Ausonius Moselle1

From Dickinson College Wiki
Jump to navigationJump to search

Transieram celerem nebuloso flumine Nauam

I had crossed the Nava, swift in its misty flow,

Addita miratus ueteri noua moenia Vinco,

Aequauit Latias ubi quondam Gallia Cannas

Infletaeque iacent inopes super arua cateruae.

Vnde iter ingrediens nemorosa per auia solum

Et nulla humani spectans uestigia cultus

Praetereo arentem sitientibus undique terris

Dumnissum riguasque perenni fonte Tabernas

Aruaque Sauromatum nuper metata colonis:

Et tandem primis Belgarum conspicor oris

Noiomagum, diui castra inclita Constantini.

Purior hic campis aer Phoebusque sereno

Lumine purpureum reserat iam sudus Olympum;

Nec iam consertis per mutua uincula ramis

Quaeritur exclusum uiridi caligine caelum;

Sed liquidum iubar et rutilam uisentibus aethram

Libera perspicui non inuidet aura diei.

In speciem tum me patriae cultumque nitentis

Burdigalae blando pepulerunt omnia uisu:

Culmina uillarum pendentibus edita ripis

Et uirides Baccho colles et amoena fluent

Subter labentis tacito rumore Mosellae.

Salue, amnis, laudate agris, laudate colonis,

Dignata imperio debent cui moenia Belgae:

Amnis odorifero iuga uitea consite Baccho,

Consite gramineas, amnis uiridissime, ripas:

Nauiger ut pelagus, deuexas pronus in undas

Vt fluuius, uitreoque lacus imitate profundo

Et riuos trepido potes aequiperare meatu

Et liquido gelidos fontes praecellere potu:

Omnia solus habes, quae fons, quae riuus et amnis

Et lacus et biuio refluus manamine pontus.

Tu placidis praelapsus aquis nec murmura uenti

Vlla nec occulti pateris luctamina saxi.

Non spirante uado rapidos properare meatus

Cogeris, extantes medio non aequore terras

Interceptus habes, iusti ne demat honorem

Nominis, exclusum si diuidat insula flumen.

Tu duplices sortite uias, et cum amne secunda

Defluis, ut celeres feriant uada concita remi,

Et cum per ripas nusquam cessante remulco

Intendunt collo malorum uincula nautae.

Ipse tuos quotiens miraris in amne recursus

Legitimosque putas prope segnius ire meatus!

Tu neque limigenis ripam praetexeris uluis,

Nec piger immundo perfundis litora caeno:

Sicca in primores pergunt uestigia lymphas.

I nunc et Phrygiis sola leuia consere crustis

Tendens marmoreum laqueata per atria campum;

Ast ego despectis, quae census opesque dederunt,

Naturae mirabor opus, non cura nepotum

Laetaque iacturis ubi luxuriatur egestas.

Hic solidae sternunt umentia litora harenae,

Nec retinent memores uestigia pressa figuras.

Spectaris uitreo per leuia terga profundo,

Secreti nihil amnis habens: utque almus aperto

Panditur intuitu liquidis obtutibus aer

Nec placidi prohibent oculos per inania uenti,

Sic demersa procul durante per intima uisu

Cernimus arcanique patet penetrale profundi,

Cum uada lene meant liquidarum et lapsus aquarum

Prodit caerulea dispersas luce figuras:

Quod sulcata leui crispatur harena meatu,

Inclinata tremunt uiridi quod gramina fundo;

Vsque sub ingenuis agitatae fontibus herbae

Vibrantes patiuntur aquas lucetque latetque

Calculus et uiridem distinguit glarea muscum:

Tota Caledoniis talis pictura Britannis,

Cum uirides algas et rubra corallia nudat

Aestus et albentes, concharum germina, bacas,

Delicias hominum, locupletibus atque sub undis

Assimulant nostros imitata monilia cultus.

Haud aliter placidae subter uada laeta Mosellae

Detegit admixtos non concolor herba lapillos.

Intentos tamen usque oculos errore fatigant

Interludentes, examina lubrica, pisces.

Sed neque tot species obliquatosque natatus

Quaeque per aduersum succedunt agmina flumen,

Nominaque et cunctos numerosae stirpis alumnus

Edere fas aut ille sinit, cui cura secundae

Sortis et aequorei cessit tutela tridentis.

