscis hominum uariata figuris heroum mira uirtutes indicat arte. namque fluentisono prospectans litore Diae, Thesea cedentem celeri cum classe tuetur indomitos in corde gerens Ariadna furores, necdum etiam sese quae uisit uisere credit, utpote fallaci quae tum primum excita somno desertam in sola miseram se cernat harena. immemor at iuuenis fugiens pellit uada remis, irrita uentosae linquens promissa procellae. quem procul ex alga maestis Minois ocellis, saxea ut effigies bacchantis, prospicit, eheu, prospicit et magnis curarum fluctuat undis, non flauo retinens subtilem uertice mitram, non contecta leui uelatum pectus amictu, non tereti strophio lactentis uincta papillas, omnia quae toto delapsa e corpore passim ipsius ante pedes fluctus salis alludebant. sed neque tum mitrae neque tum fluitantis amictus illa uicem curans toto ex te pectore, Theseu, toto animo, tota pendebat perdita mente. misera, assiduis quam luctibus externauit spinosas Erycina serens in pectore curas, illa tempestate, ferox quo ex tempore Theseus egressus curuis e litoribus Piraei attigit iniusti regis Gortynia templa. nam perhibent olim crudeli peste coactam Androgeoneae poenas exsoluere caedis electos iuuenes simul et decus innuptarum Cecropiam solitam esse dapem dare Minotauro. quis angusta malis cum moenia uexarentur, ipse suum Theseus pro caris corpus Athenis proicere optauit potius quam talia Cretam funera Cecropiae nec funera portarentur. atque ita naue leui nitens ac lenibus auris magnanimum ad Minoa uenit sedesque superbas. hunc simul ac cupido conspexit lumine uirgo regia, quam suauis exspirans castus odores lectulus in molli complexu matris alebat, quales Eurotae praecingunt flumina myrtus auraue distinctos educit uerna colores, non prius ex illo flagrantia declinauit lumina, quam cuncto concepit corpore flammam funditus atque imis exarsit tota medullis. heu misere exagitans immiti corde furores sancte puer, curis hominum qui gaudia misces, quaeque regis Golgos quaeque Idalium frondosum, qualibus incensam iactastis mente puellam fluctibus, in flauo saepe hospite suspirantem! quantos illa tulit languenti corde timores! quanto saepe magis fulgore expalluit auri, cum saeuum cupiens contra contendere monstrum aut mortem appeteret Theseus aut praemia laudis! non ingrata tamen frustra munuscula diuis promittens tacito succepit uota labello. nam uelut in summo quatientem brachia Tauro quercum aut conigeram sudanti cortice pinum indomitus turbo contorquens flamine robur, eruit (illa procul radicitus exturbata prona cadit, late quaeuis cumque obuia frangens,) sic domito saeuum prostrauit corpore Theseus nequiquam uanis iactantem cornua uentis. inde pedem sospes multa cum laude reflexit errabunda regens tenui uestigia filo, ne labyrintheis e flexibus egredientem tecti frustraretur inobseruabilis error. sed quid ego a primo digressus carmine plura commemorem, ut linquens genitoris filia uultum, ut consanguineae complexum, ut denique matris, quae misera in gnata deperdita laeta omnibus his Thesei dulcem praeoptarit amorem: aut ut uecta rati spumosa ad litora Diae aut ut eam deuinctam lumina somno liquerit immemori discedens pectore coniunx? saepe illam perhibent ardenti corde furentem clarisonas imo fudisse e pectore uoces, ac tum praeruptos tristem conscendere montes, unde aciem pelagi uastos protenderet aestus, tum tremuli salis aduersas procurrere in undas mollia nudatae tollentem tegmina surae, atque haec extremis maestam dixisse querellis, frigidulos udo singultus ore cientem: 'sicine me patriis auectam, perfide, ab aris perfide, deserto liquisti in litore, Theseu? sicine discedens neglecto numine diuum, immemor a! deuota domum periuria portas? nullane res potuit crudelis flectere mentis consilium? tibi nulla fuit clementia praesto, immite ut nostri uellet miserescere pectus? at non haec quondam blanda promissa dedisti uoce mihi, non haec miserae sperare iubebas, sed conubia laeta, sed optatos hymenaeos, quae cuncta aereii discerpunt irrita uenti. nunc iam nulla uiro iuranti femina credat, nulla uiri speret sermones esse fideles; quis dum aliquid cupiens animus praegestit apisci, nil metuunt iurare, nihil promittere parcunt: sed simul ac cupidae mentis satiata libido est, dicta nihil metuere, nihil periuria curant. certe ego te in medio uersantem turbine leti eripui, et potius germanum amittere creui, quam tibi fallaci supremo in tempore dessem. pro quo dilaceranda feris