Go back to list of Catullus' poems
Contents
1 Poem 61
1.1 Collis o Heliconii
1.2 cultor, Vraniae genus,
1.3 qui rapis teneram ad virum
1.4 virginem, o Hymenaee Hymen,
1.5 o Hymen Hymenaee;
1.6 cinge tempora floribus
1.7 suave olentis amaraci,
1.8 flammeum cape laetus, huc
1.9 huc veni, niveo gerens
1.10 luteum pede soccum;
1.11 excitusque hilari die,
1.12 nuptialia concinens
1.13 voce carmina tinnula,
1.14 pelle humum pedibus, manu
1.15 pineam quate taedam.
1.16 namque Iunia Manlio,
1.17 qualis Idalium colens
1.18 venit ad Phrygium Venus
1.19 iudicem, bona cum bona
1.20 nubet alite uirgo,
1.21 floridis velut enitens
1.22 myrtus Asia ramulis
1.23 quos Hamadryades deae
1.24 ludicrum sibi roscido
1.25 nutriunt umore.
1.26 quare age, huc aditum ferens,
1.27 perge linquere Thespiae
1.28 rupis Aonios specus,
1.29 nympha quos super irrigat
1.30 frigerans Aganippe.
1.31 ac domum dominam uoca
1.32 coniugis cupidam novi,
1.33 mentem amore revinciens,
1.34 ut tenax hedera huc et huc
1.35 arborem implicat errans.
1.36 vosque item simul, integrae
1.37 virgines, quibus advenit
1.38 par dies, agite in modum
1.39 dicite, o Hymenaee Hymen,
1.40 o Hymen Hymenaee.
1.41 ut libentius, audiens
1.42 se citarier ad suum
1.43 munus, huc aditum ferat
1.44 dux bonae Veneris, boni
1.45 coniugator amoris.
1.46 quis deus magis est ama-
1.47 tis petendus amantibus?
1.48 quem colent homines magis
1.49 caelitum, o Hymenaee Hymen,
1.50 o Hymen Hymenaee?
1.51 te suis tremulus parens
1.52 inuocat, tibi uirgines
1.53 zonula solvunt sinus,
1.54 te timens cupida novos
1.55 captat aure maritus.
1.56 tu fero iuveni in manus
1.57 floridam ipse puellulam
1.58 dedis a gremio suae
1.59 matris, o Hymenaee Hymen,
1.60 o Hymen Hymenaee.
1.61 nil potest sine te Venus,
1.62 fama quod bona comprobet,
1.63 commodi capere, at potest
1.64 te volente. quis huic deo
1.65 compararier ausit?
1.66 nulla quit sine te domus
1.67 liberos dare, nec parens
1.68 stirpe nitier; ac potest
1.69 te volente. quis huic deo
1.70 compararier ausit?
1.71 quae tuis careat sacris,
1.72 non queat dare praesides
1.73 terra finibus: at queat
1.74 te volente. quis huic deo
1.75 compararier ausit?
1.76 claustra pandite ianuae.
1.77 virgo adest. viden ut faces
1.78 splendidas quatiunt comas?
1.79 . . . . . . . .
1.80 . . . . . .
1.81 . . . . . . . .
1.82 . . . . . . . .
1.83 tardet ingenuus pudor.
1.84 quem tamen magis audiens,
1.85 flet quod ire necesse est.
1.86 flere desine. non tibi Au-
1.87 runculeia periculum est,
1.88 ne qua femina pulcrior
1.89 clarum ab Oceano diem
1.90 viderit venientem.
1.91 talis in vario solet
1.92 diuitis domini hortulo
1.93 stare flos hyacinthinus.
1.94 sed moraris, abit dies.
1.95 prodeas nova nupta.
1.96 prodeas nova nupta, si
1.97 iam videtur, et audias
1.98 nostra verba. viden? faces aureas quatiunt comas:
1.99 prodeas nova nupta.
1.100 non tuus levis in mala
1.101 deditus uir adultera,
1.102 probra turpia persequens,
1.103 a tuis teneris volet
1.104 secubare papillis,
1.105 lenta sed velut adsitas
1.106 vitis implicat arbores,
1.107 implicabitur in tuum
1.108 complexum. sed abit dies:
1.109 prodeas nova nupta.
1.110 o cubile, quod omnibus
1.111 . . . . . . .
1.112 . . . . . . .
1.113 . . . . . . .
1.114 candido pede lecti,
1.115 quae tuo veniunt ero,
1.116 quanta gaudia, quae vaga
1.117 nocte, quae medio die
1.118 gaudeat! sed abit dies:
1.119 prodeas noua nupta.
1.120 tollite, o pueri, faces:
1.121 flammeum video venire.
1.122 ite concinite in modum
1.123 ' io Hymen Hymenaee io,
1.124 io Hymen Hymenaee.'
1.125 ne diu taceat procax
1.126 Fescennina iocatio,
1.127 nec nuces pueris neget
1.128 desertum domini audiens
1.129 concubinus amorem.
1.130 da nuces pueris, iners
1.131 concubine! satis diu
1.132 lusisti nucibus: lubet
1.133 iam seruire Talasio.
1.134 concubine, nuces da.
1.135 sordebant tibi villicae,
1.136 concubine, hodie atque heri:
1.137 nunc tuum cinerarius
1.138 tondet os. miser a miser
1.139 concubine, nuces da.
1.140 diceris male te a tuis
1.141 unguentate glabris marite
1.142 abstinere, sed abstine.
1.143 io Hymen Hymenaee io,
1.144 io Hymen Hymenaee.
1.145 scimus haec tibi quae licent
1.146 sola cognita, sed marito
1.147 ista non eadem licent.
1.148 io Hymen Hymenaee io,
1.149 io Hymen Hymenaee.
1.150 nupta, tu quoque quae tuus
1.151 vir petet caue ne neges,
1.152 ni petitum aliunde eat.
1.153 io Hymen Hymenaee io,
1.154 io Hymen Hymenaee.
1.155 en tibi domus ut potens
1.156 et beata viri tui,
1.157 quae tibi sine serviat
1.158 ( io Hymen Hymenaee io,
1.159 io Hymen Hymenaee)
1.160 usque dum tremulum movens
1.161 cana tempus anilitas
1.162 omnia omnibus annuit.
1.163 io Hymen Hymenaee io,
1.164 io Hymen Hymenaee.
1.165 transfer omine cum bono
1.166 limen aureolos pedes,
1.167 rasilemque subi forem.
1.168 io Hymen Hymenaee io,
1.169 io Hymen Hymenaee.
1.170 aspice intus ut accubans
1.171 vir tuus Tyrio in toro
1.172 totus immineat tibi.
1.173 io Hymen Hymenaee io,
1.174 io Hymen Hymenaee.
1.175 illi non minus ac tibi
1.176 pectore uritur intimo
1.177 flamma, sed penite magis.
1.178 io Hymen Hymenaee io,
1.179 io Hymen Hymenaee.
1.180 mitte brachiolum teres,
1.181 praetextate, puellulae:
1.182 iam cubile adeat uiri.
1.183 io Hymen Hymenaee io,
1.184 io Hymen Hymenaee.
1.185 vos bonae senibus viris
1.186 cognitae bene feminae,
1.187 collocate puellulam.
1.188 io Hymen Hymenaee io,
1.189 io Hymen Hymenaee.
1.190 iam licet venias, marite:
1.191 uxor in thalamo tibi est,
1.192 ore floridulo nitens,
1.193 alba parthenice velut
1.194 luteumve papauer.
1.195 at, marite, ita me iuvent
1.196 caelites, nihilo minus
1.197 pulcer es, neque te Venus
1.198 neglegit. sed abit dies:
1.199 perge, ne remorare.
1.200 non diu remoratus es:
1.201 iam uenis. bona te Venus
1.202 iuverit, quoniam palam
1.203 quod cupis cupis, et bonum
1.204 non abscondis amorem.
1.205 ille pulveris Africi
1.206 siderumque micantium
1.207 subducat numerum prius,
1.208 qui uestri numerare volt
1.209 multa milia ludi.
1.210 ludite ut lubet, et brevi
1.211 liberos date. non decet
1.212 tam vetus sine liberis
1.213 nomen esse, sed indidem
1.214 semper ingenerari.
1.215 Torquatus volo parvulus
1.216 matris e gremio suae
1.217 porrigens teneras manus
1.218 dulce rideat ad patrem
1.219 semihiante labello.
1.220 sit suo similis patri
1.221 Manlio et facile insciis
1.222 noscitetur ab omnibus,
1.223 et pudicitiam suae
1.224 matris indicet ore.
1.225 talis illius a bona
1.226 matre laus genus approbet,
1.227 qualis unica ab optima
1.228 matre Telemacho manet
1.229 fama Penelopeo.
1.230 claudite ostia, virgines:
1.231 lusimus satis. at boni
1.232 coniuges, bene uivite et
1.233 munere assiduo ualentem
1.234 exercete iuventam.
2 Poem 62
2.1 Vesper adest, iuvenes, consurgite: Vesper Olympo
2.2 exspectata diu vix tandem lumina tollit.
2.3 surgere iam tempus, iam pinguis linquere mensas,
2.4 iam veniet virgo, iam dicetur hymenaeus.
2.5 Hymen o Hymenaee, Hymen ades o Hymenaee!
2.6 Cernitis, innuptae, iuvenes? consurgite contra;
2.7 nimirum Oetaeos ostendit Noctifer ignes.
2.8 sic certest; viden ut perniciter exsiluere?
2.9 non temere exsiluere, canent quod vincere par est.
2.10 Hymen o Hymenaee, Hymen ades o Hymenaee!
2.11 non facilis nobis, aequales, palma parata est:
2.12 aspicite, innuptae secum ut meditata requirunt.
2.13 non frustra meditantur: habent memorabile quod sit;
2.14 nec mirum, penitus quae tota mente laborant.
2.15 nos alio mentes, alio divisimus aures;
2.16 iure igitur vincemur: amat victoria curam.
2.17 quare nunc animos saltem convertite vestros;
2.18 dicere iam incipient, iam respondere decebit.
2.19 Hymen o Hymenaee, Hymen ades o Hymenaee!
2.20 Hespere, quis caelo fertur crudelior ignis?
2.21 qui natam possis complexu avellere matris,
2.22 complexu matris retinentem avellere natam,
2.23 et iuueni ardenti castam donare puellam.
2.24 quid faciunt hostes capta crudelius urbe?
2.25 Hymen o Hymenaee, Hymen ades o Hymenaee!
2.26 Hespere, quis caelo lucet iucundior ignis?
2.27 qui desponsa tua firmes conubia flamma,
2.28 quae pepigere uiri, pepigerunt ante parentes,
2.29 nec iunxere prius quam se tuus extulit ardor.
2.30 quid datur a diuis felici optatius hora?
2.31 Hymen o Hymenaee, Hymen ades o Hymenaee!
2.32 Hesperus e nobis, aequales, abstulit unam.
2.33 . . . . . . . . .
2.34 . . . . . . . . . . .
2.35 namque tuo adventu vigilat custodia semper,
2.36 nocte latent fures, quos idem saepe revertens,
2.37 Hespere, mutato comprendis nomine Eous
2.38 at lubet innuptis ficto te carpere questu.
2.39 quid tum, si carpunt, tacita quem mente requirunt?
2.40 Hymen o Hymenaee, Hymen ades o Hymenaee!
2.41 Vt flos in saeptis secretus nascitur hortis,
2.42 ignotus pecori, nullo convolsus aratro,
2.43 quem mulcent aurae, firmat sol, educat imber;
2.44 multi illum pueri, multae optavere puellae:
2.45 idem cum tenui carptus defloruit ungui,
2.46 nulli illum pueri, nullae optavere puellae:
2.47 sic virgo, dum intacta manet, dum cara suis est;
2.48 cum castum amisit polluto corpore florem,
2.49 nec pueris iucunda manet, nec cara puellis.
2.50 Hymen o Hymenaee, Hymen ades o Hymenaee!
2.51 Ut vidua in nudo vitis quae nascitur aruo,
2.52 numquam se extollit, numquam mitem educat vuam,
2.53 sed tenerum prono deflectens pondere corpus
2.54 iam iam contingit summum radice flagellum;
2.55 hanc nulli agricolae, nulli coluere iuvenci:
2.56 at si forte eadem est ulmo coniuncta marito,
2.57 multi illam agricolae, multi coluere iuvenci:
2.58 sic virgo dum intacta manet, dum inculta senescit;
2.59 cum par conubium maturo tempore adepta est,
2.60 cara viro magis et minus est invisa parenti.
2.61 Hymen o Hymenaee, Hymen ades o Hymenaee!
2.62 Et tu ne pugna cum tali coniuge virgo.
2.63 non aequom est pugnare, pater cui tradidit ipse,
2.64 ipse pater cum matre, quibus parere necesse est.
2.65 virginitas non tota tua est, ex parte parentum est,
2.66 tertia pars patrest, pars est data tertia matri,
2.67 tertia sola tua est: noli pugnare duobus,
2.68 qui genero suo iura simul cum dote dederunt.
2.69 Hymen o Hymenaee, Hymen ades o Hymenaee!
3 Poem 63
3.1 Super alta vectus Attis celeri rate maria,
3.2 Phrygium ut nemus citato cupide pede tetigit,
3.3 adiitque opaca siluis redimita loca deae,
3.4 stimulatus ibi furenti rabie, vagus animis,
3.5 devolsit ili acuto sibi pondera silice,
3.6 itaque ut relicta sensit sibi membra sine viro,
3.7 etiam recente terrae sola sanguine maculans,
3.8 niveis citata cepit manibus leve typanum,
3.9 typanum tuum, Cybebe, tua, mater initia,
3.10 quatiensque terga tauri teneris cava digitis
3.11 canere haec suis adorta est tremebunda comitibus.
3.12 ' agite ite ad alta, Gallae, Cybeles nemora simul,
3.13 simul ite, Dindymenae dominae vaga pecora,
3.14 aliena quae petentes velut exules loca
3.15 sectam meam exsecutae duce me mihi comites
3.16 rapidum salum tulistis truculentaque pelagi
3.17 et corpus evirastis Veneris nimio odio;
3.18 hilarate erae citatis erroribus animum.
3.19 mora tarda mente cedat: simul ite, sequimini
3.20 Phrygiam ad domum Cybebes, Phrygia ad nemora deae,
3.21 ubi cymbalum sonat vox, ubi tympana reboant,
3.22 tibicen ubi canit Phryx curuo grave calamo,
3.23 ubi capita Maenades ui iaciunt hederigerae,
3.24 ubi sacra sancta acutis ululatibus agitant,
3.25 ubi suevit illa diuae volitare vaga cohors,
3.26 quo nos decet citatis celerare tripudiis.'