Tu mihi flumineis habitatrix Nais in oris,

Squamigeri gregis ede choros liquidoque sub alueo

Dissere caeruleo fluitantes amne cateruas.

Squameus herbosas capito inter lucet harenas

Viscere praetenero fartim congestus aristis

Nec duraturus post bina trihoria mensis,

Purpureisque salar stellatus tergora guttis,

Et nullo spinae nociturus acumine rhedo,

Effugiensque oculos celeri leuis umbra natatu.

Tuque per obliqui fauces uexate Saraui,

Qua bis terna fremunt scopulosis ostia pilis,

Cum defluxisti famae maioris in amnem,

Liberior laxos exercei, barbe, natatus:

Tu melior peiore aeuo, tibi contigit omni

Spirantum ex numero non illaudata senectus.

Nec te puniceo rutilantem uiscere, salmo,

Transierim, latae cuius uaga uerbera caudae

Gurgite de medio summas referuntur in undas,

Occultus placido cum proditur aequore pulsus.

Tu loricato squamosus pectore, frontem

Lubricus et dubiae facturus fercula cenae

Tempora longarum fers incorrupte morarum,

Praesignis maculis capitis, cui prodiga nutat

Aluus opimatoque fluens abdomine uenter.

Quaeque per Illyricum, per stagna binominis Histri

Spumarum indiciis caperis, mustela, natantum

In nostrum subuecta fretum, ne lata Mosellae

Flumina tam celebri defraudarentur alumno.

Quis te naturae pinxit color! atra superne

Puncta notant tergum, qua lutea circuit iris;

Lubrica caeruleus perducit tergora fucus;

Corporis ad medium fartim pinguescis, at illinc

Vsque sub extremam squalet cutis arida caudam.

Nec te, delicias mensarum, perca, silebo,

Amnigenos inter pisces dignande marinis,

Solus puniceis facilis contendere mullis:

Nam neque gustus iners solidoque in corpore partes

Segmentis coeunt, sed dissociantur aristis.

Hic etiam Latio risus praenomine, cultor

Stagnorum, querulis uis infestissima ranis,

Lucius, obscuras ulua caenoque lacunas

Obsidet; hic nullos mensarum lectus ad usus

Feruet fumosis olido nidore popinis.

Quis non et uirides, uulgi solacia, tincas

Norit et alburnos, praedam puerilibus hamis,

Stridentesque focis, obsonia plebis, alausas?

Teque inter species geminas neutrumque et utrumque,

Qui necdum salmo nec iam salar ambiguusque

Amborum medio, sario, intercepte sub aeuo?

Tu quoque flumineas inter memorande cohortes,

Gobio, non geminis maior sine pollice palmis,

Praepinguis, teres, ouipara congestior aluo

Propexique iubas imitatus, gobio, barbi.

Nunc, pecus aequoreum, celebrabere, magne silure,

Quem velut Actaeo perductum tergora oliuo

Amnicolam delphina reor: sic per freta magnum

Laberis et longi uix corporis agmina solves

Aut breuibus defensa uadis aut fluminis uluis.

At cum tranquillos moliris in amne meatus,

Te uirides ripae, te caerula turba natantum,

Te liquidae mirantur aquae: diffunditur alueo

Aestus et extremi procurrunt margine fluctus.

Talis Atlantiaco quondam ballena profundo,

Cum uento motuue suo telluris ad oras

Pellitur, exclusum fundit mare, magnaque surgunt

Aequora, uicinique timent deereseere montes.

Hic tamen, hie nostrae mitis ballena Mosellae

Exitio procul est magnoque honor additus amni.

Iam liquidas spectasse uias et lubriea pisces

Agmina multiplicesque satis numerasse cateruas.

Indueant aliam spectacula uitea pompam

Sollicitentque uagos Baccheia munera uisus,

Qua sublimis apex longo super ardua tractu

Et rupes et aprica iugi flexusque sinusque

Vitibus assurgunt naturalique theatro.

Gauranum sie alma iugum uindemia uestit

Et Rhodopen, proprioque nitent Pangaea Lyaeo;

Sic uiret Ismarius super aequora Thracia collis;

Sic mea flauentem pingunt uineta Garunnam.