dabor alitibusque praeda, neque iniacta tumulabor mortua terra. quaenam te genuit sola sub rupe leaena, quod mare conceptum spumantibus exspuit undis, quae Syrtis, quae Scylla rapax, quae uasta Carybdis, talia qui reddis pro dulci praemia uita? si tibi non cordi fuerant conubia nostra, saeua quod horrebas prisci praecepta parentis, attamen in uestras potuisti ducere sedes, quae tibi iucundo famularer serua labore, candida permulcens liquidis uestigia lymphis, purpureaue tuum consternens ueste cubile. sed quid ego ignaris nequiquam conquerar auris, externata malo, quae nullis sensibus auctae nec missas audire queunt nec reddere uoces? ille autem prope iam mediis uersatur in undis, nec quisquam apparet uacua mortalis in alga. sic nimis insultans extremo tempore saeua fors etiam nostris inuidit questibus auris. Iuppiter omnipotens, utinam ne tempore primo Gnosia Cecropiae tetigissent litora puppes, indomito nec dira ferens stipendia tauro perfidus in Cretam religasset nauita funem, nec malus hic celans dulci crudelia forma consilia in nostris requiesset sedibus hospes! nam quo me referam? quali spe perdita nitor? Idaeosne petam montes? at gurgite lato discernens ponti truculentum diuidit aequor. an patris auxilium sperem? quemne ipsa reliqui respersum iuuenem fraterna caede secuta? coniugis an fido consoler memet amore? quine fugit lentos incuruans gurgite remos? praeterea nullo colitur sola insula tecto, nec patet egressus pelagi cingentibus undis. nulla fugae ratio, nulla spes: omnia muta, omnia sunt deserta, ostentant omnia letum. non tamen ante mihi languescent lumina morte, nec prius a fesso secedent corpore sensus, quam iustam a diuis exposcam prodita multam caelestumque fidem postrema comprecer hora. quare facta uirum multantes uindice poena Eumenides, quibus anguino redimita capillo frons exspirantis praeportat pectoris iras, huc huc aduentate, meas audite querellas, quas ego, uae misera, extremis proferre medullis cogor inops, ardens, amenti caeca furore. quae quoniam uerae nascuntur pectore ab imo, uos nolite pati nostrum uanescere luctum, sed quali solam Theseus me mente reliquit, tali mente, deae, funestet seque suosque.' has postquam maesto profudit pectore uoces, supplicium saeuis ecens anxia factis, annuit inuicto caelestum numine rector; quo motu tellus atque horrida contremuerunt aequora concussitque micantia sidera mundus. ipse autem caeca mentem caligine Theseus consitus oblito dimisit pectore cuncta, quae mandata prius constanti mente tenebat, dulcia nec maesto sustollens signa parenti sospitem Erechtheum se ostendit uisere portum. namque ferunt olim, classi cum moenia diuae linquentem gnatum uentis concrederet Aegeus, talia complexum iuueni mandata dedisse: 'gnate mihi longa iucundior unice uita, gnate, ego quem in dubios cogor dimittere casus, reddite in extrema nuper mihi fine senectae, quandoquidem fortuna mea ac tua feruida uirtus eripit inuito mihi te, cui languida nondum lumina sunt gnati cara saturata figura, non ego te gaudens laetanti pectore mittam, nec te ferre sinam fortunae signa secundae, sed primum multas expromam mente querellas, canitiem terra atque infuso puluere foedans, inde infecta uago suspendam lintea malo, nostros ut luctus nostraeque incendia mentis carbasus obscurata dicet ferrugine Hibera. quod tibi si sancti concesserit incola Itoni, quae nostrum genus ac sedes defendere Erecthei annuit, ut tauri respergas sanguine dextram, tum uero facito ut memori tibi condita corde haec uigeant mandata, nec ulla oblitteret aetas; ut simul ac nostros inuisent lumina collis, funestam antennae deponant undique uestem, candidaque intorti sustollant uela rudentes, quam primum cernens ut laeta gaudia mente agnoscam, cum te reducem aetas prospera sistet.' haec mandata prius constanti mente tenentem Thesea ceu pulsae uentorum flamine nubes aereum niuei montis liquere cacumen. at pater, ut summa prospectum ex arce petebat, anxia in assiduos absumens lumina fletus, cum primum infecti conspexit lintea ueli, praecipitem sese scopulorum e uertice iecit, amissum credens immiti Thesea fato. sic funesta domus ingressus tecta paterna morte ferox Theseus, qualem Minoidi luctum obtulerat mente immemori, talem ipse recepit. quae tum prospectans cedentem maesta carinam multiplices animo uoluebat saucia curas. at parte ex alia florens uolitabat Iacchus cum thiaso Satyrorum et Nysigenis Silenis, te quaerens, Ariadna, tuoque incensus amore.