3.27 simul haec comitibus Attis cecinit notha mulier,
3.28 thiasus repente linguis trepidantibus ululat,
3.29 leve tympanum remugit, cava cymbala recrepant.
3.30 viridem citus adit Idam properante pede chorus.
3.31 furibunda simul anhelans uaga vadit animam agens
3.32 comitata tympano Attis per opaca nemora dux,
3.33 veluti iuvenca vitans onus indomita iugi;
3.34 rapidae ducem sequuntur Gallae properipedem.
3.35 itaque, ut domum Cybebes tetigere lassulae,
3.36 nimio e labore somnum capiunt sine Cerere.
3.37 piger his labante languore oculos sopor operit;
3.38 abit in quiete molli rabidus furor animi.
3.39 sed ubi oris aurei Sol radiantibus oculis
3.40 lustravit aethera album, sola dura, mare ferum,
3.41 pepulitque noctis umbras vegetis sonipedibus,
3.42 ibi Somnus excitam Attin fugiens citus abiit;
3.43 trepidante eum recepit dea Pasithea sinu.
3.44 ita de quiete molli rapida sine rabie
3.45 simul ipsa pectore Attis sua facta recoluit,
3.46 liquidaque mente vidit sine quis ubique foret,
3.47 animo aestuante rusum reditum ad vada tetulit.
3.48 ibi maria uasta visens lacrimantibus oculis,
3.49 patriam allocuta maestast ita voce miseriter.
3.50 ' patria o mei creatrix, patria o mea genetrix,
3.51 ego quam miser relinquens, dominos ut erifugae
3.52 famuli solent, ad Idae tetuli nemora pedem,
3.53 ut aput niuem et ferarum gelida stabula forem,
3.54 et earum omnia adirem furibunda latibula,
3.55 ubinam aut quibus locis te positam, patria, reor?
3.56 cupit ipsa pupula ad te sibi derigere aciem,
3.57 rabie fera carens dum breve tempus animus est.
3.58 egone a mea remota haec ferar in nemora domo?
3.59 patria, bonis, amicis, genitoribus abero?
3.60 abero foro, palaestra, stadio et gyminasiis?
3.61 miser a miser, querendum est etiam atque etiam, anime.
3.62 quod enim genus figurast, ego non quod obierim?
3.63 ego mulier, ego adulescens, ego ephebus, ego puer,
3.64 ego gymnasi fui flos, ego eram decus olei:
3.65 mihi ianuae frequentes, mihi limina tepida,
3.66 mihi floridis corollis redimita domus erat,
3.67 linquendum ubi esset orto mihi Sole cubiculum.
3.68 ego nunc deum ministra et Cybeles famula ferar?
3.69 ego Maenas, ego mei pars, ego vir sterilis ero?
3.70 ego viridis algida Idae nive amicta loca colam?
3.71 ego vitam agam sub altis Phrygiae columinibus,
3.72 ubi cerua siluicultrix, ubi aper nemorivagus?
3.73 iam iam dolet quod egi, iam iamque paenitet.'
3.74 roseis ut huic labellis sonitus citus abiit
3.75 geminas deorum ad aures nova nuntia referens,
3.76 ibi iuncta iuga resoluens Cybele leonibus
3.77 laeuumque pecoris hostem stimulans ita loquitur.
3.78 ' agedum,' inquit ' age ferox i fac ut hunc furor agitet,
3.79 fac uti furoris ictu reditum in nemora ferat,
3.80 mea libere nimis qui fugere imperia cupit.
3.81 age caede terga cauda, tua verbera patere,
3.82 fac cuncta mugienti fremitu loca retonent,
3.83 rutilam ferox torosa ceruice quate iubam.'
3.84 ait haec minax Cybebe religatque iuga manu.
3.85 ferus ipse sese adhortans rapidum incitat animo,
3.86 vadit, fremit, refringit virgulta pede uago.
3.87 at ubi umida albicantis loca litoris adiit,
3.88 teneramque uidit Attin prope marmora pelagi,
3.89 facit impetum. illa demens fugit in nemora fera;
3.90 ibi semper omne vitae spatium famula fuit.
3.91 dea, magna dea, Cybebe, dea domina Dindymi,
3.92 procul a mea tuos sit furor omnis, era, domo:
3.93 alios age incitatos, alios age rabidos.
4 Poem 64
4.1 Introduction
4.2 Translation
4.3 Peliaco quondam prognatae vertice pinus
4.4 dicuntur liquidas Neptuni nasse per undas
4.5 Phasidos ad fluctus et fines Aeetaeos,
4.6 cum lecti iuvenes, Argivae robora pubis,
4.7 auratam optantes Colchis avertere pellem
4.8 ausi sunt vada salsa cita decurrere puppi,
4.9 caerula verrentes abiegnis aequora palmis.
4.10 diva quibus retinens in summis urbibus arces
4.11 ipsa levi fecit volitantem flamine currum,
4.12 pinea coniungens inflexae texta carinae.
4.13 illa rudem cursu prima imbuit Amphitriten;
4.14 quae simul ac rostro ventosum proscidit aequor
4.15 tortaque remigio spumis incanuit unda,
4.16 emersere freti candenti e gurgite vultus
4.17 aequoreae monstrum Nereides admirantes.
4.18 illa, atque alia, viderunt luce marinas
4.19 mortales oculis nudato corpore Nymphas
4.20 nutricum tenus exstantes e gurgite cano.
4.21 tum Thetidis Peleus incensus fertur amore,
4.22 tum Thetis humanos non despexit hymenaeos,
4.23 tum Thetidi pater ipse iugandum Pelea sensit.
4.24 o nimis optato saeclorum tempore nati
4.25 heroes, salvete, deum genus! o bona matrum
4.26 progenies, salvete iter...
4.27 vos ego saepe, meo vos carmine compellabo.
4.28 teque adeo eximie taedis felicibus aucte,
4.29 Thessaliae columen Peleu, cui Iuppiter ipse,
4.30 ipse suos divum genitor concessit amores;
4.31 tene Thetis tenuit pulcerrima Nereine?
4.32 tene suam Tethys concessit ducere neptem,
4.33 Oceanusque, mari totum qui amplectitur orbem?
4.34 quae simul optatae finito tempore luces
4.35 aduenere, domum conventu tota frequentat
4.36 Thessalia, oppletur laetanti regia coetu:
4.37 dona ferunt prae se, declarant gaudia vultu.
4.38 deseritur Cieros, linquunt Pthiotica Tempe
4.39 Crannonisque domos ac moenia Larisaea,
4.40 Pharsalum coeunt, Pharsalia tecta frequentant.
4.41 rura colit nemo, mollescunt colla iuvencis,
4.42 non humilis curuis purgatur vinea rastris,
4.43 non glebam prono conuellit vomere taurus,
4.44 non falx attenuat frondatorum arboris umbram,
4.45 squalida desertis rubigo infertur aratris.
4.46 ipsius at sedes, quacumque opulenta recessit
4.47 regia, fulgenti splendent auro atque argento.
4.48 candet ebur soliis, collucent pocula mensae,
4.49 tota domus gaudet regali splendida gaza.
4.50 puluinar vero divae geniale locatur
4.51 sedibus in mediis, Indo quod dente politum
4.52 tincta tegit roseo conchyli purpura fuco.
4.53 haec vestis priscis hominum uariata figuris
4.54 heroum mira virtutes indicat arte.
4.55 namque fluentisono prospectans litore Diae,
4.56 Thesea cedentem celeri cum classe tuetur
4.57 indomitos in corde gerens Ariadna furores,
4.58 necdum etiam sese quae visit visere credit,
4.59 utpote fallaci quae tum primum excita somno
4.60 desertam in sola miseram se cernat harena.
4.61 immemor at iuvenis fugiens pellit uada remis,
4.62 irrita ventosae linquens promissa procellae.
4.63 quem procul ex alga maestis Minois ocellis,
4.64 saxea ut effigies bacchantis, prospicit, eheu,
4.65 prospicit et magnis curarum fluctuat undis,
4.66 non flavo retinens subtilem vertice mitram,
4.67 non contecta levi uelatum pectus amictu,
4.68 non tereti strophio lactentis vincta papillas,
4.69 omnia quae toto delapsa e corpore passim
4.70 ipsius ante pedes fluctus salis alludebant.
4.71 sed neque tum mitrae neque tum fluitantis amictus
4.72 illa vicem curans toto ex te pectore, Theseu,
4.73 toto animo, tota pendebat perdita mente.
4.74 misera, assiduis quam luctibus externauit
4.75 spinosas Erycina serens in pectore curas,
4.76 illa tempestate, ferox quo ex tempore Theseus
4.77 egressus curuis e litoribus Piraei
4.78 attigit iniusti regis Gortynia templa.
4.79 nam perhibent olim crudeli peste coactam
4.80 Androgeoneae poenas exsoluere caedis
4.81 electos ivuenes simul et decus innuptarum
4.82 Cecropiam solitam esse dapem dare Minotauro.
4.83 quis angusta malis cum moenia uexarentur,
4.84 ipse suum Theseus pro caris corpus Athenis
4.85 proicere optauit potius quam talia Cretam
4.86 funera Cecropiae nec funera portarentur.
4.87 atque ita nave leui nitens ac lenibus auris
4.88 magnanimum ad Minoa venit sedesque superbas.
4.89 hunc simul ac cupido conspexit lumine uirgo
4.90 regia, quam suauis exspirans castus odores
4.91 lectulus in molli complexu matris alebat,
4.92 quales Eurotae praecingunt flumina myrtus
4.93 aurave distinctos educit verna colores,
4.94 non prius ex illo flagrantia declinauit
4.95 lumina, quam cuncto concepit corpore flammam
4.96 funditus atque imis exarsit tota medullis.
4.97 heu misere exagitans immiti corde furores
4.98 sancte puer, curis hominum qui gaudia misces,
4.99 quaeque regis Golgos quaeque Idalium frondosum,
4.100 qualibus incensam iactastis mente puellam
4.101 fluctibus, in flavo saepe hospite suspirantem!
4.102 quantos illa tulit languenti corde timores!
4.103 quanto saepe magis fulgore expalluit auri,
4.104 cum saevum cupiens contra contendere monstrum
4.105 aut mortem appeteret Theseus aut praemia laudis!
4.106 non ingrata tamen frustra munuscula divis
4.107 promittens tacito succepit vota labello.
4.108 nam velut in summo quatientem brachia Tauro
4.109 quercum aut conigeram sudanti cortice pinum
4.110 indomitus turbo contorquens flamine robur,
4.111 eruit ( illa procul radicitus exturbata
4.112 prona cadit, late quaevis cumque obuia frangens,)
4.113 sic domito saeuum prostravit corpore Theseus
4.114 nequiquam vanis iactantem cornua ventis.
4.115 inde pedem sospes multa cum laude reflexit
4.116 errabunda regens tenui vestigia filo,
4.117 ne labyrintheis e flexibus egredientem
4.118 tecti frustraretur inobseruabilis error.
4.119 sed quid ego a primo digressus carmine plura
4.120 commemorem, ut linquens genitoris filia vultum,
4.121 ut consanguineae complexum, ut denique matris,
4.122 quae misera in gnata deperdita laeta
4.123 omnibus his Thesei dulcem praeoptarit amorem:
4.124 venerit aut ut vecta rati spumosa ad litora Diae
4.125 aut ut eam devinctam lumina somno
4.126 liquerit immemori discedens pectore coniunx?
4.127 saepe illam perhibent ardenti corde furentem
4.128 clarisonas imo fudisse e pectore voces,
4.129 ac tum praeruptos tristem conscendere montes,
4.130 unde aciem pelagi vastos protenderet aestus,
4.131 tum tremuli salis aduersas procurrere in undas
4.132 mollia nudatae tollentem tegmina surae,
4.133 atque haec extremis maestam dixisse querellis,
4.134 frigidulos udo singultus ore cientem:
4.135 ' sicine me patriis auectam, perfide, ab aris
4.136 perfide, deserto liquisti in litore, Theseu?
4.137 sicine discedens neglecto numine divum,
4.138 immemor a! devota domum periuria portas?
4.139 nullane res potuit crudelis flectere mentis
4.140 consilium? tibi nulla fuit clementia praesto,
4.141 immite ut nostri vellet miserescere pectus?
4.142 at non haec quondam blanda promissa dedisti
4.143 voce mihi, non haec miserae sperare iubebas,
4.144 sed conubia laeta, sed optatos hymenaeos,
4.145 quae cuncta aereii discerpunt irrita uenti.
4.146 nunc iam nulla uiro iuranti femina credat,
4.147 nulla uiri speret sermones esse fideles;
4.148 quis dum aliquid cupiens animus praegestit apisci,
4.149 nil metuunt iurare, nihil promittere parcunt:
4.150 sed simul ac cupidae mentis satiata libido est,
4.151 dicta nihil metuere, nihil periuria curant.
4.152 certe ego te in medio versantem turbine leti
4.153 eripui, et potius germanum amittere creui,
4.154 quam tibi fallaci supremo in tempore dessem.
4.155 pro quo dilaceranda feris dabor alitibusque
4.156 praeda, neque iniacta tumulabor mortua terra.
4.157 quaenam te genuit sola sub rupe leaena,
4.158 quod mare conceptum spumantibus exspuit undis,
4.159 quae Syrtis, quae Scylla rapax, quae vasta Carybdis,
4.160 talia qui reddis pro dulci praemia uita?
4.161 si tibi non cordi fuerant conubia nostra,
4.162 saeua quod horrebas prisci praecepta parentis,
4.163 attamen in uestras potuisti ducere sedes,
4.164 quae tibi iucundo famularer serua labore,
4.165 candida permulcens liquidis vestigia lymphis,
4.166 purpureaue tuum consternens veste cubile.
4.167 sed quid ego ignaris nequiquam conquerar auris,
4.168 externata malo, quae nullis sensibus auctae
4.169 nec missas audire queunt nec reddere voces?
4.170 ille autem prope iam mediis versatur in undis,
4.171 nec quisquam apparet vacua mortalis in alga.
4.172 sic nimis insultans extremo tempore saeva
4.173 fors etiam nostris inuidit questibus auris.
4.174 Iuppiter omnipotens, utinam ne tempore primo
4.175 Gnosia Cecropiae tetigissent litora puppes,
4.176 indomito nec dira ferens stipendia tauro
4.177 perfidus in Cretam religasset navita funem,
4.178 nec malus hic celans dulci crudelia forma
4.179 consilia in nostris requiesset sedibus hospes!