Summis quippe iugis tendentis in ultima cliui

Conseritur uiridi fluuialis margo Lyaeo.

Laeta operum plebes festinantesque coloni

Vertice nunc summo properant, nunc deiuge dorso,

Certantes stolidis clamoribus. Inde uiator

Riparum subiecta terens, hinc nauita labens

Probra canunt seris cultoribus: astrepit ollis

Et rupes et silua tremens et concauus amnis.

Nec solos homines delectat scaena locorum:

Hic ego et agrestes Satyros et glauca tuentes

Naidas extremis credam concurrere ripis,

Capripedes agitat cum laeta proteruia Panas

Insultantque uadis trepidasque sub amne sorores

Terrent indocili pulsantes uerbere fluctum.

Saepe etiam mediis furata e collibus uuas

Inter Oreiadas Panope fluuialis amicas

Fugit lasciuos, paganica numina, Faunos.

Dicitur et, medio cum sol stetit aureus orbe,

Ad commune fretum Satyros uitreasque sorores

Consortes celebrare choros, cum praebuit horas

Secretas hominum coetu flagrantior aestus;

Tunc insultantes sua per freta ludere Nymphas

Et Satyros mersare uadis rudibusque natandi

Per medias exire manus, dum lubrica falsi

Membra petunt liquidosque fouent pro corpore fluctus.

Sed non haec spectata ulli nec cognita uisu

Fas mihi sit pro parte loqui: secreta tegatur

Et commissa suis lateat reuerentia riuis.

Illa fruenda palam species, cum glaucus opaco

Respondet colli fluuius, frondere uidentur

Fluminei latices et palmite consitus amnis.

Quis color ille uadis, seras cum propulit umbras

Hesperus et uiridi perfundit monte Mosellam!

Tota natant crispis iuga motibus et tremit absens

Pampinus et uitreis uindemia turget in undis.

Annumerat uirides derisus nauita uites,

Nauita caudiceo fluitans super aequora limbo

Per medium, qua sese amni confundit imago

Collis et umbrarum confinia conserit amnis.

Haec quoque quam dulces celebrant spectacula pompas,

Remipedes medio certant cum flumine lembi

Et uarios ineunt flexus uiridesque per oras

Stringunt attonsis pubentia germina pratis!

Puppibus et proris alacres gestire magistros

Impubemque manum super amnica terga uagantem

=

Dum spectat, [uiridis qua surgit ripa, colonus,===

Non sentit] transire diem, sua seria ludo

Posthabet: excludit ueteres noua gratia curas.

Tales Cumano despectat in aequore ludos

Liber, sulphurei cum per iuga consita Gauri

Perque uaporiferi graditur uineta Veseui,

Cum Venus Actiacis Augusti laeta triumphis

Ludere lasciuos fera proelia iussit Amores,

Qualia Niliacae classes Latiaeque triremes

Subter Apollineae gesserunt Leucados arces,

Aut Pompeiani Mylasena pericula belli

Euboicae referunt per Auerna sonantia cumbae:

Innocuos ratium pulsus pugnasque iocantes

Naumachiae, Siculo qualis spectala Peloro,

Caeruleus uiridi reparat sub irnagine pontus.

Non aliam speciem petulantibus addit ephebis

Pubertasque amnisque et picti rostra phaseli.

Hos Hyperionio cum sol perfuderit aestu,

Reddit nautales uitreo sub gurgite formas

Et redigit pandas inuersi corporis umbras.

Vtque agiles motus dextra laeuaque frequentant

Et commutatis alternant pondera remis,

Vnda refert alios, simulacra umentia, nautas:

Ipsa suo gaudet simulamine nautica pubes

Fallaces fluuio mirata redire figuras.

Sic ubi compositos ostentatura capillos,

Candentem late speculi explorantis honorem

Cum primum carae nutrix admouit alumnae,

Laeta ignorato fruitur uirguncula ludo

Germanaeque putat formam spectare puellae:

Oscula fulgenti dat non referenda metallo

Aut fixas praetemptat acus aut frontis ad oram

Vibratos captat digitis extendere crines:

Talis ad umbrarum ludibria nautica pubes

Ambiguis fruitur ueri falsique figuris.

lam uero accessus faciles qua ripa ministrat,

Scrutatur toto populatrix turba profundo

Heu male defensos penetrali flumine pisces.