• * * * * * * *

quae tum alacres passim lymphata mente furebant euhoe bacchantes, euhoe capita inflectentes. harum pars tecta quatiebant cuspide thyrsos, pars e diuolso iactabant membra iuuenco, pars sese tortis serpentibus incingebant, pars obscura cauis celebrabant orgia cistis, orgia quae frustra cupiunt audire profani; plangebant aliae proceris tympana palmis, aut tereti tenuis tinnitus aere ciebant; multis raucisonos efflabant cornua bombos barbaraque horribili stridebat tibia cantu. talibus amplifice uestis decorata figuris puluinar complexa suo uelabat amictu. quae postquam cupide spectando Thessala pubes expleta est, sanctis coepit decedere diuis. hic, qualis flatu placidum mare matutino horrificans Zephyrus procliuas incitat undas, Aurora exoriente uagi sub limina Solis, quae tarde primum clementi flamine pulsae procedunt leuiterque sonant plangore cachinni, post uento crescente magis magis increbescunt, purpureaque procul nantes ab luce refulgent: sic tum uestibuli linquentes regia tecta ad se quisque uago passim pede discedebant. quorum post abitum princeps e uertice Pelei aduenit Chiron portans siluestria dona: nam quoscumque ferunt campi, quos Thessala magnis montibus ora creat, quos propter fluminis undas aura parit flores tepidi fecunda Fauoni, hos indistinctis plexos tulit ipse corollis, quo permulsa domus iucundo risit odore. confestim Penios adest, uiridantia Tempe, Tempe, quae siluae cingunt super impendentes, Minosim linquens doris celebranda choreis, non uacuos: namque ille tulit radicitus altas fagos ac recto proceras stipite laurus, non sine nutanti platano lentaque sorore flammati Phaethontis et aerea cupressu. haec circum sedes late contexta locauit, uestibulum ut molli uelatum fronde uireret. post hunc consequitur sollerti corde Prometheus, extenuata gerens ueteris uestigia poenae, quam quondam silici restrictus membra catena persoluit pendens e uerticibus praeruptis. inde pater diuum sancta cum coniuge natisque aduenit caelo, te solum, Phoebe, relinquens unigenamque simul cultricem montibus Idri: Pelea nam tecum pariter soror aspernata est, nec Thetidis taedas uoluit celebrare iugales. qui postquam niueis flexerunt sedibus artus large multiplici constructae sunt dape mensae, cum interea infirmo quatientes corpora motu ueridicos Parcae coeperunt edere cantus. his corpus tremulum complectens undique uestis candida purpurea talos incinxerat ora, at roseae niueo residebant uertice uittae, aeternumque manus carpebant rite laborem. laeua colum molli lana retinebat amictum, dextera tum leuiter deducens fila supinis formabat digitis, tum prono in pollice torquens libratum tereti uersabat turbine fusum, atque ita decerpens aequabat semper opus dens, laneaque aridulis haerebant morsa labellis, quae prius in leui fuerant exstantia filo: ante pedes autem candentis mollia lanae uellera uirgati custodibant calathisci. haec tum clarisona pellentes uellera uoce talia diuino fuderunt carmine fata, carmine, perfidiae quod post nulla arguet aetas. o decus eximium magnis uirtutibus augens, Emathiae tutamen, Opis carissime nato, accipe, quod laeta tibi pandunt luce sorores, ueridicum oraclum: sed uos, quae fata sequuntur, currite ducentes subtegmina, currite, fusi. adueniet tibi iam portans optata maritis Hesperus, adueniet fausto cum sidere coniunx, quae tibi