4.180 nam quo me referam? quali spe perdita nitor?
4.181 Idaeosne petam montes? at gurgite lato
4.182 discernens ponti truculentum dividit aequor.
4.183 an patris auxilium sperem? quemne ipsa reliqui
4.184 respersum iuvenem fraterna caede secuta?
4.185 coniugis an fido consoler memet amore?
4.186 quine fugit lentos incurvans gurgite remos?
4.187 praeterea nullo colitur sola insula tecto,
4.188 nec patet egressus pelagi cingentibus undis.
4.189 nulla fugae ratio, nulla spes: omnia muta,
4.190 omnia sunt deserta, ostentant omnia letum.
4.191 non tamen ante mihi languescent lumina morte,
4.192 nec prius a fesso secedent corpore sensus,
4.193 quam iustam a diuis exposcam prodita multam
4.194 caelestumque fidem postrema comprecer hora.
4.195 quare facta uirum multantes vindice poena
4.196 Eumenides, quibus anguino redimita capillo
4.197 frons exspirantis praeportat pectoris iras,
4.198 huc huc adventate, meas audite querellas,
4.199 quas ego, vae misera, extremis proferre medullis
4.200 cogor inops, ardens, amenti caeca furore.
4.201 quae quoniam verae nascuntur pectore ab imo,
4.202 vos nolite pati nostrum vanescere luctum,
4.203 sed quali solam Theseus me mente reliquit,
4.204 tali mente, deae, funestet seque suosque.'
4.205 has postquam maesto profudit pectore uoces,
4.206 supplicium saevis exposcens anxia factis,
4.207 annuit inuicto caelestum numine rector;
4.208 quo motu tellus atque horrida contremuerunt
4.209 aequora concussitque micantia sidera mundus.
4.210 ipse autem caeca mentem caligine Theseus
4.211 consitus oblito dimisit pectore cuncta,
4.212 quae mandata prius constanti mente tenebat,
4.213 dulcia nec maesto sustollens signa parenti
4.214 sospitem Erechtheum se ostendit visere portum.
4.215 namque ferunt olim, classi cum moenia divae
4.216 linquentem gnatum ventis concrederet Aegeus,
4.217 talia complexum iuveni mandata dedisse:
4.218 ' gnate mihi longa iucundior unice vita,
4.219 gnate, ego quem in dubios cogor dimittere casus,
4.220 reddite in extrema nuper mihi fine senectae,
4.221 quandoquidem fortuna mea ac tua fervida virtus
4.222 eripit inuito mihi te, cui languida nondum
4.223 lumina sunt gnati cara saturata figura,
4.224 non ego te gaudens laetanti pectore mittam,
4.225 nec te ferre sinam fortunae signa secundae,
4.226 sed primum multas expromam mente querellas,
4.227 canitiem terra atque infuso pulvere foedans,
4.228 inde infecta uago suspendam lintea malo,
4.229 nostros ut luctus nostraeque incendia mentis
4.230 carbasus obscurata dicet ferrugine Hibera.
4.231 quod tibi si sancti concesserit incola Itoni,
4.232 quae nostrum genus ac sedes defendere Erecthei
4.233 annuit, ut tauri respergas sanguine dextram,
4.234 tum vero facito ut memori tibi condita corde
4.235 haec uigeant mandata, nec ulla oblitteret aetas;
4.236 ut simul ac nostros invisent lumina collis,
4.237 funestam antennae deponant undique vestem,
4.238 candidaque intorti sustollant vela rudentes,
4.239 quam primum cernens ut laeta gaudia mente
4.240 agnoscam, cum te reducem aetas prospera sistet.'
4.241 haec mandata prius constanti mente tenentem
4.242 Thesea ceu pulsae ventorum flamine nubes
4.243 aereum nivei montis liquere cacumen.
4.244 at pater, ut summa prospectum ex arce petebat,
4.245 anxia in assiduos absumens lumina fletus,
4.246 cum primum infecti conspexit lintea ueli,
4.247 praecipitem sese scopulorum e vertice iecit,
4.248 amissum credens immiti Thesea fato.
4.249 sic funesta domus ingressus tecta paterna
4.250 morte ferox Theseus, qualem Minoidi luctum
4.251 obtulerat mente immemori, talem ipse recepit.
4.252 quae tum prospectans cedentem maesta carinam
4.253 multiplices animo voluebat saucia curas.
4.254 Introduction Lines 251-254
4.255 Translation Lines 251-264
4.256 at parte ex alia florens volitabat Iacchus
4.257 cum thiaso Satyrorum et Nysigenis Silenis,
4.258 te quaerens, Ariadna, tuoque incensus amore.
4.259 . . . . . . . . . . .
4.260 quae tum alacres passim lymphata mente furebant
4.261 euhoe bacchantes, euhoe capita inflectentes.
4.262 harum pars tecta quatiebant cuspide thyrsos,
4.263 pars e divolso iactabant membra iuvenco,
4.264 pars sese tortis serpentibus incingebant,
4.265 pars obscura cavis celebrabant orgia cistis,
4.266 orgia quae frustra cupiunt audire profani;
4.267 plangebant aliae proceris tympana palmis,
4.268 aut tereti tenvis tinnitus aere ciebant;
4.269 multis raucisonos efflabant cornua bombos
4.270 barbaraque horribili stridebat tibia cantu.
4.271 talibus amplifice vestis decorata figuris
4.272 puluinar complexa suo velabat amictu.
4.273 quae postquam cupide spectando Thessala pubes
4.274 expleta est, sanctis coepit decedere divis.
4.275 hic, qualis flatu placidum mare matutino
4.276 horrificans Zephyrus proclivas incitat undas,
4.277 Aurora exoriente vagi sub limina Solis,
4.278 quae tarde primum clementi flamine pulsae
4.279 procedunt leviterque sonant plangore cachinni,
4.280 post vento crescente magis magis increbescunt,
4.281 purpureaque procul nantes ab luce refulgent:
4.282 sic tum vestibuli linquentes regia tecta
4.283 ad se quisque vago passim pede discedebant.
4.284 quorum post abitum princeps e vertice Pelei
4.285 advenit Chiron portans siluestria dona:
4.286 nam quoscumque ferunt campi, quos Thessala magnis
4.287 montibus ora creat, quos propter fluminis undas
4.288 aura parit flores tepidi fecunda Favoni,
4.289 hos indistinctis plexos tulit ipse corollis,
4.290 quo permulsa domus iucundo risit odore.
4.291 confestim Penios adest, viridantia Tempe,
4.292 Tempe, quae silvae cingunt super impendentes,
4.293 Minosim linquens doris celebranda choreis,
4.294 non vacuos: namque ille tulit radicitus altas
4.295 fagos ac recto proceras stipite laurus,
4.296 non sine nutanti platano lentaque sorore
4.297 flammati Phaethontis et aerea cupressu.
4.298 haec circum sedes late contexta locauit,
4.299 vestibulum ut molli velatum fronde vireret.
4.300 post hunc consequitur sollerti corde Prometheus,
4.301 extenuata gerens veteris vestigia poenae,
4.302 quam quondam silici restrictus membra catena
4.303 persoluit pendens e verticibus praeruptis.
4.304 inde pater diuum sancta cum coniuge natisque
4.305 advenit caelo, te solum, Phoebe, relinquens
4.306 unigenamque simul cultricem montibus Idri:
4.307 Pelea nam tecum pariter soror aspernata est,
4.308 nec Thetidis taedas voluit celebrare iugales.
4.309 qui postquam niveis flexerunt sedibus artus
4.310 large multiplici constructae sunt dape mensae,
4.311 cum interea infirmo quatientes corpora motu
4.312 veridicos Parcae coeperunt edere cantus.
4.313 his corpus tremulum complectens undique vestis
4.314 candida purpurea talos incinxerat ora,
4.315 at roseae niveo residebant vertice vittae,
4.316 aeternumque manus carpebant rite laborem.
4.317 laeua colum molli lana retinebat amictum,
4.318 dextera tum leviter deducens fila supinis
4.319 formabat digitis, tum prono in pollice torquens
4.320 libratum tereti versabat turbine fusum,
4.321 atque ita decerpens aequabat semper opus dens,
4.322 laneaque aridulis haerebant morsa labellis,
4.323 quae prius in leui fuerant exstantia filo:
4.324 ante pedes autem candentis mollia lanae
4.325 vellera uirgati custodibant calathisci.
4.326 haec tum clarisona pellentes vellera voce
4.327 talia divino fuderunt carmine fata,
4.328 carmine, perfidiae quod post nulla arguet aetas.
4.329 o decus eximium magnis virtutibus augens,
4.330 Emathiae tutamen, Opis carissime nato,
4.331 accipe, quod laeta tibi pandunt luce sorores,
4.332 veridicum oraclum: sed uos, quae fata sequuntur,
4.333 currite ducentes subtegmina, currite, fusi.
4.334 adveniet tibi iam portans optata maritis
4.335 Hesperus, adveniet fausto cum sidere coniunx,
4.336 quae tibi flexanimo mentem perfundat amore,
4.337 languidulosque paret tecum coniungere somnos,
4.338 leuia substernens robusto bracchia collo.
4.339 currite ducentes subtegmina, currite, fusi.
4.340 nulla domus tales umquam contexit amores,
4.341 nullus amor tali coniunxit foedere amantes,
4.342 qualis adest Thetidi, qualis concordia Peleo.
4.343 currite ducentes subtegmina, currite, fusi.
4.344 nascetur vobis expers terroris Achilles,
4.345 hostibus haud tergo, sed forti pectore notus,
4.346 qui persaepe vago victor certamine cursus
4.347 flammea praeuertet celeris vestigia ceruae.
4.348 currite ducentes subtegmina, currite, fusi.
4.349 non illi quisquam bello se conferet heros,
4.350 cum Phrygii Teucro manabunt sanguine
4.351 Troicaque obsidens longinquo moenia bello,
4.352 periuri Pelopis vastabit tertius heres.
4.353 currite ducentes subtegmina, currite, fusi.
4.354 illius egregias virtutes claraque facta
4.355 saepe fatebuntur gnatorum in funere matres,
4.356 cum incultum cano solvent a uertice crinem,
4.357 putridaque infirmis variabunt pectora palmis.
4.358 currite ducentes subtegmina, currite, fusi.
4.359 namque velut densas praecerpens messor aristas
4.360 sole sub ardenti flauentia demetit arua,
4.361 Troiugenum infesto prosternet corpora ferro.
4.362 currite ducentes subtegmina, currite, fusi.
4.363 testis erit magnis virtutibus unda Scamandri,
4.364 quae passim rapido diffunditur Hellesponto,
4.365 cuius iter caesis angustans corporum aceruis
4.366 alta tepefaciet permixta flumina caede.
4.367 currite ducentes subtegmina, currite, fusi.
4.368 denique testis erit morti quoque reddita praeda,
4.369 cum teres excelso coaceruatum aggere bustum
4.370 excipiet niveos perculsae virginis artus.
4.371 currite ducentes subtegmina, currite, fusi.
4.372 nam simul ac fessis dederit fors copiam Achiuis
4.373 urbis Dardaniae Neptunia solvere uincla,
4.374 alta Polyxenia madefient caede sepulcra;
4.375 quae, velut ancipiti succumbens victima ferro,
4.376 proiciet truncum summisso poplite corpus.
4.377 currite ducentes subtegmina, currite, fusi.
4.378 quare agite optatos animi coniungite amores.
4.379 accipiat coniunx felici foedere diuam,
4.380 dedatur cupido iam dudum nupta marito.
4.381 currite ducentes subtegmina, currite, fusi.
4.382 non illam nutrix orienti luce revisens
4.383 hesterno collum poterit circumdare filo,
4.384 anxia nec mater discordis maesta puellae
4.385 secubitu caros mittet sperare nepotes.
4.386 currite ducentes subtegmina, currite, fusi.
4.387 talia praefantes quondam felicia Pelei
4.388 carmina divino cecinerunt pectore Parcae.
4.389 praesentes namque ante domos invisere castas
4.390 heroum, et sese mortali ostendere coetu,
4.391 caelicolae nondum spreta pietate solebant.
4.392 saepe pater divum templo in fulgente reuisens,
4.393 annua cum festis venissent sacra diebus,
4.394 conspexit terra centum procumbere tauros.
4.395 saepe uagus Liber Parnasi vertice summo
4.396 Thyiadas effusis evantis crinibus egit,
4.397 cum Delphi tota certatim ex urbe ruentes
4.398 acciperent laeti divum fumantibus aris.
4.399 saepe in letifero belli certamine Mauors
4.400 aut rapidi Tritonis era aut Amarunsia virgo
4.401 armatas hominum est praesens hortata cateruas.
4.402 sed postquam tellus scelere est imbuta nefando
4.403 iustitiamque omnes cupida de mente fugarunt,
4.404 perfudere manus fraterno sanguine fratres,
4.405 destitit extinctos gnatus lugere parentes,
4.406 optauit genitor primaeui funera nati,
4.407 liber ut innuptae poteretur flore novercae,
4.408 ignaro mater substernens se impia nato
4.409 impia non verita est diuos scelerare penates.
4.410 omnia fanda nefanda malo permixta furore
4.411 iustificam nobis mentem avertere deorum.
4.412 quare nec talis dignantur visere coetus,
4.413 nec se contingi patiuntur lumine claro.
5 Poem 65
5.1 Etsi me assiduo confectum cura dolore
5.2 sevocat a doctis, Ortale, virginibus,
5.3 nec potis est dulcis Musarum expromere fetus
5.4 mens animi, tantis fluctuat ipsa malis--
5.5 namque mei nuper Lethaeo in gurgite fratris
5.6 pallidulum manans alluit unda pedem,
5.7 Troia Rhoeteo quem subter litore tellus
5.8 ereptum nostris obterit ex oculis.
5.9 . . . . . . . .
5.10 numquam ego te, vita frater amabilior,
5.11 aspiciam posthac? at certe semper amabo,
5.12 semper maesta tua carmina morte canam,
5.13 qualia sub densis ramorum concinit umbris
5.14 Daulias, absumpti fata gemens Ityli--
5.15 sed tamen in tantis maeroribus, Ortale, mitto
5.16 haec expressa tibi carmina Battiadae,
5.17 ne tua dicta vagis nequiquam credita ventis
5.18 effluxisse meo forte putes animo,
5.19 ut missum sponsi furtivo munere malum
5.20 procurrit casto virginis e gremio,
5.21 quod miserae oblitae molli sub veste locatum,
5.22 dum adventu matris prosilit, excutitur,
5.23 atque illud prono praeceps agitur decursu,
5.24 huic manat tristi conscius ore rubor.