Hic medio procul amne trahens umentia lina

Nodosis decepta plagis examina uerrit;

Ast hic, tranquillo qua labitur agmine flumen,

Ducit corticeis fluitantia retia signis;

Ille autem scopulis deiectas pronus in undas

Inclinat lentae conexa caeumina uirgae

Inductos escis iaciens letalibus hamos.

Quos ignara doli postquam uaga turba natantum

Rictibus inuasit patulaeque per intima fauces

Sera occultati senserunt uulnera ferri,

Dum trepidant, subit indicium crispoque tremor

Vibrantis saetae nutans consentit harundo:

Nec mora et excussam stridenti uerbere praedam

Dexter in obliquum raptat puer; excipit ictum

Spiritus, ut fractis quondam per inane flagellis

Aura crepat motoque assibilat aere uentus.

Exultant udae super arida saxa rapinae

Luciferique pauent letalia tela diei,

Cuique sub amne suo mansit uigor, aere nostro

Segnis anhelatis uitam consumit in auris.

Iam piger inualido uibratur corpore plausus,

Torpida supremos patitur iam cauda tremores,

Nec coeunt rictus, haustas sed hiatibus auras

Reddit mortiferos expirans branchia flatus.

Sic ubi fabriles exercet spiritus ignes,

Accipit alterno cohibetque foramine uentos

Lanea fagineis alludens parma cauernis.

Vidi egomet quosdam leti sub fine trementes

Collegisse animas, mox in sublime citatos

Cernua subiectum praeceps dare corpora in amnem

Desperatarum potientes rursus aquarum.

Quos impos damni puer inconsultus ab alto

Impetit et stolido captat prensare natatu.

Sic Anthedonius Boeotia per freta Glaucus,

Gramina gustatu postquam exitialia Circes

Expertus carptas moribundis piscibus herbas

Sumpsit, Carpathium subiit nouus accola pontum.

Ille hamis et rete potens, scrutator operti

Nereos, aequoream solitus conuerrere Tethyn,

Inter captiuas fluitauit praedo cateruas.

Talia despectant longo per caerula tractu

Pendentes saxis instanti culmine uillae,

Quas medius dirimit sinuosis flexibus errans

Amnis, et alternas comunt praetoria ripas.

Quis modo Sestiacum pelagus, Nepheleidos Helles

Aequor, Abydeni freta quis miretur ephebi?

Quis Chalcedonio constratum ab litore pontum,

Regis opus magni, mediis euripus ubi undis

Europaeque Asiaeque uetat concurrere terras?

Non hic dira freti rabies, non saeua furentum

Proelia caurorum; licet hic commercia linguae

Iungere et alterno sermonem texere pulsu.

Blanda salutiferas permiscent litora uoces

Et uoces et paene manus: resonantia utrimque

Verba refert mediis concurrens fluctibus echo.

Quis potis innumeros cultusque habitusque retexens

Pandere tectonicas per singula praedia formas?

Non hoc spernat opus Gortynius aliger, aedis

Conditor Euboicae, casus quem fingere in auro

Conantem Icarios patrii pepulere dolores;

Non Philo Cecropius, non qui laudatus ab hoste

Clara Syracosii traxit certamina belli.

Forsan et insignes hominumque operumque labors

Hic habuit decimo celebrata uolumine Mareei

Hebdomas, hic clari uiguere Menecratis artes

Atque Ephesi spectata manus uel in arce Mineruae

Ictinus, magico cui noetua perlita fuco

Allicit omne genus uolucres perimitque tuendo.

Conditor hic forsan fuerit Ptolomaidos aulae

Dinochares, quadro cui in fastigia cono

Surgit et ipsa suas consumit pyramis umbras.

Iussus ob incesti qui quondam foedus amoris

Arsinoen Pharii suspendit in aere templi;

Spirat enim tecti testudine corus achates

Amatamque trahit ferrato crine puellam.

Hos ergo aut horum similes est credere dignum

Belgarum in terris scaenas posuisse domorum

Molitos celsas fluuii decoramina uillas.

Haec est natura sublimis in aggere saxi,

Haec procurrentis fundata crepidine ripae,

Haec refugit captumque sinu sibi uindicat amnem.