flexanimo mentem perfundat amore, languidulosque paret tecum coniungere somnos, leuia substernens robusto bracchia collo. currite ducentes subtegmina, currite, fusi. nulla domus tales umquam contexit amores, nullus amor tali coniunxit foedere amantes, qualis adest Thetidi, qualis concordia Peleo. currite ducentes subtegmina, currite, fusi. nascetur uobis expers terroris Achilles, hostibus haud tergo, sed forti pectore notus, qui persaepe uago uictor certamine cursus flammea praeuertet celeris uestigia ceruae. currite ducentes subtegmina, currite, fusi. non illi quisquam bello se conferet heros, cum Phrygii Teucro manabunt sanguine Troicaque obsidens longinquo moenia bello, periuri Pelopis uastabit tertius heres. currite ducentes subtegmina, currite, fusi. illius egregias uirtutes claraque facta saepe fatebuntur gnatorum in funere matres, cum incultum cano soluent a uertice crinem, putridaque infirmis uariabunt pectora palmis. currite ducentes subtegmina, currite, fusi. namque uelut densas praecerpens messor aristas sole sub ardenti flauentia demetit arua, Troiugenum infesto prosternet corpora ferro. currite ducentes subtegmina, currite, fusi. testis erit magnis uirtutibus unda Scamandri, quae passim rapido diffunditur Hellesponto, cuius iter caesis angustans corporum aceruis alta tepefaciet permixta flumina caede. currite ducentes subtegmina, currite, fusi. denique testis erit morti quoque reddita praeda, cum teres excelso coaceruatum aggere bustum excipiet niueos perculsae uirginis artus. currite ducentes subtegmina, currite, fusi. nam simul ac fessis dederit fors copiam Achiuis urbis Dardaniae Neptunia soluere uincla, alta Polyxenia madefient caede sepulcra; quae, uelut ancipiti succumbens uictima ferro, proiciet truncum summisso poplite corpus. currite ducentes subtegmina, currite, fusi. quare agite optatos animi coniungite amores. accipiat coniunx felici foedere diuam, dedatur cupido iam dudum nupta marito. currite ducentes subtegmina, currite, fusi. non illam nutrix orienti luce reuisens hesterno collum poterit circumdare filo, anxia nec mater discordis maesta puellae secubitu caros mittet sperare nepotes. currite ducentes subtegmina, currite, fusi. talia praefantes quondam felicia Pelei carmina diuino cecinerunt pectore Parcae. praesentes namque ante domos inuisere castas heroum, et sese mortali ostendere coetu, caelicolae nondum spreta pietate solebant. saepe pater diuum templo in fulgente reuisens, annua cum festis uenissent sacra diebus, conspexit terra centum procumbere tauros. saepe uagus Liber Parnasi uertice summo Thyiadas effusis euantis crinibus egit, cum Delphi tota certatim ex urbe ruentes acciperent laeti diuum fumantibus aris. saepe in letifero belli certamine Mauors aut rapidi Tritonis era aut Amarunsia uirgo armatas hominum est praesens hortata cateruas. sed postquam tellus scelere est imbuta nefando iustitiamque omnes cupida de mente fugarunt, perfudere manus fraterno sanguine fratres, destitit extinctos gnatus lugere parentes, optauit genitor primaeui funera nati, liber ut innuptae poteretur flore nouercae, ignaro mater substernens se impia nato impia non uerita est diuos scelerare penates. omnia fanda nefanda malo permixta furore iustificam nobis mentem auertere deorum. quare nec talis dignantur uisere coetus, nec se contingi patiuntur lumine claro.