6 Poem 66
6.1 Omnia qui magni dispexit lumina mundi,
6.2 qui stellarum ortus comperit atque obitus,
6.3 flammeus ut rapidi solis nitor obscuretur,
6.4 ut cedant certis sidera temporibus,
6.5 ut Triuiam furtim sub Latmia saxa relegans
6.6 dulcis amor gyro deuocet aereo:
6.7 idem me ille Conon caelesti in limine uidit
6.8 e Beroniceo uertice caesariem
6.9 fulgentem clare, quam multis illa dearum
6.10 leuia protendens brachia pollicita est,
6.11 qua rex tempestate nouo auctus hymenaeo
6.12 uastatum finis iuerat Assyrios,
6.13 dulcia nocturnae portans uestigia rixae,
6.14 quam de uirgineis gesserat exuuiis.
6.15 estne nouis nuptis odio Venus? anne parentum
6.16 frustrantur falsis gaudia lacrimulis,
6.17 ubertim thalami quas intra limina fundunt?
6.18 non, ita me diui, uera gemunt, iuerint.
6.19 id mea me multis docuit regina querellis
6.20 inuisente nouo proelia torua uiro.
6.21 et tu non orbum luxti deserta cubile,
6.22 sed fratris cari flebile discidium?
6.23 quam penitus maestas exedit cura medullas!
6.24 ut tibi tunc toto pectore sollicitae
6.25 sensibus ereptis mens excidit! at ego certe
6.26 cognoram a parua uirgine magnanimam.
6.27 anne bonum oblita es facinus, quo regium adepta es
6.28 coniugium, quod non fortior ausit alis?
6.29 sed tum maesta uirum mittens quae uerba locuta est!
6.30 Iuppiter, ut tristi lumina saepe manu!
6.31 quis te mutauit tantus deus? an quod amantes
6.32 non longe a caro corpore abesse uolunt?
6.33 atque ibi me cunctis pro dulci coniuge diuis
6.34 non sine taurino sanguine pollicita es,
6.35 si reditum tetulisset. is haut in tempore longo
6.36 captam Asiam Aegypti finibus addiderat.
6.37 quis ego pro factis caelesti reddita coetu
6.38 pristina uota nouo munere dissoluo.
6.39 inuita, o regina, tuo de uertice cessi,
6.40 inuita: adiuro teque tuumque caput,
6.41 digna ferat quod si quis inaniter adiurarit:
6.42 sed qui se ferro postulet esse parem?
6.43 ille quoque euersus mons est, quem maximum in oris
6.44 progenies Thiae clara superuehitur,
6.45 cum Medi peperere nouum mare, cumque iuuentus
6.46 per medium classi barbara nauit Athon.
6.47 quid facient crines, cum ferro talia cedant?
6.48 Iuppiter, ut Chalybon omne genus pereat,
6.49 et qui principio sub terra quaerere uenas
6.50 institit ac ferri stringere duritiem!
6.51 abiunctae paulo ante comae mea fata sorores
6.52 lugebant, cum se Memnonis Aethiopis
6.53 unigena impellens nutantibus aera pennis
6.54 obtulit Arsinoes Locridis ales equos,
6.55 isque per aetherias me tollens auolat umbras
6.56 et Veneris casto collocat in gremio.
6.57 ipsa suum Zephyritis eo famulum legarat
6.58 Graiia Canopitis incola litoribus.
6.59 hi dii uen ibi uario ne solum in lumine caeli
6.60 ex Ariadnaeis aurea temporibus
6.61 fixa corona foret, sed nos quoque fulgeremus
6.62 deuotae flaui uerticis exuuiae,
6.63 uuidulam a fluctu cedentem ad templa deum me
6.64 sidus in antiquis diua nouum posuit.
6.65 Virginis et saeui contingens namque Leonis
6.66 lumina, Callisto iuncta Lycaoniae,
6.67 uertor in occasum, tardum dux ante Booten,
6.68 qui uix sero alto mergitur Oceano.
6.69 sed quamquam me nocte premunt uestigia diuum,
6.70 lux autem canae Tethyi restituit
6.71 ( pace tua fari hic liceat, Ramnusia uirgo,
6.72 namque ego non ullo uera timore tegam,
6.73 nec si me infestis discerpent sidera dictis,
6.74 condita quin ueri pectoris euoluam),
6.75 non his tam laetor rebus, quam me afore semper,
6.76 afore me a dominae uertice discrucior,
6.77 quicum ego, dum uirgo quondam fuit omnibus expers
6.78 unguentis, una milia multa bibi.
6.79 nunc uos, optato quas iunxit lumine taeda,
6.80 non prius unanimis corpora coniugibus
6.81 tradite nudantes reiecta ueste papillas,
6.82 quam iucunda mihi munera libet onyx,
6.83 uester onyx, casto colitis quae iura cubili.
6.84 sed quae se impuro dedit adulterio,
6.85 illius a mala dona leuis bibat irrita puluis:
6.86 namque ego ab indignis praemia nulla peto.
6.87 sed magis, o nuptae, semper concordia uestras,
6.88 semper amor sedes incolat assiduus.
6.89 tu uero, regina, tuens cum sidera diuam
6.90 placabis festis luminibus Venerem,
6.91 unguinis expertem non siris esse tuam me,
6.92 sed potius largis affice muneribus.
6.93 sidera corruerint utinam! coma regia fiam,
6.94 proximus Hydrochoi fulgeret Oarion!
7 Poem 67
7.1 O dulci iucunda uiro, iucunda parenti,
7.2 salue, teque bona Iuppiter auctet ope,
7.3 ianua, quam Balbo dicunt seruisse benigne
7.4 olim, cum sedes ipse senex tenuit,
7.5 quamque ferunt rursus gnato seruisse maligne,
7.6 postquam es porrecto facta marita sene.
7.7 dic agedum nobis, quare mutata feraris
7.8 in dominum ueterem deseruisse fidem.
7.9 ' Non ( ita Caecilio placeam, cui tradita nunc sum)
7.10 culpa mea est, quamquam dicitur esse mea,
7.11 nec peccatum a me quisquam pote dicere quicquam:
7.12 uerum istius populi ianua qui te facit,
7.13 qui quacumque aliquid reperitur non bene factum
7.14 ad me omnes clamant: ianua, culpa tua est.'
7.15 Non istuc satis est uno te dicere uerbo.
7.16 sed facere ut quiuis sentiat et uideat.
7.17 ' Qui possum? nemo quaerit nec scire laborat?'
7.18 Nos uolumus: nobis dicere ne dubita.
7.19 ' Primum igitur, uirgo quod fertur tradita nobis,
7.20 falsum est. non illam uir prior attigerit,
7.21 languidior tenera cui pendens sicula beta.
7.22 numquam se mediam sustulit ad tunicam;
7.23 sed pater illius gnati uiolasse cubile
7.24 dicitur et miseram conscelerasse domum,
7.25 siue quod impia mens caeco flagrabat amore,
7.26 seu quod iners sterili semine natus erat,
7.27 ut quaerendum unde foret neruosius illud,
7.28 quod posset zonam soluere uirgineam.'
7.29 Egregium narras mira pietate parentem.
7.30 qui ipse sui gnati minxerit in gremium.
7.31 Atqui non solum hoc dicit se cognitum habere
7.32 Brixia Cycneae supposita speculae,
7.33 flauus quam molli praecurrit flumine Mella,
7.34 Brixia Veronae mater amata meae,
7.35 sed de Postumio et Corneli narrat amore,
7.36 cum quibus illa malum fecit adulterium.
7.37 dixerit hic aliquis: quid? tu istaec, ianua, nosti,
7.38 cui numquam domini limine abesse licet,
7.39 nec populum auscultare, sed hic suffixa tigillo
7.40 tantum operire soles aut aperire domum?
7.41 saepe illam audiui furtiua uoce loquentem
7.42 solam cum ancillis haec sua flagitia,
7.43 nomine dicentem quos diximus, utpote quae mi
7.44 speraret nec linguam esse nec auriculam.
7.45 praeterea addebat quendam, quem dicere nolo
7.46 nomine, ne tollat rubra supercilia.
7.47 longus homo est, magnas cui lites intulit olim
7.48 falsum mendaci uentre puerperium.'
8 Poem 68
8.1 Quod mihi fortuna casuque oppressus acerbo
8.2 conscriptum hoc lacrimis mittis epistolium,
8.3 naufragum ut eiectum spumantibus aequoris undis
8.4 subleuem et a mortis limine restituam,
8.5 quem neque sancta Venus molli requiescere somno
8.6 desertum in lecto caelibe perpetitur,
8.7 nec ueterum dulci scriptorum carmine Musae
8.8 oblectant, cum mens anxia peruigilat:
8.9 id gratum est mihi, me quoniam tibi dicis amicum,
8.10 muneraque et Musarum hinc petis et Veneris.
8.11 sed tibi ne mea sint ignota incommoda, Mani,
8.12 neu me odisse putes hospitis officium,
8.13 accipe, quis merser fortunae fluctibus ipse,
8.14 ne amplius a misero dona beata petas.
8.15 tempore quo primum uestis mihi tradita pura est,
8.16 iucundum cum aetas florida uer ageret,
8.17 multa satis lusi: non est dea nescia nostri,
8.18 quae dulcem curis miscet amaritiem.
8.19 sed totum hoc studium luctu fraterna mihi mors
8.20 abstulit. o misero frater adempte mihi,
8.21 tu mea tu moriens fregisti commoda, frater,
8.22 tecum una tota est nostra sepulta domus,
8.23 omnia tecum una perierunt gaudia nostra,
8.24 quae tuus in uita dulcis alebat amor.
8.25 cuius ego interitu tota de mente fugaui
8.26 haec studia atque omnes delicias animi.
8.27 quare, quod scribis Veronae turpe Catullo
8.28 esse, quod hic quisquis de meliore nota
8.29 frigida deserto tepefactet membra cubili,
8.30 id, Mani, non est turpe, magis miserum est.
8.31 ignosces igitur si, quae mihi luctus ademit,
8.32 haec tibi non tribuo munera, cum nequeo.
8.33 nam, quod scriptorum non magna est copia apud me,
8.34 hoc fit, quod Romae uiuimus: illa domus,
8.35 illa mihi sedes, illic mea carpitur aetas;
8.36 huc una ex multis capsula me sequitur.
8.37 quod cum ita sit, nolim statuas nos mente maligna
8.38 id facere aut animo non satis ingenuo,
8.39 quod tibi non utriusque petenti copia posta est:
8.40 ultro ego deferrem, copia siqua foret.
8.41 Non possum reticere, deae, qua me Allius in re
8.42 iuuerit aut quantis iuuerit officiis,
8.43 ne fugiens saeclis obliuiscentibus aetas
8.44 illius hoc caeca nocte tegat studium:
8.45 sed dicam uobis, uos porro dicite multis
8.46 milibus et facite haec carta loquatur anus.
8.47 . . . . . . . .
8.48 notescatque magis mortuus atque magis,
8.49 nec tenuem texens sublimis aranea telam
8.50 in deserto Alli nomine opus faciat.
8.51 nam, mihi quam dederit duplex Amathusia curam,
8.52 scitis, et in quo me torruerit genere,
8.53 cum tantum arderem quantum Trinacria rupes
8.54 lymphaque in Oetaeis Malia Thermopylis,
8.55 maesta neque assiduo tabescere lumina fletu
8.56 cessarent. tristique imbre madere genae.
8.57 qualis in aerii perlucens uertice montis
8.58 riuus muscoso prosilit e lapide,
8.59 qui cum de prona praeceps est ualle uolutus,
8.60 per medium densi transit iter populi,
8.61 dulce uiatori lasso in sudore leuamen,
8.62 cum grauis exustos aestus hiulcat agros:
8.63 hic, uelut in nigro iactatis turbine nautis
8.64 lenius aspirans aura secunda uenit
8.65 iam prece Pollucis, iam Castoris implorata,
8.66 tale fuit nobis Allius auxilium.
8.67 is clausum lato patefecit limite campum,
8.68 isque domum nobis isque dedit dominae,
8.69 ad quam communes exerceremus amores.
8.70 quo mea se molli candida diua pede
8.71 intulit et trito fulgentem in limine plantam
8.72 innixa arguta constituit solea,
8.73 coniugis ut quondam flagrans aduenit amore
8.74 Protesilaeam Laodamia domum
8.75 inceptam frustra, nondum cum sanguine sacro
8.76 hostia caelestis pacificasset eros.
8.77 nil mihi tam ualde placeat, Ramnusia uirgo,
8.78 quod temere inuitis suscipiatur eris.
8.79 quam ieiuna pium desiderat ara cruorem,
8.80 docta est amisso Laudamia uiro,
8.81 coniugis ante coacta noui dimittere collum,
8.82 quam ueniens una atque altera rursus hiems
8.83 noctibus in longis auidum saturasset amorem,
8.84 posset ut abrupto uiuere coniugio,
8.85 quod scibant Parcae non longo tempore abesse,
8.86 si miles muros isset ad Iliacos.
8.87 nam tum Helenae raptu primores Argiuorum
8.88 coeperat ad sese Troia ciere uiros,
8.89 Troia ( nefas!) commune sepulcrum Asiae Europaeque,
8.90 Troia uirum et uirtutum omnium acerba cinis,
8.91 quaene etiam nostro letum miserabile fratri
8.92 attulit. ei misero frater adempte mihi
8.93 ei misero fratri iucundum lumen ademptum,
8.94 tecum una tota est nostra sepulta domus,
8.95 omnia tecum una perierunt gaudia nostra,
8.96 quae tuus in uita dulcis alebat amor.
8.97 quem nunc tam longe non inter nota sepulcra
8.98 nec prope cognatos compositum cineres,
8.99 sed Troia obscena, Troia infelice sepultum
8.100 detinet extremo terra aliena solo.
8.101 ad quam tum properans fertur undique pubes
8.102 Graecae penetralis deseruisse focos,
8.103 ne Paris abducta gauisus libera moecha
8.104 otia pacato degeret in thalamo.
8.105 quo tibi tum casu, pulcerrima Laudamia,
8.106 ereptum est uita dulcius atque anima
8.107 coniugium: tanto te absorbens uertice amoris
8.108 aestus in abruptum detulerat barathrum,
8.109 quale ferunt Grai Pheneum prope Cylleneum
8.110 siccare emulsa pingue palude solum,
8.111 quod quondam caesis montis fodisse medullis
8.112 audit falsiparens Amphitryoniades,
8.113 tempore quo certa Stymphalia monstra sagitta
8.114 perculit imperio deterioris eri,
8.115 pluribus ut caeli tereretur ianua diuis,
8.116 Hebe nec longa uirginitate foret.
8.117 sed tuus altus amor barathro fuit altior illo,
8.118 qui tamen indomitam ferre iugum docuit.