Illa tenens collem, qui plurimus imminet amni,

Vsurpat faciles per culta, per aspera uisus

Vtque suis fruitur felix speculatio terris.

Quin etiam riguis humili pede condita pratis

Compensat celsi bona naturalia montis

Sublimique minans irrumpit in aethera tecto

Ostentas altam, Pharos ut Memphitica, turrim.

Huic proprium clausos consaepto gurgite pisces

Apricas scopulorum inter captare nouales.

Haec summis innixa iugis labentia subter

Flumina despectu iam caligante tuetur.

Atria quid memorem uiridantibus assita pratis

Innumerisque super nitentia tecla columnis?

Quid quae fluminea substructa crepidine fumant

Balnea, feruenti cum Mulciber haustus operto

Voluit anhelatas tectoria per caua flammas

Inclusum glomerans aestu expirante uaporem?

Vidi ego defessos multo sudore lauacri

Fastidisse lacus et frigora piscinarum,

Vt uiuis fruerentur aquis, mox amne refotos

Plaudenti gelidum flumen pepulisse natatu.

Quod si Cumanis huc afforet hospes ab oris,

Crederet Euboicas simulacra exilia Baias

His donasse locis: tantus cultusque nitorque

Allicit et nullum parit oblectatio luxum.

Sed mihi qui tandem finis tua glauca fluent

Dicere dignandumque mari memorare Mosellam,

Innumeri quod te diuersa per ostia late

Incurrunt amnes? quamquam differre meatus

Possent, sed celerant in te consumere nomen.

Namque et Promeae Nemesaeque adiuta meatu

Sura tuas properat non degener ire sub undas,

Sura interceptis tibi gratificata fluentis,

Nobilius permixta tuo sub nomine, quam si

Ignoranda patri confunderet oslia ponto.

Te rapidus Celbis, te marmote clarus Erubris

Festinant famulis quam primum allambere lymphis:

Nobilibus Celbis celebratus piscibus, ille

Praecipiti torquens cerealia saxa rotatu

Stridentesque trahens per leuia marmora serras

Audit perpetuos ripa ex utraque tumultus.

Praetereo exilem Lesuram tenuemque Drahonum

Nec fastiditos Salmonae usurpo fluores:

Nauiger undisona dudum me mole Sarauus

Tota ueste uocat, longum qui distulit amnem,

Fessa sub Augustis ut uolueret ostia muris.

Nec minor hoc, tacitum qui per sola pinguia labens

Stringit frugiferas felix Alisontia ripas.

Mille alii, prout quemque suus magis impetus urget,

Esse tui cupiunt: tantus properantibus undis

Ambitus aut mores. Quod si tibi, dia Mosella,

Smyrna suum uatem uel Mantua clara dedisset,

Cederet Iliacis Simois memoratus in oris,

Nec praeferre suos auderet Thybris honores.

Da ueniam, da, Roma potens! pulsa, oro, facessat

Inuidia et Latiae Nemesis non cognita linguae:

Imperii sedem Romae tenuere parentes.

Salue, magne parens frugum uirumque, Mosella!

Te clari proceres, te bello exercita pubes,

Aemula te Latiae decorat facundia linguae.

Quin etiam mores et laetum fronte serena

Ingenium natura tuis concessit alumnis;

Nec sola antiquos ostentat Roma Catones,

Aut unus tantum iusti sectator et aequi

Pollet Aristides ueteresque illustrat Athenas.

Verum ego quid laxis nimium spatiatus habenis

Victus amore tui praeconia detero? conde,

Musa, chelyn pulsis extremo carmine netis.

Tempus erit, cum me studiis ignobilis oti

Mulcentem curas seniique aprica fouentem

Materiae commendet honos; cum facta uiritim

Belgarum patriosque canam, decora inclita, mores:

Mollia subtili nebunt mihi carmina filo

Pierides tenuique aptas subtemine telas

Percurrent: dabitur nostris quoque purpura fusis.