LXV. ad Ortalum

ETSI me assiduo confectum cura dolore

    seuocat a doctis, Ortale, uirginibus,

nec potis est dulcis Musarum expromere fetus

    mens animi, tantis fluctuat ipsa malis—

namque mei nuper Lethaeo in gurgite fratris

    pallidulum manans alluit unda pedem,

Troia Rhoeteo quem subter litore tellus

    ereptum nostris obterit ex oculis.

• * * * * * * *

    numquam ego te, uita frater amabilior,

aspiciam posthac? at certe semper amabo,

    semper maesta tua carmina morte canam,

qualia sub densis ramorum concinit umbris

    Daulias, absumpti fata gemens Ityli—

sed tamen in tantis maeroribus, Ortale, mitto

    haec expressa tibi carmina Battiadae,

ne tua dicta uagis nequiquam credita uentis

    effluxisse meo forte putes animo,

ut missum sponsi furtiuo munere malum

    procurrit casto uirginis e gremio,

quod miserae oblitae molli sub ueste locatum,

    dum aduentu matris prosilit, excutitur,

atque illud prono praeceps agitur decursu,

    huic manat tristi conscius ore rubor. 

LXVI.

OMNIA qui magni dispexit lumina mundi,

    qui stellarum ortus comperit atque obitus,

flammeus ut rapidi solis nitor obscuretur,

    ut cedant certis sidera temporibus,

ut Triuiam furtim sub Latmia saxa relegans

    dulcis amor gyro deuocet aereo:

idem me ille Conon caelesti in limine uidit

    e Beroniceo uertice caesariem

fulgentem clare, quam multis illa dearum

    leuia protendens brachia pollicita est,

qua rex tempestate nouo auctus hymenaeo

    uastatum finis iuerat Assyrios,

dulcia nocturnae portans uestigia rixae,

    quam de uirgineis gesserat exuuiis.

estne nouis nuptis odio Venus? anne parentum

    frustrantur falsis gaudia lacrimulis,

ubertim thalami quas intra limina fundunt?

    non, ita me diui, uera gemunt, iuerint.

id mea me multis docuit regina querellis

    inuisente nouo proelia torua uiro.

et tu non orbum luxti deserta cubile,

    sed fratris cari flebile discidium?

quam penitus maestas exedit cura medullas!

    ut tibi tunc toto pectore sollicitae

sensibus ereptis mens excidit! at ego certe

    cognoram a parua uirgine magnanimam.

anne bonum oblita es facinus, quo regium adepta es

    coniugium, quod non fortior ausit alis?

sed tum maesta uirum mittens quae uerba locuta est!

    Iuppiter, ut tristi lumina saepe manu!

quis te mutauit tantus deus? an quod amantes

    non longe a caro corpore abesse uolunt?

atque ibi me cunctis pro dulci coniuge diuis

    non sine taurino sanguine pollicita es,

si reditum tetulisset. is haut in tempore longo

    captam Asiam Aegypti finibus addiderat.

quis ego pro factis caelesti reddita coetu

    pristina uota nouo munere dissoluo.

inuita, o regina, tuo de uertice cessi,

    inuita: adiuro teque tuumque caput,

digna ferat quod si quis inaniter adiurarit:

    sed qui se ferro postulet esse parem?

ille quoque euersus mons est, quem maximum in oris

    progenies Thiae clara superuehitur,

cum Medi peperere nouum mare, cumque iuuentus

    per medium classi barbara nauit Athon.

quid facient crines, cum ferro talia cedant?