8.119 nam nec tam carum confecto aetate parenti
8.120 una caput seri nata nepotis alit,
8.121 qui cum diuitiis uix tandem iuuentus auitis
8.122 nomen testatas intulit in tabulas,
8.123 impia derisi gentilis gaudia tollens,
8.124 suscitat a cano uolturium capiti:
8.125 nec tantum niueo gauisa est ulla columbo
8.126 compar, quae multo dicitur improbius
8.127 oscula mordenti semper decerpere rostro,
8.128 quam quae praecipue multiuola est mulier.
8.129 sed tu horum magnos uicisti sola furores,
8.130 ut semel es flauo conciliata uiro.
8.131 aut nihil aut paulum cui tum concedere digna
8.132 lux mea se nostrum contulit in gremium,
8.133 quam circumcursans hinc illinc saepe Cupido
8.134 fulgebat crocina candidus in tunica.
8.135 quae tamen etsi uno non est contenta Catullo,
8.136 rara uerecundae furta feremus erae
8.137 ne nimium simus stultorum more molesti.
8.138 saepe etiam Iuno, maxima caelicolum,
8.139 coniugis in culpa flagrantem concoquit iram,
8.140 noscens omniuoli plurima furta Iouis.
8.141 atqui nec diuis homines componier aequum est,
8.142 . . . . . . . . . .
8.143 . . . . . . . . . .
8.144 ingratum tremuli tolle parentis onus.
8.145 nec tamen illa mihi dextra deducta paterna
8.146 fragrantem Assyrio uenit odore domum,
8.147 sed furtiua dedit mira munuscula nocte,
8.148 ipsius ex ipso dempta uiri gremio.
8.149 quare illud satis est, si nobis is datur unis
8.150 quem lapide illa dies candidiore notat.
8.151 hoc tibi, quod potui, confectum carmine munus
8.152 pro multis, Alli, redditur officiis,
8.153 ne uestrum scabra tangat rubigine nomen
8.154 haec atque illa dies atque alia atque alia.
8.155 huc addent diui quam plurima, quae Themis olim
8.156 antiquis solita est munera ferre piis.
8.157 sitis felices et tu simul et tua uita,
8.158 et domus in qua lusimus et domina,
8.159 et qui principio nobis terram dedit aufert,
8.160 a quo sunt primo omnia nata bona,
8.161 et longe ante omnes mihi quae me carior ipso est,
8.162 lux mea, qua uiua uiuere dulce mihi est.
Poem 61
Collis o Heliconii
cultor, Vraniae genus,
qui rapis teneram ad virum
virginem, o Hymenaee Hymen,
o Hymen Hymenaee;
cinge tempora floribus
suave olentis amaraci,
flammeum cape laetus, huc
huc veni, niveo gerens
luteum pede soccum;
excitusque hilari die,
nuptialia concinens
voce carmina tinnula,
pelle humum pedibus, manu
pineam quate taedam.
namque Iunia Manlio,
qualis Idalium colens
venit ad Phrygium Venus
iudicem, bona cum bona
nubet alite uirgo,
floridis velut enitens
myrtus Asia ramulis
quos Hamadryades deae
ludicrum sibi roscido
nutriunt umore.
quare age, huc aditum ferens,
perge linquere Thespiae
rupis Aonios specus,
nympha quos super irrigat
frigerans Aganippe.
ac domum dominam uoca
coniugis cupidam novi,
mentem amore revinciens,
ut tenax hedera huc et huc
arborem implicat errans.
vosque item simul, integrae
virgines, quibus advenit
par dies, agite in modum
dicite, o Hymenaee Hymen,
o Hymen Hymenaee.
ut libentius, audiens
se citarier ad suum
munus, huc aditum ferat
dux bonae Veneris, boni
coniugator amoris.
quis deus magis est ama-
tis petendus amantibus?
quem colent homines magis
caelitum, o Hymenaee Hymen,
o Hymen Hymenaee?
te suis tremulus parens
inuocat, tibi uirgines
zonula solvunt sinus,
te timens cupida novos
captat aure maritus.
tu fero iuveni in manus
floridam ipse puellulam
dedis a gremio suae
matris, o Hymenaee Hymen,
o Hymen Hymenaee.
nil potest sine te Venus,
fama quod bona comprobet,
commodi capere, at potest
te volente. quis huic deo
compararier ausit?
nulla quit sine te domus
liberos dare, nec parens
stirpe nitier; ac potest
te volente. quis huic deo
compararier ausit?
quae tuis careat sacris,
non queat dare praesides
terra finibus: at queat
te volente. quis huic deo
compararier ausit?
claustra pandite ianuae.
virgo adest. viden ut faces
splendidas quatiunt comas?
. . . . . . . .
. . . . . .
. . . . . . . .
. . . . . . . .
tardet ingenuus pudor.
quem tamen magis audiens,
flet quod ire necesse est.
flere desine. non tibi Au-
runculeia periculum est,
ne qua femina pulcrior
clarum ab Oceano diem
viderit venientem.
talis in vario solet
diuitis domini hortulo
stare flos hyacinthinus.
sed moraris, abit dies.
prodeas nova nupta.
prodeas nova nupta, si
iam videtur, et audias
nostra verba. viden? faces aureas quatiunt comas:
prodeas nova nupta.
non tuus levis in mala
deditus uir adultera,
probra turpia persequens,
a tuis teneris volet
secubare papillis,
lenta sed velut adsitas
vitis implicat arbores,
implicabitur in tuum
complexum. sed abit dies:
prodeas nova nupta.
o cubile, quod omnibus
. . . . . . .
. . . . . . .
. . . . . . .
candido pede lecti,
quae tuo veniunt ero,
quanta gaudia, quae vaga
nocte, quae medio die
gaudeat! sed abit dies:
prodeas noua nupta.
tollite, o pueri, faces:
flammeum video venire.
ite concinite in modum
' io Hymen Hymenaee io,
io Hymen Hymenaee.'
ne diu taceat procax
Fescennina iocatio,
nec nuces pueris neget
desertum domini audiens
concubinus amorem.
da nuces pueris, iners
concubine! satis diu
lusisti nucibus: lubet
iam seruire Talasio.
concubine, nuces da.
sordebant tibi villicae,
concubine, hodie atque heri:
nunc tuum cinerarius
tondet os. miser a miser
concubine, nuces da.
diceris male te a tuis
unguentate glabris marite
abstinere, sed abstine.
io Hymen Hymenaee io,
io Hymen Hymenaee.
scimus haec tibi quae licent
sola cognita, sed marito
ista non eadem licent.
io Hymen Hymenaee io,
io Hymen Hymenaee.
nupta, tu quoque quae tuus
vir petet caue ne neges,
ni petitum aliunde eat.
io Hymen Hymenaee io,
io Hymen Hymenaee.
en tibi domus ut potens
et beata viri tui,
quae tibi sine serviat
( io Hymen Hymenaee io,
io Hymen Hymenaee)
usque dum tremulum movens
cana tempus anilitas
omnia omnibus annuit.
io Hymen Hymenaee io,
io Hymen Hymenaee.
transfer omine cum bono
limen aureolos pedes,
rasilemque subi forem.
io Hymen Hymenaee io,
io Hymen Hymenaee.
aspice intus ut accubans
vir tuus Tyrio in toro
totus immineat tibi.
io Hymen Hymenaee io,
io Hymen Hymenaee.
illi non minus ac tibi
pectore uritur intimo
flamma, sed penite magis.
io Hymen Hymenaee io,
io Hymen Hymenaee.
mitte brachiolum teres,
praetextate, puellulae:
iam cubile adeat uiri.
io Hymen Hymenaee io,
io Hymen Hymenaee.
vos bonae senibus viris
cognitae bene feminae,
collocate puellulam.
io Hymen Hymenaee io,
io Hymen Hymenaee.
iam licet venias, marite:
uxor in thalamo tibi est,
ore floridulo nitens,
alba parthenice velut
luteumve papauer.
at, marite, ita me iuvent
caelites, nihilo minus
pulcer es, neque te Venus
neglegit. sed abit dies:
perge, ne remorare.
non diu remoratus es:
iam uenis. bona te Venus
iuverit, quoniam palam
quod cupis cupis, et bonum
non abscondis amorem.
ille pulveris Africi
siderumque micantium
subducat numerum prius,
qui uestri numerare volt
multa milia ludi.
ludite ut lubet, et brevi
liberos date. non decet
tam vetus sine liberis
nomen esse, sed indidem
semper ingenerari.
Torquatus volo parvulus
matris e gremio suae
porrigens teneras manus
dulce rideat ad patrem
semihiante labello.
sit suo similis patri
Manlio et facile insciis
noscitetur ab omnibus,
et pudicitiam suae
matris indicet ore.
talis illius a bona
matre laus genus approbet,
qualis unica ab optima
matre Telemacho manet
fama Penelopeo.
claudite ostia, virgines:
lusimus satis. at boni
coniuges, bene uivite et
munere assiduo ualentem
exercete iuventam.
Poem 62
Vesper adest, iuvenes, consurgite: Vesper Olympo
exspectata diu vix tandem lumina tollit.
surgere iam tempus, iam pinguis linquere mensas,
iam veniet virgo, iam dicetur hymenaeus.
Hymen o Hymenaee, Hymen ades o Hymenaee!
Cernitis, innuptae, iuvenes? consurgite contra;
nimirum Oetaeos ostendit Noctifer ignes.
sic certest; viden ut perniciter exsiluere?
non temere exsiluere, canent quod vincere par est.
Hymen o Hymenaee, Hymen ades o Hymenaee!
non facilis nobis, aequales, palma parata est:
aspicite, innuptae secum ut meditata requirunt.
non frustra meditantur: habent memorabile quod sit;
nec mirum, penitus quae tota mente laborant.
nos alio mentes, alio divisimus aures;
iure igitur vincemur: amat victoria curam.
quare nunc animos saltem convertite vestros;
dicere iam incipient, iam respondere decebit.
Hymen o Hymenaee, Hymen ades o Hymenaee!
Hespere, quis caelo fertur crudelior ignis?
qui natam possis complexu avellere matris,
complexu matris retinentem avellere natam,
et iuueni ardenti castam donare puellam.
quid faciunt hostes capta crudelius urbe?
Hymen o Hymenaee, Hymen ades o Hymenaee!
Hespere, quis caelo lucet iucundior ignis?
qui desponsa tua firmes conubia flamma,
quae pepigere uiri, pepigerunt ante parentes,
nec iunxere prius quam se tuus extulit ardor.
quid datur a diuis felici optatius hora?
Hymen o Hymenaee, Hymen ades o Hymenaee!
Hesperus e nobis, aequales, abstulit unam.
. . . . . . . . .
. . . . . . . . . . .
namque tuo adventu vigilat custodia semper,
nocte latent fures, quos idem saepe revertens,
Hespere, mutato comprendis nomine Eous
at lubet innuptis ficto te carpere questu.
quid tum, si carpunt, tacita quem mente requirunt?
Hymen o Hymenaee, Hymen ades o Hymenaee!
Vt flos in saeptis secretus nascitur hortis,
ignotus pecori, nullo convolsus aratro,
quem mulcent aurae, firmat sol, educat imber;
multi illum pueri, multae optavere puellae:
idem cum tenui carptus defloruit ungui,
nulli illum pueri, nullae optavere puellae:
sic virgo, dum intacta manet, dum cara suis est;
cum castum amisit polluto corpore florem,
nec pueris iucunda manet, nec cara puellis.
Hymen o Hymenaee, Hymen ades o Hymenaee!
Ut vidua in nudo vitis quae nascitur aruo,
numquam se extollit, numquam mitem educat vuam,
sed tenerum prono deflectens pondere corpus
iam iam contingit summum radice flagellum;
hanc nulli agricolae, nulli coluere iuvenci:
at si forte eadem est ulmo coniuncta marito,
multi illam agricolae, multi coluere iuvenci:
sic virgo dum intacta manet, dum inculta senescit;
cum par conubium maturo tempore adepta est,
cara viro magis et minus est invisa parenti.
Hymen o Hymenaee, Hymen ades o Hymenaee!
Et tu ne pugna cum tali coniuge virgo.
non aequom est pugnare, pater cui tradidit ipse,
ipse pater cum matre, quibus parere necesse est.
virginitas non tota tua est, ex parte parentum est,
tertia pars patrest, pars est data tertia matri,
tertia sola tua est: noli pugnare duobus,
qui genero suo iura simul cum dote dederunt.
Hymen o Hymenaee, Hymen ades o Hymenaee!
Poem 63
Super alta vectus Attis celeri rate maria,
Phrygium ut nemus citato cupide pede tetigit,
adiitque opaca siluis redimita loca deae,
stimulatus ibi furenti rabie, vagus animis,
devolsit ili acuto sibi pondera silice,
itaque ut relicta sensit sibi membra sine viro,
etiam recente terrae sola sanguine maculans,
niveis citata cepit manibus leve typanum,
typanum tuum, Cybebe, tua, mater initia,
quatiensque terga tauri teneris cava digitis
canere haec suis adorta est tremebunda comitibus.
' agite ite ad alta, Gallae, Cybeles nemora simul,
simul ite, Dindymenae dominae vaga pecora,
aliena quae petentes velut exules loca
sectam meam exsecutae duce me mihi comites
rapidum salum tulistis truculentaque pelagi
et corpus evirastis Veneris nimio odio;
hilarate erae citatis erroribus animum.
mora tarda mente cedat: simul ite, sequimini
Phrygiam ad domum Cybebes, Phrygia ad nemora deae,
ubi cymbalum sonat vox, ubi tympana reboant,
tibicen ubi canit Phryx curuo grave calamo,
ubi capita Maenades ui iaciunt hederigerae,
ubi sacra sancta acutis ululatibus agitant,
ubi suevit illa diuae volitare vaga cohors,
quo nos decet citatis celerare tripudiis.'
simul haec comitibus Attis cecinit notha mulier,
thiasus repente linguis trepidantibus ululat,
leve tympanum remugit, cava cymbala recrepant.
viridem citus adit Idam properante pede chorus.
furibunda simul anhelans uaga vadit animam agens
comitata tympano Attis per opaca nemora dux,
veluti iuvenca vitans onus indomita iugi;
rapidae ducem sequuntur Gallae properipedem.
itaque, ut domum Cybebes tetigere lassulae,
nimio e labore somnum capiunt sine Cerere.
piger his labante languore oculos sopor operit;
abit in quiete molli rabidus furor animi.
sed ubi oris aurei Sol radiantibus oculis
lustravit aethera album, sola dura, mare ferum,
pepulitque noctis umbras vegetis sonipedibus,
ibi Somnus excitam Attin fugiens citus abiit;
trepidante eum recepit dea Pasithea sinu.
ita de quiete molli rapida sine rabie
simul ipsa pectore Attis sua facta recoluit,
liquidaque mente vidit sine quis ubique foret,
animo aestuante rusum reditum ad vada tetulit.
ibi maria uasta visens lacrimantibus oculis,
patriam allocuta maestast ita voce miseriter.