Quis mihi tum non dictus erit? memorabo quietos

Agricolas legumque catos fandique potentes,

Praesidium sublime reis; quos curia summos

Municipum uidit proceres propriumque senatum,

Quos praetextati celebris facundia ludi

Contulit ad ueteris praeconia Quintiliani,

Quique suas rexere urbes purumque tribunal

Sanguine et innocuas illustrauere secures,

Aut Italum populos aquilonigenasque Britannos

Praefecturarum titulo tenuere secundo;

Quique caput rerum, Romam, populumque patresque

Tantum non primo rexit sub nomine, quamuis

Par fuerit primis: festinat soluere tandem

Errorem fortuna suum libataque supplens

Praemia iam ueri fastigia reddat honoris

Nobilibus repetenda nepotibus. At modo coeptum

Detexatur opus, dilata et laude uirorum

Dicamus laeto per rura uirentia tractu

Felicem fluuium Rhenique sacremus in undas.

Caeruleos nunc, Rhene, sinus hyaloque uirentem

Pande peplum spatiumque noui metare fluent

Fraternis cumulandus aquis. Nec praemia in undis

Sola, sed Augustae ueniens quod moenibus urbis

Spectauit iunctos natique patrisque triumphos

Hostibus exactis Nicrum super et Lupodunum

Et fontem Latiis ignotum annalibus Histri.

Haec profligati uenit modo laurea belli,

Hinc alias aliasque feret. Vos pergite iuncti

Et mare purpureum gemino propellite tractu.

Neu uereare minor, pulcherrime Rhene, uideri:

Inuidiae nihil hospes habet; potiere perenni

Nomine: tu fratrem famae securus adopta.

Diues aquis, diues Nymphis, largitor utrique

Alueus extendet geminis diuortia ripis

Communesque uias diuersa per ostia fundet.

Accedent uires, quas Francia quasque Chamaues

Germanique tremant: tunc uerus habebere limes.

Accedet tanto geminum tibi nomen ab amni,

Cumque unus de fonte fluas, dicere bicornis.

Haec ego, Viuisca ducens ab origine gentem,

Belgarum hospitiis non per noua foedera notus,

Ausonius, nomen Latium, patriaque domoque

Gallorum extremos inter celsamque Pyrenen,

Temperat ingenuos qua laeta Aquitanica mores,

Audax exigua fide concino. Fas mihi sacrum

Perstrinxisse amnem tenui libamine Musae.

Nec laudem affecto, ueniam peto. Sunt tibi multi,

Alme amnis, sacros qui sollicitare fluores

Aonidum totamque solent haurire Aganippen.

Ast ego quanta mei dederit se uena liquoris,

Burdigalam cum me in patriam nidumque senectae

Augustus, pater et nati, mea maxima cura,

Fascibus Ausoniis decoratum et honore curuli

Mittent emeritae post munera disciplinae,

Latius Arctoi praeconia persequar amnis.

Addam urbes, tacito quas subter laberis alueo,

Moeniaque antiquis te prospectantia muris;

Addam praesidiis dubiarum condita rerum,

Sed modo securis non castra, sed horrea Belgis;

Addam felices ripa ex utraque colonos

Teque inter medios hominumque boumque labors

Stringentem ripas et pinguia culta secantem.

Non tibi se Liger anteferet, non Axona praeceps,

Matrona non, Gallis Belgisque intersita finis,

Santonico refluus non ipse Carantonus aestu.

Concedet gelido Durani de monte uolutus

Amnis, et auriferum postponet Gallia Tarnen,

Insanumque ruens per saxa rotantia late

In mare purpureum dominae tamen ante Mosellae

Numine adorato Tarbellicus ibit Aturrus.

Corniger externas celebrande Mosella per oras,

Nec solis celebrande locis, ubi fonte superno

Exeris auratum taurinae frontis honorem

Quaque trahis placidos sinuosa per arua meatus

Vel qua Germanis sub portibus ostia soluis:

Si quis honos tenui uolet aspirare Camenae,

Perdere si quis in his dignabitur otia Musis,

Ibis in ora hominum laetoque fouebere cantu.

Te fontes uiuique lacus, te caerula noscent

Flumina, te ueteres, pagorum gloria, luci,

Te Druna, te sparsis incerta Druentia ripis

Alpinique colent fluuii duplicemque per urbem

Qui meat et Dextrae Rhodanns dat nomina ripae;

Te stagnis ego caeruleis magnumque sonoris

Amnibus, aequoreae te commendabo Garunnae.

Retrieved from "https://wiki.dickinson.edu/index.php?title=Ausonius_Moselle1&oldid=42216"