    Iuppiter, ut Chalybon omne genus pereat,

et qui principio sub terra quaerere uenas

    institit ac ferri stringere duritiem!

abiunctae paulo ante comae mea fata sorores

    lugebant, cum se Memnonis Aethiopis

unigena impellens nutantibus aera pennis

    obtulit Arsinoes Locridis ales equos,

isque per aetherias me tollens auolat umbras

    et Veneris casto collocat in gremio.

ipsa suum Zephyritis eo famulum legarat

    Graiia Canopitis incola litoribus.

hi dii uen ibi uario ne solum in lumine caeli

    ex Ariadnaeis aurea temporibus

fixa corona foret, sed nos quoque fulgeremus

    deuotae flaui uerticis exuuiae,

uuidulam a fluctu cedentem ad templa deum me

    sidus in antiquis diua nouum posuit.

Virginis et saeui contingens namque Leonis

    lumina, Callisto iuncta Lycaoniae,

uertor in occasum, tardum dux ante Booten,

    qui uix sero alto mergitur Oceano.

sed quamquam me nocte premunt uestigia diuum,

    lux autem canae Tethyi restituit

(pace tua fari hic liceat, Ramnusia uirgo,

    namque ego non ullo uera timore tegam,

nec si me infestis discerpent sidera dictis,

    condita quin ueri pectoris euoluam),

non his tam laetor rebus, quam me afore semper,

    afore me a dominae uertice discrucior,

quicum ego, dum uirgo quondam fuit omnibus expers

    unguentis, una milia multa bibi.

nunc uos, optato quas iunxit lumine taeda,

    non prius unanimis corpora coniugibus

tradite nudantes reiecta ueste papillas,

    quam iucunda mihi munera libet onyx,

uester onyx, casto colitis quae iura cubili.

    sed quae se impuro dedit adulterio,

illius a mala dona leuis bibat irrita puluis:

    namque ego ab indignis praemia nulla peto.

sed magis, o nuptae, semper concordia uestras,

    semper amor sedes incolat assiduus.

tu uero, regina, tuens cum sidera diuam

    placabis festis luminibus Venerem,

unguinis expertem non siris esse tuam me,

    sed potius largis affice muneribus.

sidera corruerint utinam! coma regia fiam,

    proximus Hydrochoi fulgeret Oarion! 

LXVII. de ianua moechae cuiusdam

O DVLCI iucunda uiro, iucunda parenti,

    salue, teque bona Iuppiter auctet ope,

ianua, quam Balbo dicunt seruisse benigne

    olim, cum sedes ipse senex tenuit,

quamque ferunt rursus gnato seruisse maligne,

    postquam es porrecto facta marita sene.

dic agedum nobis, quare mutata feraris

    in dominum ueterem deseruisse fidem.

'Non (ita Caecilio placeam, cui tradita nunc sum)

    culpa mea est, quamquam dicitur esse mea,

nec peccatum a me quisquam pote dicere quicquam:

    uerum istius populi ianua qui te facit,

qui quacumque aliquid reperitur non bene factum

    ad me omnes clamant: ianua, culpa tua est.'

Non istuc satis est uno te dicere uerbo.

    sed facere ut quiuis sentiat et uideat.

'Qui possum? nemo quaerit nec scire laborat?'

    Nos uolumus: nobis dicere ne dubita.

'Primum igitur, uirgo quod fertur tradita nobis,

    falsum est. non illam uir prior attigerit,

languidior tenera cui pendens sicula beta.

    numquam se mediam sustulit ad tunicam;

sed pater illius gnati uiolasse cubile

    dicitur et miseram conscelerasse domum,

siue quod impia mens caeco flagrabat amore,

    seu quod iners sterili semine natus erat,

ut quaerendum unde foret neruosius illud,

    quod posset zonam soluere uirgineam.'

Egregium narras mira pietate parentem.

    qui ipse sui gnati minxerit in gremium.