' patria o mei creatrix, patria o mea genetrix,
ego quam miser relinquens, dominos ut erifugae
famuli solent, ad Idae tetuli nemora pedem,
ut aput niuem et ferarum gelida stabula forem,
et earum omnia adirem furibunda latibula,
ubinam aut quibus locis te positam, patria, reor?
cupit ipsa pupula ad te sibi derigere aciem,
rabie fera carens dum breve tempus animus est.
egone a mea remota haec ferar in nemora domo?
patria, bonis, amicis, genitoribus abero?
abero foro, palaestra, stadio et gyminasiis?
miser a miser, querendum est etiam atque etiam, anime.
quod enim genus figurast, ego non quod obierim?
ego mulier, ego adulescens, ego ephebus, ego puer,
ego gymnasi fui flos, ego eram decus olei:
mihi ianuae frequentes, mihi limina tepida,
mihi floridis corollis redimita domus erat,
linquendum ubi esset orto mihi Sole cubiculum.
ego nunc deum ministra et Cybeles famula ferar?
ego Maenas, ego mei pars, ego vir sterilis ero?
ego viridis algida Idae nive amicta loca colam?
ego vitam agam sub altis Phrygiae columinibus,
ubi cerua siluicultrix, ubi aper nemorivagus?
iam iam dolet quod egi, iam iamque paenitet.'
roseis ut huic labellis sonitus citus abiit
geminas deorum ad aures nova nuntia referens,
ibi iuncta iuga resoluens Cybele leonibus
laeuumque pecoris hostem stimulans ita loquitur.
' agedum,' inquit ' age ferox i fac ut hunc furor agitet,
fac uti furoris ictu reditum in nemora ferat,
mea libere nimis qui fugere imperia cupit.
age caede terga cauda, tua verbera patere,
fac cuncta mugienti fremitu loca retonent,
rutilam ferox torosa ceruice quate iubam.'
ait haec minax Cybebe religatque iuga manu.
ferus ipse sese adhortans rapidum incitat animo,
vadit, fremit, refringit virgulta pede uago.
at ubi umida albicantis loca litoris adiit,
teneramque uidit Attin prope marmora pelagi,
facit impetum. illa demens fugit in nemora fera;
ibi semper omne vitae spatium famula fuit.
dea, magna dea, Cybebe, dea domina Dindymi,
procul a mea tuos sit furor omnis, era, domo:
alios age incitatos, alios age rabidos.
Poem 64
Introduction
In the long wedding epic that is 64, I am commenting upon lines 132-148 (here beginning at 135), the beginning of Ariadne's Lament. The complaints of Ariadne constitute the longest part of the entire poem, and it begins with Ariadne forlornly listing her grievances of treachery and abandonment to the sea, as Theseus has already left her (Quinn). The language here is very reminiscent of Catullus 30 (Garrison) The meter is dactylic-hexameter, as Catullus is attempting to emulate the epic poets.
Translation
Is this the way carrying me away from my fatherland, treacherous one, from the altar,
lying one, you have left me on this deserted shore, Theseus?
In this way deserting me you neglect the divine power of the gods,
heedless one! Do you carry home accursed false oaths?
Can nothing avert the resolution of a cruel mind?
Was there no mercy available to you so your pitiless heart could have compassion for me?
And yet did you not deliver to me these promises with a sweet voice,
and did you not bid this wretch to hope these things,
and happy wedding, and wished for marriage,
which the airy winds tears to pieces, all vain.
Even now let no woman believe sworn oaths from a man,
nor hope for the speech of man to be faithful;
While for whom the desiring mind is eager to obtain someone,
they do not fear to swear oaths, nor do they show restraint to promise:
but as soon as the lust of the desirous mind is satisfied, they fear to say nothing,
nor do they care for their lies.
Peliaco quondam prognatae vertice pinus
dicuntur liquidas Neptuni nasse per undas
Phasidos ad fluctus et fines Aeetaeos,
cum lecti iuvenes, Argivae robora pubis,
auratam optantes Colchis avertere pellem
ausi sunt vada salsa cita decurrere puppi,
caerula verrentes abiegnis aequora palmis.
diva quibus retinens in summis urbibus arces
ipsa levi fecit volitantem flamine currum,
pinea coniungens inflexae texta carinae.
illa rudem cursu prima imbuit Amphitriten;
quae simul ac rostro ventosum proscidit aequor
tortaque remigio spumis incanuit unda,
emersere freti candenti e gurgite vultus
aequoreae monstrum Nereides admirantes.
illa, atque alia, viderunt luce marinas
mortales oculis nudato corpore Nymphas
nutricum tenus exstantes e gurgite cano.
tum Thetidis Peleus incensus fertur amore,
tum Thetis humanos non despexit hymenaeos,
tum Thetidi pater ipse iugandum Pelea sensit.
o nimis optato saeclorum tempore nati
heroes, salvete, deum genus! o bona matrum
progenies, salvete iter...
vos ego saepe, meo vos carmine compellabo.
teque adeo eximie taedis felicibus aucte,
Thessaliae columen Peleu, cui Iuppiter ipse,
ipse suos divum genitor concessit amores;
tene Thetis tenuit pulcerrima Nereine?
tene suam Tethys concessit ducere neptem,
Oceanusque, mari totum qui amplectitur orbem?
quae simul optatae finito tempore luces
aduenere, domum conventu tota frequentat
Thessalia, oppletur laetanti regia coetu:
dona ferunt prae se, declarant gaudia vultu.
deseritur Cieros, linquunt Pthiotica Tempe
Crannonisque domos ac moenia Larisaea,
Pharsalum coeunt, Pharsalia tecta frequentant.
rura colit nemo, mollescunt colla iuvencis,
non humilis curuis purgatur vinea rastris,
non glebam prono conuellit vomere taurus,
non falx attenuat frondatorum arboris umbram,
squalida desertis rubigo infertur aratris.
ipsius at sedes, quacumque opulenta recessit
regia, fulgenti splendent auro atque argento.
candet ebur soliis, collucent pocula mensae,
tota domus gaudet regali splendida gaza.
puluinar vero divae geniale locatur
sedibus in mediis, Indo quod dente politum
tincta tegit roseo conchyli purpura fuco.
haec vestis priscis hominum uariata figuris
heroum mira virtutes indicat arte.
namque fluentisono prospectans litore Diae,
Thesea cedentem celeri cum classe tuetur
indomitos in corde gerens Ariadna furores,
necdum etiam sese quae visit visere credit,
utpote fallaci quae tum primum excita somno
desertam in sola miseram se cernat harena.
immemor at iuvenis fugiens pellit uada remis,
irrita ventosae linquens promissa procellae.
quem procul ex alga maestis Minois ocellis,
saxea ut effigies bacchantis, prospicit, eheu,
prospicit et magnis curarum fluctuat undis,
non flavo retinens subtilem vertice mitram,
non contecta levi uelatum pectus amictu,
non tereti strophio lactentis vincta papillas,
omnia quae toto delapsa e corpore passim
ipsius ante pedes fluctus salis alludebant.
sed neque tum mitrae neque tum fluitantis amictus
illa vicem curans toto ex te pectore, Theseu,
toto animo, tota pendebat perdita mente.
misera, assiduis quam luctibus externauit
spinosas Erycina serens in pectore curas,
illa tempestate, ferox quo ex tempore Theseus
egressus curuis e litoribus Piraei
attigit iniusti regis Gortynia templa.
nam perhibent olim crudeli peste coactam
Androgeoneae poenas exsoluere caedis
electos ivuenes simul et decus innuptarum
Cecropiam solitam esse dapem dare Minotauro.
quis angusta malis cum moenia uexarentur,
ipse suum Theseus pro caris corpus Athenis
proicere optauit potius quam talia Cretam
funera Cecropiae nec funera portarentur.
atque ita nave leui nitens ac lenibus auris
magnanimum ad Minoa venit sedesque superbas.
hunc simul ac cupido conspexit lumine uirgo
regia, quam suauis exspirans castus odores
lectulus in molli complexu matris alebat,
quales Eurotae praecingunt flumina myrtus
aurave distinctos educit verna colores,
non prius ex illo flagrantia declinauit
lumina, quam cuncto concepit corpore flammam
funditus atque imis exarsit tota medullis.
heu misere exagitans immiti corde furores
sancte puer, curis hominum qui gaudia misces,
quaeque regis Golgos quaeque Idalium frondosum,
qualibus incensam iactastis mente puellam
fluctibus, in flavo saepe hospite suspirantem!
quantos illa tulit languenti corde timores!
quanto saepe magis fulgore expalluit auri,
cum saevum cupiens contra contendere monstrum
aut mortem appeteret Theseus aut praemia laudis!
non ingrata tamen frustra munuscula divis
promittens tacito succepit vota labello.
nam velut in summo quatientem brachia Tauro
quercum aut conigeram sudanti cortice pinum
indomitus turbo contorquens flamine robur,
eruit ( illa procul radicitus exturbata
prona cadit, late quaevis cumque obuia frangens,)
sic domito saeuum prostravit corpore Theseus
nequiquam vanis iactantem cornua ventis.
inde pedem sospes multa cum laude reflexit
errabunda regens tenui vestigia filo,
ne labyrintheis e flexibus egredientem
tecti frustraretur inobseruabilis error.
sed quid ego a primo digressus carmine plura
commemorem, ut linquens genitoris filia vultum,
ut consanguineae complexum, ut denique matris,
quae misera in gnata deperdita laeta
omnibus his Thesei dulcem praeoptarit amorem:
venerit aut ut vecta rati spumosa ad litora Diae
aut ut eam devinctam lumina somno
liquerit immemori discedens pectore coniunx?
saepe illam perhibent ardenti corde furentem
clarisonas imo fudisse e pectore voces,
ac tum praeruptos tristem conscendere montes,
unde aciem pelagi vastos protenderet aestus,
tum tremuli salis aduersas procurrere in undas
mollia nudatae tollentem tegmina surae,
atque haec extremis maestam dixisse querellis,
frigidulos udo singultus ore cientem:
' sicine me patriis auectam, perfide, ab aris
sicine is an indignant form of sic (Garrison)
Here Ariadne expresses her despondency and disillusionment as she gazes statuesquely to see, contemplating her abandonment (Fitzgerald)
perfide, deserto liquisti in litore, Theseu?
sicine discedens neglecto numine divum,
neglecto numine divum : that is, neglecting the power the Gods wield (Quinn)
immemor a! devota domum periuria portas?
“With fallax, immemor, perfidus, the promise blown to the empty breezes, and other verbal echoes as well, the reader cannot help but remember poem 30." (Wiseman)
devota : accursed, hateful (Quinn)
nullane res potuit crudelis flectere mentis
consilium? tibi nulla fuit clementia praesto,
immite ut nostri vellet miserescere pectus?
nostri : poetic plural genetive (Garrison)
at non haec quondam blanda promissa dedisti
blanda : sweet, with voce (Garrison)
blanda... voce : Ariadne learns the pain of empty promises, and goes on to indict the whole male sex (Fitzgerald)
voce mihi, non haec miserae sperare iubebas,
miserae : dative indirect object of iubebas (Garrison)
miserae : an accusative would be expected, but perhaps the dative is a carry over from mihi (Quinn)
sed conubia laeta, sed optatos hymenaeos,
Unusual rhythm, without a strong caesura in foot 3 or 4, and no allignment of stress and initial syllable in foot 5 (Quinn)
hymenaeus originates from the Greek wedding cry, which then was identified with the marriage God. Eventually in Latin and Greek the term came to be used as a term for marriage itself, often synonymous with conubium and nuptiae , and commonly in the plural. (Quinn)
quae cuncta aereii discerpunt irrita uenti.
venti : words and abstract ideas being carried off by the wind is very common in Greek poetry (Quinn)
nunc iam nulla uiro iuranti femina credat,
nulla uiri speret sermones esse fideles;
quis dum aliquid cupiens animus praegestit apisci,
quis is quibus : dative of reference (Garrison)
cupiens is an adjective with animus (Garrison)
nil metuunt iurare, nihil promittere parcunt:
sed simul ac cupidae mentis satiata libido est,
libido : need could also mean wish or desire (Quinn), in addition to sexual craving (Garrison)
dicta nihil metuere, nihil periuria curant.
periuria connects Ariadne's rant back to the periuria of 135 (Quinn)
certe ego te in medio versantem turbine leti
eripui, et potius germanum amittere creui,
quam tibi fallaci supremo in tempore dessem.
pro quo dilaceranda feris dabor alitibusque
praeda, neque iniacta tumulabor mortua terra.
quaenam te genuit sola sub rupe leaena,
quod mare conceptum spumantibus exspuit undis,
quae Syrtis, quae Scylla rapax, quae vasta Carybdis,
talia qui reddis pro dulci praemia uita?
si tibi non cordi fuerant conubia nostra,
saeua quod horrebas prisci praecepta parentis,
attamen in uestras potuisti ducere sedes,
quae tibi iucundo famularer serua labore,
candida permulcens liquidis vestigia lymphis,
purpureaue tuum consternens veste cubile.
sed quid ego ignaris nequiquam conquerar auris,
externata malo, quae nullis sensibus auctae
nec missas audire queunt nec reddere voces?
ille autem prope iam mediis versatur in undis,
nec quisquam apparet vacua mortalis in alga.
sic nimis insultans extremo tempore saeva
fors etiam nostris inuidit questibus auris.
Iuppiter omnipotens, utinam ne tempore primo
Gnosia Cecropiae tetigissent litora puppes,
indomito nec dira ferens stipendia tauro
perfidus in Cretam religasset navita funem,
nec malus hic celans dulci crudelia forma
consilia in nostris requiesset sedibus hospes!
nam quo me referam? quali spe perdita nitor?