Atqui non solum hoc dicit se cognitum habere

    Brixia Cycneae supposita speculae,

flauus quam molli praecurrit flumine Mella,

    Brixia Veronae mater amata meae,

sed de Postumio et Corneli narrat amore, cum quibus illa malum fecit adulterium. dixerit hic aliquis: quid? tu istaec, ianua, nosti,

    cui numquam domini limine abesse licet,

nec populum auscultare, sed hic suffixa tigillo

    tantum operire soles aut aperire domum?

saepe illam audiui furtiua uoce loquentem

    solam cum ancillis haec sua flagitia,

nomine dicentem quos diximus, utpote quae mi

    speraret nec linguam esse nec auriculam.

praeterea addebat quendam, quem dicere nolo

    nomine, ne tollat rubra supercilia.

longus homo est, magnas cui lites intulit olim

    falsum mendaci uentre puerperium.' 

LXVIII. ad Mallium

QVOD mihi fortuna casuque oppressus acerbo conscriptum hoc lacrimis mittis epistolium, naufragum ut eiectum spumantibus aequoris undis subleuem et a mortis limine restituam, quem neque sancta Venus molli requiescere somno desertum in lecto caelibe perpetitur, nec ueterum dulci scriptorum carmine Musae oblectant, cum mens anxia peruigilat: id gratum est mihi, me quoniam tibi dicis amicum, muneraque et Musarum hinc petis et Veneris. sed tibi ne mea sint ignota incommoda, Mani, neu me odisse putes hospitis officium, accipe, quis merser fortunae fluctibus ipse, ne amplius a misero dona beata petas. tempore quo primum uestis mihi tradita pura est, iucundum cum aetas florida uer ageret, multa satis lusi: non est dea nescia nostri, quae dulcem curis miscet amaritiem. sed totum hoc studium luctu fraterna mihi mors abstulit. o misero frater adempte mihi, tu mea tu moriens fregisti commoda, frater, tecum una tota est nostra sepulta domus, omnia tecum una perierunt gaudia nostra, quae tuus in uita dulcis alebat amor. cuius ego interitu tota de mente fugaui haec studia atque omnes delicias animi. quare, quod scribis Veronae turpe Catullo esse, quod hic quisquis de meliore nota frigida deserto tepefactet membra cubili, id, Mani, non est turpe, magis miserum est. ignosces igitur si, quae mihi luctus ademit, haec tibi non tribuo munera, cum nequeo. nam, quod scriptorum non magna est copia apud me, hoc fit, quod Romae uiuimus: illa domus, illa mihi sedes, illic mea carpitur aetas; huc una ex multis capsula me sequitur. quod cum ita sit, nolim statuas nos mente maligna id facere aut animo non satis ingenuo, quod tibi non utriusque petenti copia posta est: ultro ego deferrem, copia siqua foret. Non possum reticere, deae, qua me Allius in re iuuerit aut quantis iuuerit officiis, ne fugiens saeclis obliuiscentibus aetas illius hoc caeca nocte tegat studium: sed dicam uobis, uos porro dicite multis milibus et facite haec carta loquatur anus.