Idaeosne petam montes? at gurgite lato
discernens ponti truculentum dividit aequor.
an patris auxilium sperem? quemne ipsa reliqui
respersum iuvenem fraterna caede secuta?
coniugis an fido consoler memet amore?
quine fugit lentos incurvans gurgite remos?
praeterea nullo colitur sola insula tecto,
nec patet egressus pelagi cingentibus undis.
nulla fugae ratio, nulla spes: omnia muta,
omnia sunt deserta, ostentant omnia letum.
non tamen ante mihi languescent lumina morte,
nec prius a fesso secedent corpore sensus,
quam iustam a diuis exposcam prodita multam
caelestumque fidem postrema comprecer hora.
quare facta uirum multantes vindice poena
Eumenides, quibus anguino redimita capillo
frons exspirantis praeportat pectoris iras,
huc huc adventate, meas audite querellas,
quas ego, vae misera, extremis proferre medullis
cogor inops, ardens, amenti caeca furore.
quae quoniam verae nascuntur pectore ab imo,
vos nolite pati nostrum vanescere luctum,
sed quali solam Theseus me mente reliquit,
tali mente, deae, funestet seque suosque.'
has postquam maesto profudit pectore uoces,
supplicium saevis exposcens anxia factis,
annuit inuicto caelestum numine rector;
quo motu tellus atque horrida contremuerunt
aequora concussitque micantia sidera mundus.
ipse autem caeca mentem caligine Theseus
consitus oblito dimisit pectore cuncta,
quae mandata prius constanti mente tenebat,
dulcia nec maesto sustollens signa parenti
sospitem Erechtheum se ostendit visere portum.
namque ferunt olim, classi cum moenia divae
linquentem gnatum ventis concrederet Aegeus,
talia complexum iuveni mandata dedisse:
' gnate mihi longa iucundior unice vita,
gnate, ego quem in dubios cogor dimittere casus,
reddite in extrema nuper mihi fine senectae,
quandoquidem fortuna mea ac tua fervida virtus
eripit inuito mihi te, cui languida nondum
lumina sunt gnati cara saturata figura,
non ego te gaudens laetanti pectore mittam,
nec te ferre sinam fortunae signa secundae,
sed primum multas expromam mente querellas,
canitiem terra atque infuso pulvere foedans,
inde infecta uago suspendam lintea malo,
nostros ut luctus nostraeque incendia mentis
carbasus obscurata dicet ferrugine Hibera.
quod tibi si sancti concesserit incola Itoni,
quae nostrum genus ac sedes defendere Erecthei
tum vero facito ut memori tibi condita corde
haec uigeant mandata, nec ulla oblitteret aetas;
ut simul ac nostros invisent lumina collis,
funestam antennae deponant undique vestem,
candidaque intorti sustollant vela rudentes,
quam primum cernens ut laeta gaudia mente
agnoscam, cum te reducem aetas prospera sistet.'
haec mandata prius constanti mente tenentem
Thesea ceu pulsae ventorum flamine nubes
aereum nivei montis liquere cacumen.
at pater, ut summa prospectum ex arce petebat,
anxia in assiduos absumens lumina fletus,
cum primum infecti conspexit lintea ueli,
praecipitem sese scopulorum e vertice iecit,
amissum credens immiti Thesea fato.
sic funesta domus ingressus tecta paterna
morte ferox Theseus, qualem Minoidi luctum
obtulerat mente immemori, talem ipse recepit.
quae tum prospectans cedentem maesta carinam
multiplices animo voluebat saucia curas.
Introduction Lines 251-254
In Catullus’ poem 64, A Little Wedding Epic, lines 251-264 describe the discovery of Ariadne by Bacchus. Previous to these lines Catullus describes how Ariadne was deserted at the island of Dia by her love Theseus. While this section of the poem is often thought to be Ariadne’s rescue from the island, the text can make the rescue seem unpleasant as though Ariadne is being forced to go with Bacchus. This section can be broken into three parts, the chaotic and loud discovery of Ariadne by Bacchus, the description of all of the orgiastic rituals the Bacchants are participating in, and the description of the music they are making with their various instruments. This activities in this section can be described as pandemonium. The painting below by Sebastiano Ricci similarly interprets this section of the poem showing many Bacchants following Dionysus playing instruments. Catullus wrote the poem in dactylic hexameter. Works by Garrison, Fordyce, Thomson, and Green were helpful in dissecting the Latin to create a literal English translation. The modern text of Catullus is not necessarily what Catullus initially wrote. Our modern text relies on manuscripts from the fourteenth century with were very flawed (Thomson).
Translation Lines 251-264
Nevertheless vigorous Bacchus was flying about from the other side with a dancing band of Satyrs and Nysa-born Sileni, seeking you, Ariadne, inflamed with love for you. Then the lively Bacchants, with their heads thrown back, were raving euhoe, euhoe all over the place with maddened mind, some of these were shaking spears wreathed with vine leaves, some were throwing the limbs from a torn apart young bullock, some were surrounding themselves with writhing serpents, some thronged about sacred objects, hidden in deep wickerwork baskets, the ritual objects which the uninitiated desire to hear about in vain; others were striking small drums with hands held high, or were producing thin ringings with polished bronze; for many the horns were blowing out noisy booming sounds and a strange reed pipe with was making a rough song.
at parte ex alia florens volitabat Iacchus
parte ex alia: the other side (Thomson)
Bacchus is often seen as lively; florens: fresh and vigorous (Fordyce)
Iacchus is one of Dionysus’ cult titles (Garrison)
cum thiaso Satyrorum et Nysigenis Silenis,
A thiasus is an orgiastic dance and the group that performs it (Garrison); literally translated a dancing band
Nysigenis : Nysa-born
te quaerens, Ariadna, tuoque incensus amore.
tuo... amore : love for you (Fordyce)
. . . . . . . . . . .
quae tum alacres passim lymphata mente furebant
lymphata mente : with maddened mind (Fordyce)
alacres agrees with bacchantes on line 255
euhoe bacchantes, euhoe capita inflectentes.
capita inflectentes : their heads thrown back (Garrison)
euhoe is an exclamatory cry of the Bacchants (Garrison) and it can remain in Latin the same way a proper name does.
harum pars tecta quatiebant cuspide thyrsos,
tecta... cuspide : wreathed with vine-leaves (Frodyce) also ablative of material (Garrison)
the point of the thyrsus was hidden in the vines and a pine cone (Thomson)
The repetition of pars from lines 256-259 is anaphora and puts emphasis on the acts of the Bacchants.
pars e divolso iactabant membra iuvenco,
divolso... iuvenco : torn apart young bullock (Garrison)
The Bacchants were believed to participate in violent acts when under the Bacchic frenzy (Thomson)
pars sese tortis serpentibus incingebant,
tortis serpentibus : writhing serpents (Green)
pars obscura cavis celebrabant orgia cistis,
orgia : sacred objects (Thomson)
obscura : hidden in; here it is treated as a participle (Thomson)
celebrabant : thronged about (Thomson)
orgia quae frustra cupiunt audire profani;
profani : the uninitiated (Frodyce)
audire : hear about (Garrison)
plangebant aliae proceris tympana palmis,
proceris… palmis : with hands held high (Thomson)
The alliteration of the p sound in this line and the t sound in line 262 can represent the noise drums (tympana ) being struck or the cymbals (tereti aere ) ringing (Garrison) and is therefore also onomatopoeia.
aut tereti tenvis tinnitus aere ciebant;
tereti… aere : polished bronze (Garrison)
multis raucisonos efflabant cornua bombos
multis : for many; it functions as a dative of reference (Garrison)
raucisonos... bombos : noisy booming sounds (Garrison)
barbaraque horribili stridebat tibia cantu.
Catullus shows off his skills in this golden line.
talibus amplifice vestis decorata figuris
puluinar complexa suo velabat amictu.
quae postquam cupide spectando Thessala pubes
expleta est, sanctis coepit decedere divis.
hic, qualis flatu placidum mare matutino
horrificans Zephyrus proclivas incitat undas,
Aurora exoriente vagi sub limina Solis,
quae tarde primum clementi flamine pulsae
procedunt leviterque sonant plangore cachinni,
post vento crescente magis magis increbescunt,
purpureaque procul nantes ab luce refulgent:
sic tum vestibuli linquentes regia tecta
ad se quisque vago passim pede discedebant.
quorum post abitum princeps e vertice Pelei
advenit Chiron portans siluestria dona:
nam quoscumque ferunt campi, quos Thessala magnis
montibus ora creat, quos propter fluminis undas
aura parit flores tepidi fecunda Favoni,
hos indistinctis plexos tulit ipse corollis,
quo permulsa domus iucundo risit odore.
confestim Penios adest, viridantia Tempe,
Tempe, quae silvae cingunt super impendentes,
Minosim linquens doris celebranda choreis,
non vacuos: namque ille tulit radicitus altas
fagos ac recto proceras stipite laurus,
non sine nutanti platano lentaque sorore
flammati Phaethontis et aerea cupressu.
haec circum sedes late contexta locauit,
vestibulum ut molli velatum fronde vireret.
post hunc consequitur sollerti corde Prometheus,
extenuata gerens veteris vestigia poenae,
quam quondam silici restrictus membra catena
persoluit pendens e verticibus praeruptis.
inde pater diuum sancta cum coniuge natisque
advenit caelo, te solum, Phoebe, relinquens
unigenamque simul cultricem montibus Idri:
Pelea nam tecum pariter soror aspernata est,
nec Thetidis taedas voluit celebrare iugales.
qui postquam niveis flexerunt sedibus artus
large multiplici constructae sunt dape mensae,
cum interea infirmo quatientes corpora motu
veridicos Parcae coeperunt edere cantus.
his corpus tremulum complectens undique vestis
candida purpurea talos incinxerat ora,
at roseae niveo residebant vertice vittae,
aeternumque manus carpebant rite laborem.
laeua colum molli lana retinebat amictum,
dextera tum leviter deducens fila supinis
formabat digitis, tum prono in pollice torquens
libratum tereti versabat turbine fusum,
atque ita decerpens aequabat semper opus dens,
laneaque aridulis haerebant morsa labellis,
quae prius in leui fuerant exstantia filo:
ante pedes autem candentis mollia lanae
vellera uirgati custodibant calathisci.
haec tum clarisona pellentes vellera voce
talia divino fuderunt carmine fata,
carmine, perfidiae quod post nulla arguet aetas.
o decus eximium magnis virtutibus augens,
Emathiae tutamen, Opis carissime nato,
accipe, quod laeta tibi pandunt luce sorores,
veridicum oraclum: sed uos, quae fata sequuntur,
currite ducentes subtegmina, currite, fusi.
adveniet tibi iam portans optata maritis
Hesperus, adveniet fausto cum sidere coniunx,
quae tibi flexanimo mentem perfundat amore,
languidulosque paret tecum coniungere somnos,
leuia substernens robusto bracchia collo.
currite ducentes subtegmina, currite, fusi.
nulla domus tales umquam contexit amores,
nullus amor tali coniunxit foedere amantes,
qualis adest Thetidi, qualis concordia Peleo.
currite ducentes subtegmina, currite, fusi.
nascetur vobis expers terroris Achilles,
hostibus haud tergo, sed forti pectore notus,
qui persaepe vago victor certamine cursus
flammea praeuertet celeris vestigia ceruae.
currite ducentes subtegmina, currite, fusi.
non illi quisquam bello se conferet heros,
cum Phrygii Teucro manabunt sanguine
Troicaque obsidens longinquo moenia bello,
periuri Pelopis vastabit tertius heres.
currite ducentes subtegmina, currite, fusi.
illius egregias virtutes claraque facta
saepe fatebuntur gnatorum in funere matres,
cum incultum cano solvent a uertice crinem,
putridaque infirmis variabunt pectora palmis.
currite ducentes subtegmina, currite, fusi.
namque velut densas praecerpens messor aristas
sole sub ardenti flauentia demetit arua,
Troiugenum infesto prosternet corpora ferro.
currite ducentes subtegmina, currite, fusi.
testis erit magnis virtutibus unda Scamandri,
quae passim rapido diffunditur Hellesponto,
cuius iter caesis angustans corporum aceruis
alta tepefaciet permixta flumina caede.
currite ducentes subtegmina, currite, fusi.
denique testis erit morti quoque reddita praeda,
cum teres excelso coaceruatum aggere bustum
excipiet niveos perculsae virginis artus.
currite ducentes subtegmina, currite, fusi.
nam simul ac fessis dederit fors copiam Achiuis
urbis Dardaniae Neptunia solvere uincla,
alta Polyxenia madefient caede sepulcra;
quae, velut ancipiti succumbens victima ferro,
proiciet truncum summisso poplite corpus.
currite ducentes subtegmina, currite, fusi.
quare agite optatos animi coniungite amores.
accipiat coniunx felici foedere diuam,
dedatur cupido iam dudum nupta marito.
currite ducentes subtegmina, currite, fusi.
non illam nutrix orienti luce revisens
hesterno collum poterit circumdare filo,
anxia nec mater discordis maesta puellae
secubitu caros mittet sperare nepotes.
currite ducentes subtegmina, currite, fusi.
talia praefantes quondam felicia Pelei
carmina divino cecinerunt pectore Parcae.
praesentes namque ante domos invisere castas
heroum, et sese mortali ostendere coetu,
caelicolae nondum spreta pietate solebant.
saepe pater divum templo in fulgente reuisens,
annua cum festis venissent sacra diebus,
conspexit terra centum procumbere tauros.
saepe uagus Liber Parnasi vertice summo
Thyiadas effusis evantis crinibus egit,
cum Delphi tota certatim ex urbe ruentes
acciperent laeti divum fumantibus aris.
saepe in letifero belli certamine Mauors
aut rapidi Tritonis era aut Amarunsia virgo
armatas hominum est praesens hortata cateruas.
sed postquam tellus scelere est imbuta nefando
iustitiamque omnes cupida de mente fugarunt,
perfudere manus fraterno sanguine fratres,
destitit extinctos gnatus lugere parentes,
optauit genitor primaeui funera nati,
liber ut innuptae poteretur flore novercae,
ignaro mater substernens se impia nato
impia non verita est diuos scelerare penates.
omnia fanda nefanda malo permixta furore
iustificam nobis mentem avertere deorum.
quare nec talis dignantur visere coetus,
nec se contingi patiuntur lumine claro.
Poem 65
Etsi me assiduo confectum cura dolore
sevocat a doctis, Ortale, virginibus,
nec potis est dulcis Musarum expromere fetus
mens animi, tantis fluctuat ipsa malis--
namque mei nuper Lethaeo in gurgite fratris
pallidulum manans alluit unda pedem,
Troia Rhoeteo quem subter litore tellus
ereptum nostris obterit ex oculis.