• * * * * * * *

notescatque magis mortuus atque magis, nec tenuem texens sublimis aranea telam in deserto Alli nomine opus faciat. nam, mihi quam dederit duplex Amathusia curam, scitis, et in quo me torruerit genere, cum tantum arderem quantum Trinacria rupes lymphaque in Oetaeis Malia Thermopylis, maesta neque assiduo tabescere lumina fletu cessarent. tristique imbre madere genae. qualis in aerii perlucens uertice montis riuus muscoso prosilit e lapide, qui cum de prona praeceps est ualle uolutus, per medium densi transit iter populi, dulce uiatori lasso in sudore leuamen, cum grauis exustos aestus hiulcat agros: hic, uelut in nigro iactatis turbine nautis lenius aspirans aura secunda uenit iam prece Pollucis, iam Castoris implorata, tale fuit nobis Allius auxilium. is clausum lato patefecit limite campum, isque domum nobis isque dedit dominae, ad quam communes exerceremus amores. quo mea se molli candida diua pede intulit et trito fulgentem in limine plantam innixa arguta constituit solea, coniugis ut quondam flagrans aduenit amore Protesilaeam Laodamia domum inceptam frustra, nondum cum sanguine sacro hostia caelestis pacificasset eros. nil mihi tam ualde placeat, Ramnusia uirgo, quod temere inuitis suscipiatur eris. quam ieiuna pium desiderat ara cruorem, docta est amisso Laudamia uiro, coniugis ante coacta noui dimittere collum, quam ueniens una atque altera rursus hiems noctibus in longis auidum saturasset amorem, posset ut abrupto uiuere coniugio, quod scibant Parcae non longo tempore abesse, si miles muros isset ad Iliacos. nam tum Helenae raptu primores Argiuorum coeperat ad sese Troia ciere uiros, Troia (nefas!) commune sepulcrum Asiae Europaeque, Troia uirum et uirtutum omnium acerba cinis, quaene etiam nostro letum miserabile fratri attulit. ei misero frater adempte mihi ei misero fratri iucundum lumen ademptum, tecum una tota est nostra sepulta domus, omnia tecum una perierunt gaudia nostra, quae tuus in uita dulcis alebat amor. quem nunc tam longe non inter nota sepulcra nec prope cognatos compositum cineres, sed Troia obscena, Troia infelice sepultum detinet extremo terra aliena solo. ad quam tum properans fertur undique pubes Graecae penetralis deseruisse focos, ne Paris abducta gauisus libera moecha otia pacato degeret in thalamo. quo tibi tum casu, pulcerrima Laudamia, ereptum est uita dulcius atque anima coniugium: tanto te absorbens uertice amoris aestus in abruptum detulerat barathrum, quale ferunt Grai Pheneum prope Cylleneum siccare emulsa pingue palude solum, quod quondam caesis montis fodisse medullis audit falsiparens Amphitryoniades, tempore quo certa Stymphalia monstra sagitta perculit imperio deterioris eri, pluribus ut caeli tereretur ianua diuis, Hebe nec longa uirginitate foret. sed tuus altus amor barathro fuit altior illo, qui tamen indomitam ferre iugum docuit. nam nec tam carum confecto aetate parenti una caput seri nata nepotis alit, qui cum diuitiis uix tandem iuuentus auitis nomen testatas intulit in tabulas, impia derisi gentilis gaudia tollens, suscitat a cano uolturium capiti: nec tantum niueo gauisa est ulla columbo compar, quae multo dicitur improbius oscula mordenti semper decerpere rostro, quam quae praecipue multiuola est mulier. sed tu horum magnos uicisti sola furores, ut semel es flauo conciliata uiro. aut nihil aut paulum cui tum concedere digna lux mea se nostrum contulit in gremium, quam circumcursans hinc illinc saepe Cupido fulgebat crocina candidus in tunica. quae tamen etsi uno non est contenta Catullo, rara uerecundae furta feremus erae ne nimium simus stultorum more molesti. saepe etiam Iuno, maxima caelicolum, coniugis in culpa flagrantem concoquit iram, noscens omniuoli plurima furta Iouis. atqui nec diuis homines componier aequum est,

• * * * * * * *
• * * * * * * *

ingratum tremuli tolle parentis onus. nec tamen illa mihi dextra deducta paterna fragrantem Assyrio uenit odore domum, sed furtiua dedit mira munuscula nocte, ipsius ex ipso dempta uiri gremio. quare illud satis est, si nobis is datur unis quem lapide illa dies candidiore notat. hoc tibi, quod potui, confectum carmine munus pro multis, Alli, redditur officiis, ne uestrum scabra tangat rubigine nomen haec atque illa dies atque alia atque alia. huc addent diui quam plurima, quae Themis olim antiquis solita est munera ferre piis. sitis felices et tu simul et tua uita, et domus in qua lusimus et domina, et qui principio nobis terram dedit aufert, a quo sunt primo omnia nata bona, et longe ante omnes mihi quae me carior ipso est, lux mea, qua uiua uiuere dulce mihi est.