. . . . . . . .
numquam ego te, vita frater amabilior,
aspiciam posthac? at certe semper amabo,
semper maesta tua carmina morte canam,
qualia sub densis ramorum concinit umbris
Daulias, absumpti fata gemens Ityli--
sed tamen in tantis maeroribus, Ortale, mitto
haec expressa tibi carmina Battiadae,
ne tua dicta vagis nequiquam credita ventis
effluxisse meo forte putes animo,
ut missum sponsi furtivo munere malum
procurrit casto virginis e gremio,
quod miserae oblitae molli sub veste locatum,
dum adventu matris prosilit, excutitur,
atque illud prono praeceps agitur decursu,
huic manat tristi conscius ore rubor.
Poem 66
Omnia qui magni dispexit lumina mundi,
qui stellarum ortus comperit atque obitus,
flammeus ut rapidi solis nitor obscuretur,
ut cedant certis sidera temporibus,
ut Triuiam furtim sub Latmia saxa relegans
dulcis amor gyro deuocet aereo:
idem me ille Conon caelesti in limine uidit
e Beroniceo uertice caesariem
fulgentem clare, quam multis illa dearum
leuia protendens brachia pollicita est,
qua rex tempestate nouo auctus hymenaeo
uastatum finis iuerat Assyrios,
dulcia nocturnae portans uestigia rixae,
quam de uirgineis gesserat exuuiis.
estne nouis nuptis odio Venus? anne parentum
frustrantur falsis gaudia lacrimulis,
ubertim thalami quas intra limina fundunt?
non, ita me diui, uera gemunt, iuerint.
id mea me multis docuit regina querellis
inuisente nouo proelia torua uiro.
et tu non orbum luxti deserta cubile,
sed fratris cari flebile discidium?
quam penitus maestas exedit cura medullas!
ut tibi tunc toto pectore sollicitae
sensibus ereptis mens excidit! at ego certe
cognoram a parua uirgine magnanimam.
anne bonum oblita es facinus, quo regium adepta es
coniugium, quod non fortior ausit alis?
sed tum maesta uirum mittens quae uerba locuta est!
Iuppiter, ut tristi lumina saepe manu!
quis te mutauit tantus deus? an quod amantes
non longe a caro corpore abesse uolunt?
atque ibi me cunctis pro dulci coniuge diuis
non sine taurino sanguine pollicita es,
si reditum tetulisset. is haut in tempore longo
captam Asiam Aegypti finibus addiderat.
quis ego pro factis caelesti reddita coetu
pristina uota nouo munere dissoluo.
inuita, o regina, tuo de uertice cessi,
inuita: adiuro teque tuumque caput,
digna ferat quod si quis inaniter adiurarit:
sed qui se ferro postulet esse parem?
ille quoque euersus mons est, quem maximum in oris
progenies Thiae clara superuehitur,
cum Medi peperere nouum mare, cumque iuuentus
per medium classi barbara nauit Athon.
quid facient crines, cum ferro talia cedant?
Iuppiter, ut Chalybon omne genus pereat,
et qui principio sub terra quaerere uenas
institit ac ferri stringere duritiem!
abiunctae paulo ante comae mea fata sorores
lugebant, cum se Memnonis Aethiopis
unigena impellens nutantibus aera pennis
obtulit Arsinoes Locridis ales equos,
isque per aetherias me tollens auolat umbras
et Veneris casto collocat in gremio.
ipsa suum Zephyritis eo famulum legarat
Graiia Canopitis incola litoribus.
hi dii uen ibi uario ne solum in lumine caeli
ex Ariadnaeis aurea temporibus
fixa corona foret, sed nos quoque fulgeremus
deuotae flaui uerticis exuuiae,
uuidulam a fluctu cedentem ad templa deum me
sidus in antiquis diua nouum posuit.
Virginis et saeui contingens namque Leonis
lumina, Callisto iuncta Lycaoniae,
uertor in occasum, tardum dux ante Booten,
qui uix sero alto mergitur Oceano.
sed quamquam me nocte premunt uestigia diuum,
lux autem canae Tethyi restituit
( pace tua fari hic liceat, Ramnusia uirgo,
namque ego non ullo uera timore tegam,
nec si me infestis discerpent sidera dictis,
condita quin ueri pectoris euoluam),
non his tam laetor rebus, quam me afore semper,
afore me a dominae uertice discrucior,
quicum ego, dum uirgo quondam fuit omnibus expers
unguentis, una milia multa bibi.
nunc uos, optato quas iunxit lumine taeda,
non prius unanimis corpora coniugibus
tradite nudantes reiecta ueste papillas,
quam iucunda mihi munera libet onyx,
uester onyx, casto colitis quae iura cubili.
sed quae se impuro dedit adulterio,
illius a mala dona leuis bibat irrita puluis:
namque ego ab indignis praemia nulla peto.
sed magis, o nuptae, semper concordia uestras,
semper amor sedes incolat assiduus.
tu uero, regina, tuens cum sidera diuam
placabis festis luminibus Venerem,
unguinis expertem non siris esse tuam me,
sed potius largis affice muneribus.
sidera corruerint utinam! coma regia fiam,
proximus Hydrochoi fulgeret Oarion!
Poem 67
O dulci iucunda uiro, iucunda parenti,
salue, teque bona Iuppiter auctet ope,
ianua, quam Balbo dicunt seruisse benigne
olim, cum sedes ipse senex tenuit,
quamque ferunt rursus gnato seruisse maligne,
postquam es porrecto facta marita sene.
dic agedum nobis, quare mutata feraris
in dominum ueterem deseruisse fidem.
' Non ( ita Caecilio placeam, cui tradita nunc sum)
culpa mea est, quamquam dicitur esse mea,
nec peccatum a me quisquam pote dicere quicquam:
uerum istius populi ianua qui te facit,
qui quacumque aliquid reperitur non bene factum
ad me omnes clamant: ianua, culpa tua est.'
Non istuc satis est uno te dicere uerbo.
sed facere ut quiuis sentiat et uideat.
' Qui possum? nemo quaerit nec scire laborat?'
Nos uolumus: nobis dicere ne dubita.
' Primum igitur, uirgo quod fertur tradita nobis,
falsum est. non illam uir prior attigerit,
languidior tenera cui pendens sicula beta.
numquam se mediam sustulit ad tunicam;
sed pater illius gnati uiolasse cubile
dicitur et miseram conscelerasse domum,
siue quod impia mens caeco flagrabat amore,
seu quod iners sterili semine natus erat,
ut quaerendum unde foret neruosius illud,
quod posset zonam soluere uirgineam.'
Egregium narras mira pietate parentem.
qui ipse sui gnati minxerit in gremium.
Atqui non solum hoc dicit se cognitum habere
Brixia Cycneae supposita speculae,
flauus quam molli praecurrit flumine Mella,
Brixia Veronae mater amata meae,
sed de Postumio et Corneli narrat amore,
cum quibus illa malum fecit adulterium.
dixerit hic aliquis: quid? tu istaec, ianua, nosti,
cui numquam domini limine abesse licet,
nec populum auscultare, sed hic suffixa tigillo
tantum operire soles aut aperire domum?
saepe illam audiui furtiua uoce loquentem
solam cum ancillis haec sua flagitia,
nomine dicentem quos diximus, utpote quae mi
speraret nec linguam esse nec auriculam.
praeterea addebat quendam, quem dicere nolo
nomine, ne tollat rubra supercilia.
longus homo est, magnas cui lites intulit olim
falsum mendaci uentre puerperium.'
Poem 68
Quod mihi fortuna casuque oppressus acerbo
conscriptum hoc lacrimis mittis epistolium,
naufragum ut eiectum spumantibus aequoris undis
subleuem et a mortis limine restituam,
quem neque sancta Venus molli requiescere somno
desertum in lecto caelibe perpetitur,
nec ueterum dulci scriptorum carmine Musae
oblectant, cum mens anxia peruigilat:
id gratum est mihi, me quoniam tibi dicis amicum,
muneraque et Musarum hinc petis et Veneris.
sed tibi ne mea sint ignota incommoda, Mani,
neu me odisse putes hospitis officium,
accipe, quis merser fortunae fluctibus ipse,
ne amplius a misero dona beata petas.
tempore quo primum uestis mihi tradita pura est,
iucundum cum aetas florida uer ageret,
multa satis lusi: non est dea nescia nostri,
quae dulcem curis miscet amaritiem.
sed totum hoc studium luctu fraterna mihi mors
abstulit. o misero frater adempte mihi,
tu mea tu moriens fregisti commoda, frater,
tecum una tota est nostra sepulta domus,
omnia tecum una perierunt gaudia nostra,
quae tuus in uita dulcis alebat amor.
cuius ego interitu tota de mente fugaui
haec studia atque omnes delicias animi.
quare, quod scribis Veronae turpe Catullo
esse, quod hic quisquis de meliore nota
frigida deserto tepefactet membra cubili,
id, Mani, non est turpe, magis miserum est.
ignosces igitur si, quae mihi luctus ademit,
haec tibi non tribuo munera, cum nequeo.
nam, quod scriptorum non magna est copia apud me,
hoc fit, quod Romae uiuimus: illa domus,
illa mihi sedes, illic mea carpitur aetas;
huc una ex multis capsula me sequitur.
quod cum ita sit, nolim statuas nos mente maligna
id facere aut animo non satis ingenuo,
quod tibi non utriusque petenti copia posta est:
ultro ego deferrem, copia siqua foret.
Non possum reticere, deae, qua me Allius in re
iuuerit aut quantis iuuerit officiis,
ne fugiens saeclis obliuiscentibus aetas
illius hoc caeca nocte tegat studium:
sed dicam uobis, uos porro dicite multis
milibus et facite haec carta loquatur anus.
. . . . . . . .
notescatque magis mortuus atque magis,
nec tenuem texens sublimis aranea telam
in deserto Alli nomine opus faciat.
nam, mihi quam dederit duplex Amathusia curam,
scitis, et in quo me torruerit genere,
cum tantum arderem quantum Trinacria rupes
lymphaque in Oetaeis Malia Thermopylis,
maesta neque assiduo tabescere lumina fletu
cessarent. tristique imbre madere genae.
qualis in aerii perlucens uertice montis
riuus muscoso prosilit e lapide,
qui cum de prona praeceps est ualle uolutus,
per medium densi transit iter populi,
dulce uiatori lasso in sudore leuamen,
cum grauis exustos aestus hiulcat agros:
hic, uelut in nigro iactatis turbine nautis
lenius aspirans aura secunda uenit
iam prece Pollucis, iam Castoris implorata,
tale fuit nobis Allius auxilium.
is clausum lato patefecit limite campum,
isque domum nobis isque dedit dominae,
ad quam communes exerceremus amores.
quo mea se molli candida diua pede
intulit et trito fulgentem in limine plantam
innixa arguta constituit solea,
coniugis ut quondam flagrans aduenit amore
Protesilaeam Laodamia domum
inceptam frustra, nondum cum sanguine sacro
hostia caelestis pacificasset eros.
nil mihi tam ualde placeat, Ramnusia uirgo,
quod temere inuitis suscipiatur eris.
quam ieiuna pium desiderat ara cruorem,
docta est amisso Laudamia uiro,
coniugis ante coacta noui dimittere collum,
quam ueniens una atque altera rursus hiems
noctibus in longis auidum saturasset amorem,
posset ut abrupto uiuere coniugio,
quod scibant Parcae non longo tempore abesse,
si miles muros isset ad Iliacos.
nam tum Helenae raptu primores Argiuorum
coeperat ad sese Troia ciere uiros,
Troia ( nefas!) commune sepulcrum Asiae Europaeque,
Troia uirum et uirtutum omnium acerba cinis,
quaene etiam nostro letum miserabile fratri
attulit. ei misero frater adempte mihi
ei misero fratri iucundum lumen ademptum,
tecum una tota est nostra sepulta domus,
omnia tecum una perierunt gaudia nostra,
quae tuus in uita dulcis alebat amor.
quem nunc tam longe non inter nota sepulcra
nec prope cognatos compositum cineres,
sed Troia obscena, Troia infelice sepultum
detinet extremo terra aliena solo.
ad quam tum properans fertur undique pubes
Graecae penetralis deseruisse focos,
ne Paris abducta gauisus libera moecha
otia pacato degeret in thalamo.
quo tibi tum casu, pulcerrima Laudamia,
ereptum est uita dulcius atque anima
coniugium: tanto te absorbens uertice amoris
aestus in abruptum detulerat barathrum,
quale ferunt Grai Pheneum prope Cylleneum
siccare emulsa pingue palude solum,
quod quondam caesis montis fodisse medullis
audit falsiparens Amphitryoniades,
tempore quo certa Stymphalia monstra sagitta
perculit imperio deterioris eri,
pluribus ut caeli tereretur ianua diuis,
Hebe nec longa uirginitate foret.
sed tuus altus amor barathro fuit altior illo,
qui tamen indomitam ferre iugum docuit.
nam nec tam carum confecto aetate parenti
una caput seri nata nepotis alit,
qui cum diuitiis uix tandem iuuentus auitis
nomen testatas intulit in tabulas,
impia derisi gentilis gaudia tollens,
suscitat a cano uolturium capiti:
nec tantum niueo gauisa est ulla columbo
compar, quae multo dicitur improbius
oscula mordenti semper decerpere rostro,
quam quae praecipue multiuola est mulier.
sed tu horum magnos uicisti sola furores,
ut semel es flauo conciliata uiro.
aut nihil aut paulum cui tum concedere digna
lux mea se nostrum contulit in gremium,
quam circumcursans hinc illinc saepe Cupido
fulgebat crocina candidus in tunica.
quae tamen etsi uno non est contenta Catullo,
rara uerecundae furta feremus erae
ne nimium simus stultorum more molesti.
saepe etiam Iuno, maxima caelicolum,
coniugis in culpa flagrantem concoquit iram,
noscens omniuoli plurima furta Iouis.
atqui nec diuis homines componier aequum est,
. . . . . . . . . .
. . . . . . . . . .
ingratum tremuli tolle parentis onus.
fragrantem Assyrio uenit odore domum,
sed furtiua dedit mira munuscula nocte,
ipsius ex ipso dempta uiri gremio.
quare illud satis est, si nobis is datur unis
quem lapide illa dies candidiore notat.
hoc tibi, quod potui, confectum carmine munus
pro multis, Alli, redditur officiis,
ne uestrum scabra tangat rubigine nomen
haec atque illa dies atque alia atque alia.
huc addent diui quam plurima, quae Themis olim
antiquis solita est munera ferre piis.
sitis felices et tu simul et tua uita,
et domus in qua lusimus et domina,
et qui principio nobis terram dedit aufert,
a quo sunt primo omnia nata bona,
et longe ante omnes mihi quae me carior ipso est,
lux mea, qua uiua uiuere dulce mihi est.